Τα αδιέξοδα της Ευρώπης

 

  Στέφανος Κωνσταντινίδης   

Πολιτικοί αναλυτές, μελλοντολόγοι και φιλόσοφοι μιλούν τα τελευταία χρόνια για την παρακμή και την υποχώρηση της Ευρώπης. Στην πραγματικότητα αυτή η υποχώρηση αρχίζει μετά τον Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο και την ανάδειξη των ΗΠΑ ως υπερδύναμης που αναλαμβάνει την ηγεμονία της Δύσης. Στις μέρες μας όμως δεν γίνεται πια μόνο λόγος για υποχώρηση και παρακμή της Ευρώπης αλλά το φαινόμενο επεκτείνεται σε ολόκληρη τη Δύση. Συχνά πια γίνεται λόγος για την παρακμή της Δύσης. Και αυτό μερικά χρόνια μετά τον υποτιθέμενο θρίαμβό της με την διάλυση της Σοβιετικής Ένωσης. Ο τρόπος με τον οποίο οι ΗΠΑ αντιμετώπισαν τη μετασοβιετική εποχή, κυρίως οι αλόγιστοι πόλεμοί της, έδειξαν τα όριά της. Βεβαίως αυτή η παρακμή της Δύσης δεν είναι μόνο το αποτέλεσμα των αμερικανικών πολέμων που επέφεραν μόνο καταστροφές και κανένα θετικό αποτέλεσμα αλλά είναι και η ταυτόχρονη μετατόπιση του κέντρου βάρους της οικονομίας και της ισχύος στην Ασία. Αυτή η μετατόπιση του κέντρου βάρους της ισχύος προς την Ασία θα έπρεπε να είχε πείσει την Ευρώπη και τις ΗΠΑ για την ανάγκη να ενσωματώσουν στους ευρωπαϊκούς και τους δυτικούς θεσμούς την Ρωσία, προκειμένου να ενισχύσουν τον δυτικό πόλο ισχύος. Άλλωστε για αιώνες η Ρωσία ανήκε με τον πολιτισμό της αλλά και ως μεγάλη δύναμη στον ευρωπαϊκό χώρο και είχε λόγο για τα τεκταινόμενα στην Ευρώπη. 

Αυτό δεν έγινε παρά τις διαθέσεις που είχε δείξει η Μόσχα να ενσωματωθεί στον δυτικό κόσμο μέχρι του σημείου να ζητήσει ακόμη και ένταξη στο ΝΑΤΟ. Η ακρισία των Ευρωπαίων και κυρίως η αλαζονεία των Αμερικανών οδήγησαν τη Δύση να ασκήσει πολιτική ταπείνωσης απέναντι στη Ρωσία και επιπλέον με την επέκταση του ΝΑΤΟ προς ανατολάς να απειλήσει και την ίδια την ασφάλειά της. Η τελευταία κυκλωτική κίνηση των Δυτικών έγινε με την ανατροπή της φιλορωσικής κυβέρνησης στο Κίεβο και την προσπάθεια ένταξης ακόμη και αυτής της Ουκρανίας στο ΝΑΤΟ. 

Η ρωσική εισβολή και ο πόλεμος στην Ουκρανία με όλες τις επιπτώσεις του, οικονομικές και γεωπολιτικές, αναδεικνύει τώρα τις αδυναμίες της Δύσης και τα αδιέξοδα της Ευρώπης. Αναδεικνύει επίσης την έλλειψη στρατηγικής από μέρους της Δύσης που με την πολιτική της ωθεί την Ρωσία στον ευρωασιατικό πόλο και την ενσωματώνει στην ευρύτερη κινεζική στρατηγική που αποβλέπει στην ανάδειξη της Κίνας σε πλανητική υπερδύναμη. Όλα αυτά βεβαίως παραμένουν για την ώρα σχεδιασμοί αλλά είναι φανερό ότι από τον πόλεμο στην Ουκρανία ο μεγάλος κερδισμένος θα είναι η Κίνα. Ο δε μεγάλος χαμένος θα είναι η Ευρώπη ενώ και το μέλλον της αμερικανικής αυτοκρατορίας με τα εσωτερικά της προβλήματα δεν παρουσιάζεται και τόσον ευοίωνο. Οι αμερικανικές ελίτ αλλά και οι Ευρωπαίοι αντιμετωπίζουν ως εφιάλτη μια προσεχή επάνοδο του Τράμπ στην εξουσία ή ακόμη χειρότερακάποιου επιγόνου του, με ορθολογικά μάλιστα αρθρωμένοπολιτικό λόγο.Η επιρροή του Τραμπ, όπως φαίνεται από τις προκριματικές εκλογές για την ανάδειξη των υποψηφίων του Ρεπουμπλικανικού Κόμματος για τις εκλογές του Κογκρέσου του προσεχούς φθινοπώρου, παραμένει μεγάλη. Το Ρεπουμπλικανικό Κόμμα έχει εν μέρει «τραμποποιηθεί». Μια επάνοδος του Τραμπ ή κάποιου επιγόνου του στην εξουσία στις ΗΠΑ, θα αναδείξει ακόμη περισσότεροτα αδιέξοδα της Ευρώπης και την λανθασμένη στρατηγική υποταγής στα αμερικανικά συμφέροντα στονπόλεμο της Ουκρανίας. Η αμερικανική κοινωνία είναι βαθιά διαιρεμένη, αντιμετωπίζει ένα ταυτοτικό πρόβλημα το οποίο δεν θα λύσει βέβαια ο τραμπισμός αλλά το πιο πιθανό θα οδηγήσει τις ΗΠΑ σε μιας μορφής απομονωτισμό με περιορισμένο ενδιαφέρον για την Ευρώπη και με μια στροφή αντιμετώπισης της Κίνας στην Ασία. 

