Περί συλλογικής ευθύνης : Ένα ναζιστικό κατάλοιπο που κάποιοι στην Κύπρο το υιοθετούν

Του Στέφανου Κωνσταντινίδη*

Έχει γίνει της μόδας τα τελευταία χρόνια, και ιδιαίτερα στις μέρες μας, να βγαίνουν διάφοροι, πολιτικοί και άλλοι, και να επιρρίπτουν στους Ελληνοκύπριους την συλλογική ευθύνη για μεμονωμένα εκγλήματα που διαπράχτηκαν σε βάρος των Τουρκοκυπρίων είτε στα γενονότα του 1963-΄64 είτε σε αυτά του 1974. Είναι μια προσπάθεια ενοχοποίησης ενός λαού για να καμφθεί η όποια αντίστασή του στα αμερικανο-νατοϊκής έμπνευσης προωθούμενα σενάρια επίλυσης του Κυπριακού, με επαναφορά ενός μορφώματος όπως το σχέδιο Ανάν το 2004. Η συλλογική ευθύνη όμως είναι τυπικό δείγμα αυταρχικών ή και ολοκληρωτικών καθεστώτων, με πιο χαρακτηριστικό παράδειγμα τον ναζισμό που την υιοθέτησε απέναντι σε κοινωνικές και εθνικές ομάδες, όπως και απέναντι σε ολόκληρες οικογένειες ή και κοινότητες, όταν ένα μέλος τους βοηθούσε στην απόκρυψη ή την  διαφυγή Εβραίων. Στο δικαστήριο της Νυρεμβέργης όμως, δικάστηκαν οι ναζί ηγέτες στη βάση της ατομικής ευθύνης που είχε ο καθένας για τα εγκλήματα πολέμου που διαπράχτηκαν. Καμιά συλλογική ευθύνη δεν επιρρίφθηκε στον γερμανικό λαό. Τα γνωρίζουν αυτά εδώ στην Κύπρο, όσοι ανοίγουν το στόμα τους και λένε «διαπράξαμε εγκλήματα, τους θάψαμε σε πηγάδια, και άλλα παρόμοια»; Έχουν υπόψη τους ότι ο δικαιϊκός πολιτισμός δεν αναγνωρίζει την συλλογική ευθύνη; Αν τα διαπράξατε αυτά κύριοι, να πάτε στον εισαγγελέα και να καταθέσετε για να δικαστείτε. Να μην τα φορτώνετε και στους υπόλοιπους. Αν πάλι δεν τα διαπράξατε, αλλά απλώς εννοείτε ότι τα διαπράξαμε όλοι μαζί σαν λαός, τότε υιοθετείτε τη ναζιστική αρχή της συλλογικής ευθύνης.

Τη στιγμή που γράφονται οι γραμμές αυτές, στη Βόρεια Ιρλανδία συνελήφθη ο αρχηγός του Σιν Φέιν, Τζέρι Άνταμς, ως ύποπτος για φόνο που διέπραξε ο IRA το 1972. Πρόκειται για τη δολοφονία μιας 37χρονης γυναίκας της οποίας η σωρός  ανακαλύφθηκε το 2003. Να σημειωθεί ότι ο Τζέρι Άνταμς ήταν ο επικεφαλής της πολιτικής πτέρυγας του IRA. Δεν γνωρίζω αν θα υπάρξουν στοιχεία για καταδίκη του, αλλά αυτό που έχει σημασία είναι ότι συλλαμβάνεται κάποιος ως ύποπτος, χωρίς να επιρρίπτεται συλλογική ευθύνη στους Ιρλανδούς. Και βεβαίως γνωρίζουμε επίσης ότι κατά καιρούς, μέχρι πρόσφατα, συλλαμβάνονταν πολλοί ναζί, υπεύθυνοι εγκλημάτων και καταδικάζονταν για τις πράξεις τους. Επαναλαμβάνω χωρίς να επιρρίπτεται συλλογική ευθύνη στους Γερμανούς.

