Εφιάλτης για Ε.Ε. οι κυρώσεις κατά Ρωσίας
Μεγάλη εξάρτηση των Ευρωπαίων από ρωσικό φυσικό αέριο, βιομηχανικά μέταλλα και πρώτες ύλες
Δεν χρειάζεται παρά μια βιαστική ματιά στην ιστορία των οικονομικών κυρώσεων για να διαπιστώσει κανείς ότι πλειοψηφούν οι περιπτώσεις στις οποίες το μέτρο απέβη εξίσου επιζήμιο για την οικονομία της χώρας που το υπέστη και για την οικονομία της χώρας, ή της ομάδας χωρών, που αποφάσισε να το χρησιμοποιήσει.
Στον κανόνα εμπίπτουν και οι κυρώσεις που συντασσόμενες με την Ουάσιγκτον επέβαλαν οι χώρες της Ε.Ε. το 2014 στη Ρωσία αντιδρώντας στην προσάρτηση της Κριμαίας. Σύμφωνα με τους τότε υπολογισμούς, οι ζημίες που προκάλεσαν στις χώρες της Ε.Ε. οι παρενέργειες των κυρώσεων αλλά και τα αντίποινα της Ρωσίας ήταν της τάξης των 100 δισ. ευρώ. Η οικονομία της Ρωσίας διολίσθησε σε ύφεση με το ΑΕΠ της να μειώνεται κατά 2,5% το πρώτο τρίμηνο του 2015. Σύμφωνα, άλλωστε, με μελέτη των Αντερς Ασλαντ και Μαρία Σνεγκόβαγια, οικονομολόγους του κέντρου Atlantic Council Eurasia, ο αντίκτυπος είναι σταθερά 2,5% έως 3% μείωση του ΑΕΠ ετησίως.
Οι ελλείψεις ενέργειας θα πλήξουν τις βιομηχανίες της και την οικονομική της ανάπτυξη.
Τότε η συγκυρία ήταν εξαιρετικά δυσχερής για τη Ρωσία καθώς είχε να αντιμετωπίσει τη σταδιακή κατάρρευση των τιμών του πετρελαίου, απότοκο της σχιστολιθικής επανάστασης των ΗΠΑ, που μείωσε δραστικά τα έσοδά της από τις εξαγωγές υδρογονανθράκων. Σήμερα, όμως, οι όροι έχουν σχεδόν αντιστραφεί, καθώς ο Ρώσος πρόεδρος έχει εφαρμόσει μια στρατηγική θωράκισης της ρωσικής οικονομίας από τις συνέπειες των κυρώσεων, ενώ η Ευρώπη χειμάζεται από μια παρατεταμένη ενεργειακή κρίση που πλήττει καίρια οικονομίες, επιχειρήσεις και νοικοκυριά. Ως εκ τούτου η Ευρώπη είναι ευάλωτη και φοβισμένη μπροστά στο ενδεχόμενο να μείνει χωρίς τους ρωσικούς υδρογονάνθρακες.
Εκτός από τις ελλείψεις ενέργειας που θα πλήξουν τις βιομηχανίες της και την οικονομική της ανάπτυξη σε αυτήν την περίπτωση, θα αντιμετωπίσει μια περαιτέρω εκτόξευση των τιμών του φυσικού αερίου. Περίπου το 40% του εισαγωγών της Ε.Ε. σε φυσικό αέριο και σχεδόν το 1/3 των εισαγωγών της σε πετρέλαιο προέρχεται από τη Ρωσία και, όπως δήλωσε προ ημερών στους Financial Times ο Ρόναλντ Σμιθ, αναλυτής θεμάτων πετρελαίου και φυσικού αερίου στην BCS Global Markets, «η αλήθεια είναι πως η Ευρώπη δεν διαθέτει υποκατάστατα έναντι του ρωσικού φυσικού αερίου».
