ΠΕΝΤΑΛΙΑ: Η Βρετανία

Στέφανος Κωνσταντινίδης

Είναι γνωστό αυτό που ειπώθηκε από τον Αμερικανό υπουργό Εξωτερικών, Ντιν Άτσεσον, επί προεδρίας Τρούμαν, ότι η Βρετανία έχασε μια αυτοκρατορία και αναζητά ένα ρόλο. Αν και μετά τον Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο το Λονδίνο επένδυσε στην ιδιαίτερη σχέση με τις ΗΠΑ, με την κρυφή ελπίδα ότι θα καθοδηγούσε την αμερικανική εξωτερική πολιτική και θα επωφελείτο από μια μορφή ελεύθερου εμπορίου μαζί της, το 1960 η συντηρητική ελίτ έκανε τη στροφή προς την Ευρώπη για οικονομικούς και πολιτικούς λόγους. Η αίτηση όμως της Βρετανίας για ένταξη τότε στην Ευρώπη των έξι, την τότε Ευρωπαϊκή Οικονομική Κοινότητα –ΕΟΚ– προσέκρουσε στην άρνηση του στρατηγού Ντε Γκολ που τη θεωρούσε Δούρειο Ίππο των Αμερικανών. Ο διάδοχος όμως του στρατηγού Ντε Γκολ στην Προεδρία της Γαλλικής Δημοκρατίας, Ζωρζ Πομπιντού, έκανε το 1973 αποδεκτή τη νέα βρετανική αίτηση ένταξης στην ευρωπαϊκή οικογένεια. Όταν οι Εργατικοί διαδέχτηκαν στην εξουσία τους Συντηρητικούς, δύο χρόνια αργότερα οργάνωσαν δημοψήφισμα που ενέκρινε την ένταξη.

Από τότε βέβαια κύλησε πολύ νερό στο αυλάκι. Ακολούθησαν βασικά δύο εξελίξεις που δημιούργησαν στο Λονδίνο πολλές επιφυλάξεις για τη θέση της χώρας στην Ευρωπαϊκή Ένωση. Η πρώτη ήταν οι συνεχείς διευρύνσεις με νέα μέλη και η εμβάθυνση της πολιτικής ένωσης. Η δεύτερη, ίσως και πιο σημαντική, ήταν η ενοποίηση της Γερμανίας και ο νέος ηγεμονικός ρόλος της στην Ευρώπη. Η Βρετανία ήταν πάντα αντίθετη στην πολιτική ένωση της Ευρώπης. Την έβλεπε και την ήθελε μια ελεύθερη ζώνη εμπορίου. Και σ΄αυτό εξέφραζε και την αμερικανική πολιτική που ποτέ δεν έβλεπε με καλό μάτι μια ισχυρή πολιτικά ενωμένη Ευρώπη.

Η ενοποίηση της Γερμανίας άλλαξε τα ευρωπαϊκά δεδομένα, άλλαξε τις ευρωπαϊκές ισορροπίες. Η Ευρώπη μετατρεπόταν σταδιακά σε γερμανική αυτοκρατορία! Η διεύρυνση στις χώρες της Ανατολικής Ευρώπης από τη μια και η αποδυνάμωση της Γαλλίας από την άλλη ενίσχυαν το Βερολίνο που επέβαλε σταδιακά την κυριαρχία του. Αν σ΄αυτό προστεθεί και η γερμανική επιρροή στα Βαλκάνια, ειδικά με τη διάλυση της Γιουγκοσλαβίας με τους Γερμανούς πρωτεργάτες, αυτή η κυριαρχία γινόταν ακόμη ισχυρότερη. Σε αυτό το πλαίσιο δεν θα ήταν υπερβολή να ειπωθεί ότι και το κοινό ευρωπαϊκό νόμισμα, το ευρώ, ήταν το νέο γερμανικό μάρκο οικονομικής κυριαρχίας. Η γερμανική δημοσιονομική πολιτική επιβλήθηκε και στην υπόλοιπη Ευρώπη ενισχύοντας και αυξάνοντας τις υπάρχουσες ήδη κοινωνικές ανισότητες και ενισχύοντας το χάσμα Βορρά-Νότου.

