Ελληνοτουρκική κρίση

Δέκα ερωτήσεις και απαντήσεις για την κρίση στην Ανατολική Μεσόγειο

ΒΑΣΙΛΗΣ ΝΕΔΟΣ

• 

Η αναγγελία Τουρκικών ερευνών σε μια περιοχή η οποία έχει αδειοδοτηθεί για λογαριασμό της ΤΡΑΟ από το 2012 ευλόγως οδήγησε το σύνολο των Ενόπλων Δυνάμεων (ΕΔ) και του κρατικού μηχανισμού σε ύψιστο επίπεδο επιφυλακής. Η Αθήνα αναμένει να διαπιστώσει πότε θα κινηθεί το ερευνητικό πλοίο Ορούτς Ρέις από την Αττάλεια προς μια περιοχή που βρίσκεται εντός της Ελληνικής υφαλοκρηπίδας, για σεισμικές έρευνες, με τις οποίες παραβιάζονται εκ των πραγμάτων τα Ελληνικά κυριαρχικά δικαιώματα. Ποια όμως είναι τα δεδομένα;
1. Που βρίσκεται αυτή η περιοχή;

Η θαλάσσια περιοχή με την οποία η Υδρογραφική Υπηρεσία Αττάλειας δέσμευσε για σεισμικές έρευνες από τις 21 Ιουλίου έως τις 2 Αυγούστου, βρίσκεται σε απόσταση 100 ναυτικών μιλίων (ν.μ.) από το Καστελόριζο και περίπου 200 ν.μ. από την Ανατολική Κρήτη. Η Οδηγία προς Ναυτιλομένους (NAVTEX) υπ’ αριθμόν 977/20 που εκδόθηκε από την Υδρογραφική Υπηρεσία Αττάλειας δεσμεύει για σεισμικές έρευνες μια περιοχή η οποία ξεκινά ανατολικά από σημείο εντός της Κυπριακής υφαλοκρηπίδας, περιλαμβάνει ένα τμήμα της Τουρκικής και κατά 60-65% βρίσκεται εντός της Ελληνικής υφαλοκρηπίδας.