Και βέβαια η εξάρτηση της Γηραιάς Ηπείρου από τη Ρωσία δεν εξαντλείται στις εισαγωγές ενέργειας αλλά επεκτείνεται σε σειρά βιομηχανικών μετάλλων και πρώτων υλών που η Ε.Ε. εισάγει μαζικά από τον βόρειο γείτονά της. Ανάμεσά τους το αλουμίνιο, το νικέλιο, ο χαλκός και η πλατίνα και προπαντός το παλλάδιο και το τιτάνιο, στην παραγωγή των οποίων η Ρωσία αποτελεί ηγετική δύναμη παγκοσμίως. Η Ρωσία αντιπροσωπεύει το 40% του παλλαδίου που παράγεται ανά τον κόσμο και με το οποίο παράγονται οι καταλύτες αυτοκινήτων για τη μείωση των εκπομπών καυσαερίων. Αντιπροσωπεύει επίσης περίπου το 30% της παγκόσμιας παραγωγής τιτανίου που είναι αναγκαίο στην αεροδιαστημική βιομηχανία, τόσο στην ευρωπαϊκή Airbus όσο και στην αμερικανική Boeing. Η ευρωπαϊκή αεροδιαστημική βιομηχανία Airbus προμηθεύεται από τη Ρωσία το 50% του τιτανίου που χρησιμοποιεί.
Φόβοι για αστάθεια στην αγορά συναλλάγματος
Ενα αρκετά σκληρό μέτρο που έχει έως τώρα συζητηθεί αλλά έχει αποφευχθεί, θα ήταν ο αποκλεισμός των ρωσικών τραπεζών από το σύστημα διεθνών πληρωμών SWIFT που χρησιμοποιούν περισσότερες από 11.000 τράπεζες σε τουλάχιστον 200 χώρες ανά τον κόσμο. Αν και πρόκειται για ανεξάρτητο φορέα, το 40% των πληρωμών που διενεργεί το SWIFT γίνεται σε δολάρια. Ωστόσο παράγοντες της τραπεζικής βιομηχανίας εκτιμούν πως κάτι τέτοιο δεν θα έπληττε τόσο το ρωσικό χρηματοπιστωτικό σύστημα, καθώς η Ρωσία έχει αναπτύξει έναν μηχανισμό αντίστοιχο του SWIFT, το SPFS που εξυπηρετεί τουλάχιστον τις εγχώριες τράπεζες και περίπου το 1/5 των εγχώριων πληρωμών.
Ακόμη και στην περίπτωση που αποκλειστούν οι ρωσικές τράπεζες από το
SWIFT το πρόβλημα θα είναι μεγαλύτερο για την Ε.Ε. καθώς θα καταστούν
αδύνατες οι πληρωμές για τις εξαγωγές ρωσικού φυσικού αερίου που μοιραία
θα διακοπούν. Το ρωσικό χρηματοπιστωτικό σύστημα δεν αναμένεται να
πληγεί ιδιαιτέρως και γενικότερα η ρωσική οικονομία φαίνεται οχυρωμένη
συγκριτικά τουλάχιστον με τις ευρωπαϊκές. Οπως επισημαίνει ο
οικονομολόγος Τζιλ Μέεκ της ευρωπαϊκής ασφαλιστικής ΑΧΑ, το 2014 η Ρωσία
είχε πολύ περιορισμένα συναλλαγματικά διαθέσιμα και μεγάλο εξωτερικό
χρέος. Εκτοτε, όμως, και σε μεγάλο βαθμό ακριβώς εξαιτίας των κυρώσεων
που της επέβαλε η Δύση, έχει συγκεντρώσει σημαντικά συναλλαγματικά
διαθέσιμα και έχει μειώσει δραστικά την έκθεσή της σε ξένους πιστωτές.
Σύμφωνα με στοιχεία της Τράπεζας της Ρωσίας, τα συναλλαγματικά της
διαθέσιμα ανέρχονται σε 630 δισ. δολάρια και μόνον στη διάρκεια του
περασμένου έτους αυξήθηκαν κατά 30 δισ. δολάρια.
Οικονομολόγοι και
αναλυτές προειδοποιούν, άλλωστε, πως ο αποκλεισμός των ρωσικών τραπεζών
από το SWIFT θα μπορούσε να επιφέρει κάποιες ανεπιθύμητες παρενέργειες.