Δεν είναι λίγοι αυτοί που μιλούν για την «παγίδα του Θουκυδίδη» που ο πόλεμος της Ουκρανίας επανέφερε στην επικαιρότητα. Η αυξανόμενη δηλαδή δύναμη της μιας από τις ηγεμονεύουσες δυνάμες, οδηγεί, λόγω του φόβου της άλλης στον πόλεμο.Επανέρχεται επίσης και το φάντασμα της Σικελικής εκστρατείας της Αθήνας που σήμανε την αρχή του τέλους της αθηναϊκής αυτοκρατορίας. Υπάρχουν βεβαίως αναλογίες αλλά ως γνωστόν η Ιστορία δεν επαναλαμβάνεται για δεύτερη φορά παρά ως φάρσα. Εξάλλου ο Θουκυδίδηςμίλησε για τα αίτια του πολέμου, δεν προέβλεψε τον νικητή.

Τα προβλήματα της Ευρώπης επιτείνονται ακόμη περισσότερο μετά τις τελευταίες γαλλικές εκλογές, τον κατατεμαχισμό των πολιτικών δυνάμεων στην Γαλλία και την αποδυνάμωση του Προέδρου Μακρόν. Αυτό μάλιστα συμβαίνει την ίδια ώρα που και στο Βερολίνο η εξουσία με τον καγκελάριο Σολτς είναι επίσης αποδυναμωμένη και χωρίς καθαρή πολιτική για το μέλλον της Γερμανίας και της ίδιας της Ευρώπης. Ο γαλλογερμανικός άξονας που ήταν ως τώρα ο πυλώνας της ευρωπαϊκής πορείας είναι πια ανίσχυρος. Το παράδοξο είναι ότι αναδεικνύεται η Ιταλία με τον Ντράγκι που έχει τις πιο καθαρές απόψεις και για τον πόλεμο στην Ουκρανία αλλά και για την Ευρώπη και που φιλοδοξεί να δει τη χώρα του να συμμετέχει σε ένα άξονα με το Παρίσι και το Βερολίνο ο οποίος να έχει ένα καθοδηγητικό ρόλο για το μέλλον της Ευρώπης. Κανένας όμως δεν ξέρει τι θα συμβεί και στην Ιταλία με τις εκλογές που θα γίνουν εκεί σε ένα χρόνο.

Μέσα σε αυτό το θολό τοπίο κρίσης που αντιμετωπίζει η Ευρώπη αλλά και η Δύση γενικότερα, διακυβεύεται και η πορεία της Ελλάδας και της Κύπρου. Οι δύο χώρες δεν αντιμετωπίζουν μόνο την οικονομική κρίση που προκλήθηκε πρώτα από την πανδημία και στη συνέχεια από τον πόλεμο στην Ουκρανία αλλά βρίσκονται την ίδια ώρα και αντιμέτωπες με τον τουρκικό νεο-οθωμανικό επεκτατισμό και την προσπάθεια αναθεώρησης των συνόρων από μέρους της Άγκυρας. Η πολιτική της Αθήνας και της Λευκωσίας δεν στηρίζεται σε κάποια ολοκληρωμένη στρατηγική αντιμετώπισης του τουρκικού αναθεωρητισμού αλλά περιορίζεται σε ασύνδετες περιστασιακές κινήσεις τακτικισμού, εκτός στρατηγικού σχεδιασμού, για την αντιμετώπιση των εκάστοτε τουρκικών προκλήσεων και απειλών. Χωρίς στρατηγική και όραμα όμως, ο κίνδυνος να πληρώσουν κάποια στιγμή Ελλάδα και Κύπρος το κόστος της παραμονής τηςΤουρκίας στο δυτικό μαντρί είναι πάντοτε ορατός. Και δεν θα πληρώσουν δυστυχώς οι ελίτ που κυβερνούν χωρίς στρατηγική και όραμα αλλά ο τόπος, ο ελληνισμός. Οι επίγονοι του Θουκυδίδη λίγο τον μελετούνκαι λιγότερο τον καταλαβαίνουν.

*Πανεπιστημιακός, συγγραφέας της μυθιστορηματικής τριλογίας ΝΟΜΑΔΑΣ, Αθήνα, Εκδόσεις Βακχικόν, 2017-2019. Τώρα κυκλοφορεί και το νέο του μυθιστόρημα,ΓΡΑΜΜΑ ΣΤΟΝ ΑΝΤΩΝΗ ΟΙΚΟΝΟΜΟΥ/ΣΤΟ ΥΦΑΝΤΟ ΤΟΥ ΄21, από τον ίδιο εκδοτικό οίκο.