Με αυτά τα δεδομένα ξεκίνησε και η βρετανική αποστασιοποίηση από την Ευρώπη. Το Λονδίνο ήθελε να παίρνει ό,τι έκρινε καλό για τη Βρετανία από την Ευρώπη και να αφήνει στους υπόλοιπους τα προβλήματα. Ήταν η Ευρώπη α λα καρτ (à la carte) για τους Εγγλέζους. Μέρος του βρετανικού κατεστημένου έκρινε τέλος ότι ήταν η ώρα αποχώρησης από την Ευρωπαϊκή Ένωση. Το αντιευρωπαϊκό ρεύμα ενισχύθηκε και από την Άκρα Δεξιά. Η χώρα με το Brexit έφτασε σε έναν βαθύ διχασμό και μια άνευ προηγουμένου πολιτική κρίση για τη γηραιότερη κοινοβουλευτική δημοκρατία. Το βρετανικό κατεστημένο είναι βαθιά διχασμένο και αυτός ο διχασμός αντικατοπτρίζεται και στο εσωτερικό των δύο μεγάλων κομμάτων. Επιπλέον, η χώρα ατύχησε με τις συντηρητικές πολιτικές μετριότητες που διαχειρίστηκαν το θέμα, από εκείνο τον ανεκδιήγητο Ντέιβιντ Κάμερον, που άνοιξε το κουτί της Πανδώρας, ώς την Τερέζα Μέι και τον σημερινό Μπόρις Τζόνσον, έναν κακό ηθοποιό της πολιτικής.

Δεν συμμερίζομαι την άποψη αυτών που θεωρούν ότι το Brexit θα είναι καταστροφή για τη Βρετανία. Πιθανόν τα πρώτα χρόνια να είναι δύσκολα, αλλά η χώρα διαθέτει τις δυνατότητες να σταθεί γρήγορα στα πόδια της. Το Σίτι παραμένει πάντα ένα σημαντικό οικονομικό κέντρο του πλανήτη και οι δεσμοί με την υπόλοιπη Ευρώπη, παρά τις πρώτες δυσκολίες που θα υπάρξουν, ποτέ δεν πρόκειται να αποκοπούν. Ειδικά όταν η υπόλοιπη Ευρώπη χρειάζεται τη Βρετανία στον τομέα της άμυνας. Φυσικά, η Ευρωπαϊκή Ένωση τίποτε δεν έχει να χάσει από τη βρετανική αποχώρηση.

Για την Κύπρο περισσότερο και την Ελλάδα, μια Βρετανία εκτός Ευρωπαϊκής Ένωσης θα είναι ένας πονοκέφαλος λιγότερος. Διότι σε ευρωπαϊκό επίπεδο το Λονδίνο δεν σταμάτησε ποτέ να είναι σθεναρός υποστηρικτής των τουρκικών συμφερόντων και να υπονομεύει τα ελληνικά. Δεν είναι υπερβολή αυτό που ειπώθηκε ότι η Βρετανία ήταν και παραμένει ο κακός δαίμονας της Κύπρου μολονότι δεν λείπουν και οι «Αγγλολάγνοι» στη Λευκωσία.

Η βρετανική αποχώρηση από την ΕΕ ήταν μια καλή ευκαιρία να τεθεί το θέμα του καθεστώτος των Βάσεων στην Κύπρο. Τίποτε όμως δεν έγινε ουσιαστικά από πλευράς της Λευκωσίας όπως άλλωστε και στη γνωστή περίπτωση Μαυρικίου μετά την απόφαση του Διεθνούς Δικαστηρίου της Χάγης. Στη Λευκωσία ισχύει το «μη μου τους κύκλους τάραττε» του Αρχιμήδη για τις Βρετανικές Βάσεις. Στις σχέσεις με το Λονδίνο η αποικιακή νοοτροπία είναι πάντα ζωντανή στη Λευκωσία!

Υ.Γ. Την 1η του Οκτώβρη τιμήθηκε η επέτειος εγκαθίδρυσης της Κυπριακής Δημοκρατίας. Η κρατική υπόσταση αποτελεί την ασπίδα προστασίας της Κύπρου. Το έχω ξαναγράψει, η Κυπριακή Δημοκρατία, η κρατική της υπόσταση, είναι η πυρηνική μας δύναμη! Χωρίς κρατική υπόσταση τετέλεσται!

*Πανεπιστημιακός, διευθυντής του Κέντρου Ελληνικών Ερευνών Καναδά-ΚΕΕΚ και μέχρι πρόσφατα επιστημονικός συνεργάτης του ΕΔΙΑΜΜΕ στο Πανεπιστήμιο Κρήτης.

stephanos.constantinides@gmail.com

Στέφανος Κωνσταντινίδης