Ανάμεσά τους η Μαρία Σαγκίνα, στέλεχος του Κέντρου Ανατολικών Ευρωπαϊκών
Μελετών της Ζυρίχης, εκτιμά πως ένα τέτοιο μέτρο θα μπορούσε
βραχυπρόθεσμα να έχει καταστρεπτικές συνέπειες καθώς «θα εμπόδιζε μεγάλο
μέρος των διεθνών συναλλαγών, θα προκαλούσε αστάθεια στις αγορές
συναλλάγματος και θα προκαλούσε μαζικές εκροές κεφαλαίων». Το μέτρο που
εκτιμάται ότι θα αποτελούσε πραγματικό πλήγμα για τη ρωσική οικονομία θα
ήταν η επιβολή κυρώσεων που θα στόχευαν άμεσα στις μεγαλύτερες τράπεζες
της χώρας όπως τις Sberbank και VTB. Στελέχη της δεξαμενής σκέψης
Center for a New American Security εκτιμούν πως στην περίπτωση αυτή οι
ρωσικές τράπεζες θα αντιμετώπιζαν προβλήματα έλλειψης ρευστότητας και
δραματική διάβρωση της εμπιστοσύνης. Στελέχη της ING εκτιμούν πως αν
επιβληθούν κυρώσεις στις Sberbank, VTB και Gazprombank θα πληγεί άμεσα η
ρωσική οικονομία επειδή οι τράπεζες αυτές έχουν καθοριστικό ρόλο στη
διεκπεραίωση κινήσεων ξένου κεφαλαίου.
Συναγερμός στις ευρωπαϊκές τράπεζες, εκπονούν σχέδια εκτάκτου ανάγκης
Το τίμημα των κυρώσεων ενδέχεται να είναι βαρύ και για ορισμένες ευρωπαϊκές τράπεζες καθώς διατηρούν μια σημαντική έκθεση στη Ρωσία, σε αντίθεση με τις αμερικανικές ομόλογές τους που περιόρισαν δραστικά την έκθεσή τους στη χώρα μετά την προσάρτηση της Κριμαίας. Διαβλέποντας τους κινδύνους η εποπτική αρχή τραπεζών της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας έχει ζητήσει από τις ευρωπαϊκές τράπεζες να αποτιμήσουν την έκθεσή τους στη χώρα, τις έχει προειδοποιήσει να προετοιμαστούν για το ενδεχόμενο διεθνών κυρώσεων και έχει ζητήσει να ενημερωθεί για το τι είδους σχέδια εκτάκτου ανάγκης έχουν εκπονήσει.
Σύμφωνα με την JP Morgan, που όπως και η Bank of America μείωσε δραστικά την έκθεσή της στη Ρωσία μετά το 2014, η γαλλική Societe Generale, η ιταλική UniCredit, η αυστριακή Raiffeisen Bank και η ολλανδική ING διατηρούν σημαντικές δραστηριότητες στη χώρα. Οι τρεις πρώτες υπολογίζεται πως αντιπροσωπεύουν το 3,7% του συνολικού ενεργητικού στο ρωσικό χρηματοπιστωτικό σύστημα. Σε ό,τι αφορά την ING, ανακοίνωσε προ ημερών ότι η έκθεσή της στη Ρωσία ανέρχεται σε 4,7 δισ. ευρώ.
Το περασμένο έτος η Raiffeisen Bank άντλησε το 39% των καθαρών κερδών της από τη θυγατρική της στη Ρωσία. Η ουγγρική ΟΤΡ και η UniCredito περίπου το 7% των δικών τους κερδών επίσης από τη Ρωσία και η Societe Generale το 6% μέσω της ρωσικής θυγατρικής της Rosbank. Η Τράπεζα Διεθνών Διακανονισμών (BIS) υπολογίζει πως οι ρωσικές επιχειρήσεις οφείλουν σε τράπεζες χωρών της Ε.Ε. περίπου 60 δισ. ευρώ, ποσό τετραπλάσιο όσων οφείλουν σε αμερικανικές. Και βέβαια τα κεφάλαια αυτά θα «παγώσουν» σε περίπτωση κυρώσεων κατά των ρωσικών τραπεζών. Επίσης, η BIS εκτιμά πως οι γαλλικές και οι ιταλικές τράπεζες έχουν δάνεια και άλλες απαιτήσεις στη Ρωσία, που το τρίτο τρίμηνο του περασμένου έτους ανέρχονταν σε 25 δισ. δολάρια για κάθε μία. Για τις αυστριακές το αντίστοιχο ποσό είναι 17,5 δισ. δολάρια, όταν η αντίστοιχη έκθεσή τους στις ΗΠΑ δεν υπερβαίνει τα 14,7 δισ. δολάρια.