Σε μας όμως, ακόμη προχτές, ένας υποψήφιος ευρωβουλευτής, και πανεπιστημιακός επιπλέον, δημοσίευσε άρθρο όπου έλεγε ανάμεσα στα άλλα :

Αλόα,Τόχνη,Σανταλάρη,Μάραθα.
Είναι ωσάν τα χωριά αυτά να έχουν σβηστεί από τη συλλογική μας μνήμη. Εκεί μάλλον αφήσαμε την ψυχή μας, μαζί με όσους σκοτώσαμε. Εμείς, ναι. Δολοφονήσαμε παιδιά, μανάδες, παππούδες και μετά κρύψαμε τις ενοχές μας στα χώματα, στα πηγάδια.

Όχι κύριε, εγώ δεν δολοφόνησα κανένα και δεν έκρυψα καμιά ενοχή σε χώματα και σε πηγάδια όπως λέτε. Και ούτε αποδέχομαι τη συλλογική ευθύνη που δεν δέχτηκε ούτε ακόμη και το δικαστήριο της Νυρεμβέργης για τους Γερμανούς μετά το Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο. Οι εγκληματίες που το έκαναν αυτό, να προσαχτούν ενώπιον της δικαιοσύνης και να δικαστούν. Το κόμμα σας όταν ήταν κυβέρνηση γιατί δεν προχώρησε στην προσαγωγή αυτών των εγκληματιών ενώπιον της δικαιοσύνης;  Το ίδιο ισχύει φυσικά και για τα άλλα κόμματα που κυβέρνησαν ή κυβερνούν τώρα αυτό τον τόπο.
 Να αποδοθούν λοιπόν ευθύνες όπου υπάρχουν για τη δολοφονία αθώων πολιτών, Τουρκοκυπρίων ή Ελληνοκυπρίων. Διότι σε τελευταία ανάλυση, οι πολιτικοί που είτε αναφέρονται με μισόλογα στα γεγονότα αυτής της περιόδου ή επιρρίπτουν συλλογική ευθύνη και δεν προχώρησαν ή δεν προχωρούν  στη διερεύνησή τους όταν άσκησαν ή ασκούν εξουσία, είναι εξ ίσου υπεύθυνοι με αυτούς που διέπραξαν τα εγκλήματα. Σε κάθε περίπτωση τα όποια μεμονωμένα εγκλήματα των Ελληνοκυπρίων δεν είναι δυνατόν να εξισώνονται με όσα διαπράχθηκαν από το επίσημο τουρκικό κράτος και το στρατό του στην εισβολή του 1974. Δεν μπορεί να υπάρξει συμψηφισμός των όποιων μεμονωμένων εγκλημάτων σε βάρος Τουρκοκυπρίων στην περίοδο του 1963-΄64 από ανεύθυνα στοιχεία, με τα εγκλήματα που διέπραξε ένα συντεταγμένο κράτος, η Τουρκία, στην εισβολή του 1974. Το ίδιο ισχύει και για κάποιες εγκληματικές ενέργειες μελών της ΕΟΚΑ Β΄ εναντίον Τουρκοκυπρίων στις πρώτες μέρες της τουρκικής εισβολής στην Κύπρο. Να δικαστούν λοιπόν και να καταδικαστούν από την κυπριακή δικαιοσύνη όσοι αποδειχτεί ότι βαρύνονται με τέτοια  εγκλήματα. Διότι η προσπάθεια καταμερισμού ίσων ευθυνών είναι εκ του πονηρού και στοχεύει στη συλλογική ενοχοποίηση του κυπριακού λαού για να μπορέσει να  περάσει πιο εύκολα ως οδοστρωτήρας η αμερικανο-νατοϊκή λύση κατάλυσης της Κυπριακής Δημοκρατίας.

Ο Στέφανος Κωνσταντινίδης είναι καθηγητής πολιτικών επιστημών στο Κεμπέκ του Καναδά και επιστημονικός συνεργάτης του Πανεπιστημίου Κρήτης.

* .E-mail   m1650@internet.uqam.ca