2. Γιατί η Τουρκία προχώρησε σε αυτή την κίνηση;
Όπως αναφέραμε ήδη στην «Κ» της Κυριακής, η Άγκυρα έχει αδειοδοτήσει την (κρατική) Τουρκική Εταιρεία Πετρελαίων (ΤΡΑΟ) για περιοχές όπως αυτή, ήδη από το 2012. Οι άδειες αυτές, είναι δηλαδή, ενεργές. Η Τουρκία θεωρεί παλαιόθεν την θαλάσσια περιοχή από τον 28ο μεσημβρινό (μια νοητή γραμμή που «κόβει» τη Ρόδο στη μέση) μέχρι και τον 32ο μεσημβρινό (λίγα μίλια έξω από την Πάφο), ως ζώνη αποκλειστικών δικαιωμάτων της σε αέρα, θάλασσα και υπέδαφος.
3. Γιατί η Ελλάδα έθεσε σε αυξημένη επιφυλακή το σύνολο των Ενόπλων Δυνάμεων;
Η Αθήνα γνωρίζει καλά ότι μια σημειακή κρίση σε μια περιοχή τόσο απομακρυσμένη από τα βασικά σημεία υποστήριξης και ανεφοδιασμού του Πολεμικού Ναυτικού και της Πολεμικής Αεροπορίας, θα είναι αρκετά απαιτητική για τις Ένοπλες Δυνάμεις (ΕΔ). Οπότε θέτοντας σε επιφυλακή το σύνολο των ΕΔ από το Καστελόριζο έως τον Έβρο, στέλνει μήνυμα προς την Άγκυρα, ότι δεν προτίθεται να επιτρέψει την εξέλιξη της κρίσης σε ένα σημείο το οποίο επιλέγηκε προκειμένου, ακριβώς, να εξυπηρετεί τους σκοπούς των Τουρκικών Ενόπλων Δυνάμεων (ΤΕΔ). Σε περίπτωση ανάφλεξης, η κρίση δεν θα είναι σημειακή, όπως προ μηνός προειδοποίησε εύγλωττα ο αρχηγός ΓΕΕΘΑ Κωνσταντίνος Φλώρος.
4. Γιατί οι ΗΠΑ μιλούν για «διαφιλονικούμενα ύδατα», ενώ έχουν μια πολύ πιο σκληρή ρητορική στο ζήτημα του Τουρκολιβυκού μνημονίου;
Στην περίπτωση του Τουρκολιβυκού μνημονίου παραβιάζονται ευθέως και κατάφωρα τα κυριαρχικά δικαιώματα της Ελλάδας στα ανατολικά Δωδεκάνησα και την Κρήτη. Αντιθέτως, η συγκεκριμένη περιοχή δεν έχει οριοθετηθεί βάσει κάποιας διεθνούς συμφωνίας, οπότε η Ουάσιγκτον λαμβάνει αποστάσεις.
5. Γιατί, τότε, η Ελλάδα αντιδρά;
Διότι η περιοχή βρίσκεται εντός της Ελληνικής υφαλοκρηπίδας, με βάση την Ελληνική άποψη. Η κυριαρχία στην υφαλοκρηπίδα αποτελεί κυριαρχικό δικαίωμα ab initio (εξ’ υπαρχής) και ipso facto (αυτοδικαίως). Εάν η Αθήνα επιτρέψει παραβίαση αυτού του δικαιώματός της, είναι σαν να παραχωρεί αυτοβούλως κυριαρχία και μια τέτοια κίνηση είναι αδιανόητη για οποιαδήποτε κρατική οντότητα σε οποιοδήποτε σημείο του πλανήτη.
6. Γιατί ο Ερντογάν προσπαθεί να δημιουργήσει κρίση στην Ανατολική Μεσόγειο;
Οι αιτίες είναι πολλές. Οι περισσότεροι αναλυτές εκτιμούν ότι ο Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν θεωρεί ότι πιθανή κυβερνητική αλλαγή στις ΗΠΑ, μετά τις εκλογές του Νοεμβρίου, θα αφαιρέσει την άμεση πρόσβαση που έχει στον Λευκό Οίκο και τον Ντόναλντ Τραμπ. Υπό τις παρούσες συνθήκες αμφισβητείται έντονα πιθανή παρέμβαση των ΗΠΑ για εκτόνωση μιας κρίσης, προτού τα πράγματα έχουν εξελιχθεί ήδη. Ωστόσο, υπάρχουν και γεωστρατηγικές αιτίες. Η Τουρκία αισθάνεται ότι οι συνθήκες στην περιοχή αλλάζουν, επιθυμεί την μεγέθυνση του στρατηγικού αποτυπώματός της και πιέζει προς όλες τις κατευθύνσεις.
7. Η Ελλάδα είναι εμπόδιο για τον Ερντογάν;
Η Ελλάδα ως ναυτικό έθνος και βασικός παίκτης Status Quo στην περιοχή της Ανατολικής Μεσογείου, μέλος του ΝΑΤΟ και της Ε.Ε., αλλά και μια υπολογίσιμη στρατιωτική δύναμη, παρά τα προβλήματα της τελευταίας δεκαετίας, αποτελεί ανάχωμα στις φιλοδοξίες του.
8. Έχει η συγκεκριμένη κίνηση σχέση με την Αίγυπτο και τη Λιβύη;
Είναι απολύτως δεδομένο ότι η Άγκυρα δεν επιθυμεί μια, έστω τμηματική, διευθέτηση Αποκλειστικής Οικονομικής Ζώνης (ΑΟΖ) ανάμεσα σε Ελλάδα και Αίγυπτο. Την ίδια στιγμή ένταση στην Ανατολική Μεσόγειο, σχεδόν σίγουρα θα δημιουργήσει περαιτέρω τριβές ανάμεσα σε Τουρκία και Αίγυπτο, οι οποίες ήδη βρίσκονται στα πρόθυρα μιας πιο εκτεταμένης εμπλοκής στο έδαφος της Λιβύης.
9. Τι μπορεί να περιμένει η Ελλάδα από τους συμμάχους της στο ΝΑΤΟ και την Ε.Ε. σε περίπτωση κλιμάκωσης;
Από το ΝΑΤΟ δεν μπορεί να περιμένει πολλά πράγματα. Σύμφωνα με το δόγμα Λουνς, οι διαφορές ανάμεσα σε δύο κράτη μέλη, πρέπει να επιλύονται διμερώς, δίχως την εμπλοκή της Συμμαχίας. Αντιθέτως, η Ε.Ε. είναι η πλέον σημαντική παράμετρος στην παρούσα φάση. Έως τώρα από το 1957 έως σήμερα, η ΕΚΑΧ, η ΕΟΚ, η ΕΕ, δεν έχουν αντιμετωπίσει το ενδεχόμενο παραβίασης της εθνικής κυριαρχίας κάποιου κράτους μέλους, με εξαίρεση την κρίση των Φώκλαντς το 1982. Σε εκείνη την περίπτωση, η Γαλλία, χώρα που είχε πωλήσει τα στρατηγικά βλήματα Exocet στην Αργεντινή, προμήθευσε το Λονδίνο με αρκετές πληροφορίες για την αποφυγή και την εξουδετέρωσή τους. Για την Ελλάδα, αυτή τη στιγμή, η Ε.Ε., με τα προβλήματα, τις αντιφάσεις και την παραδοσιακή αμφιθυμία, αποτελεί τον πλέον ασφαλή λιμένα.
10.  Είναι η Τουρκία διπλωματικά απομονωμένη;
Σε καμία περίπτωση. Ο Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν αποτελεί ισότιμο συνομιλητή του Ντόναλντ Τραμπ, του Βλάντιμιρ Πούτιν και της Άγκελα Μέρκελ. Η Τουρκία παρουσιάζεται στους κύκλους του ΝΑΤΟ ως η χώρα που «σηκώνει» το βάρος ανακοπής της ρωσικής επιρροής στη Λιβύη. Το βασικό διπλωματικό δόγμα της Τουρκίας παραμένει η αμοιβαιότητα (reciprocity) και οποιαδήποτε απόφαση αφορά την Ανατολική Μεσόγειο, δεν θα έρθει χωρίς κάποιο αντάλλαγμα, είτε αυτό αφορά την Ελλάδα, είτε την Ε.Ε. και τις ΗΠΑ σε δεύτερο πλάνο

Η ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ, 22 Ιούλη 2020