Μέχρι στιγμής έχουν καταγραφεί οι πρώτες κινήσεις αυτοπροστασίας αφενός από την ιταλική UniCredit που στα τέλη Ιανουαρίου απέσυρε την προσφορά της για εξαγορά της ρωσικής κρατικής τράπεζας Otkritie Bank εξαιτίας της κρίσης της Ουκρανίας και αφετέρου από τη Raiffeisen Bank που προ ημερών ανακοίνωσε ότι έχει προβεί σε προβλέψεις ύψους 115 εκατ. ευρώ έναντι ενδεχόμενης ζημίας από κυρώσεις κατά της Ρωσίας. Ανάλογες κινήσεις έχει επιχειρήσει, άλλωστε, και η αμερικανική τράπεζα Citigroup της οποίας η έκθεση στη Ρωσία ανέρχεται σε 5,5 δισ. δολάρια από δάνεια, επενδύσεις και διάφορους τίτλους ενεργητικού. Εδώ και αρκετούς μήνες έχει ανακοινώσει ότι εκποιεί τις επιχειρήσεις της λιανικής τραπεζικής στη Ρωσία. Ανησυχία επικρατεί, άλλωστε, και μεταξύ των αμερικανικών επιχειρήσεων που έχουν δραστηριότητες και συμφέροντα στη Ρωσία. Σύμφωνα με την αμερικανική εφημερίδα Wall Street Journal, μεγάλες εταιρείες νομικών όπως η Winston & Strawn LLP έχουν εκτεταμένες επαφές με την πελατεία τους από τις ΗΠΑ και άλλες χώρες και εκπονούν από κοινού σχέδια για την αντιμετώπιση των προβλημάτων σε περίπτωση κυρώσεων κατά της Τουρκίας. Οι αμερικανικές εταιρείες ετοιμάζονται να απευθυνθούν στο αμερικανικό υπουργείο Οικονομικών για να εξασφαλίσουν προσωρινή εξαίρεση ώστε να αποεπενδύσουν τις δραστηριότητές τους στη Ρωσία.
Ανησυχία
Μην κρύβοντας την ανησυχία της για τον ευρύτερο αντίκτυπο στις ευρωπαϊκές οικονομίες από τυχόν κυρώσεις κατά της Ρωσίας, η Κριστίν Λαγκάρντ τόνισε προ ημερών πως «αν γίνουν πραγματικότητα οι γεωπολιτικοί κίνδυνοι, θα επηρεάσουν τις τιμές της ενέργειας αλλά και την ανάπτυξη γενικότερα συνεπεία της μείωσης του εισοδήματος, της κατανάλωσης και των επενδύσεων».
Μεγάλο τίμημα
Εκφράζοντας την προθυμία του Βερολίνου να συνταχθεί με τους εταίρους της Γερμανίας και να επιβάλει κυρώσεις κατά της Ρωσίας παρά την εξάρτησή της από το ρωσικό φυσικό αέριο, η Γερμανίδα υπουργός Εξωτερικών Αναλένα Μπέρμποκ δήλωσε τη Δευτέρα πως η μεγαλύτερη οικονομία της Ευρώπης «είναι έτοιμη να καταβάλει μεγάλο οικονομικό τίμημα».
Ο κίνδυνος
Τονίζοντας την πεποίθησή του ότι ο Ρώσος πρόεδρος θέλει να παραμείνει η Ρωσία αξιόπιστη ως εταίρος που εξάγει ενέργεια, ο αντιπρόεδρος της HIS Markit, Νταν Γέργκιν, υποστηρίζει πως «οι ροές ρωσικού φυσικού αερίου θα διακοπούν εξαιτίας των εχθροπραξιών σε συνδυασμό με τις κυρώσεις, και όχι επειδή ο Πούτιν θα τις χρησιμοποιήσει ως όπλο».
Aucun commentaire:
Enregistrer un commentaire