Τζόζεφ Νάι στην «Κ»: Να σκεφτούμε ποια Ρωσία θέλουμε μετά τον πόλεμο
Κυρώσεις και μακρινό τέλος της σύρραξης
Στα εγχειρίδια των διεθνών σχέσεων ο όρος της ισχύος ταξινομείται σε τρεις μορφές, στη «σκληρή», στην «ήπια» και στην «έξυπνη». Ο διεθνής όρος «έξυπνη ισχύς» αναφέρεται κυρίως στη χρήση ήπιων μέσων επιρροής, όπως η διπλωματία, σε συνδυασμό με την επίδειξη «σκληρής» στρατιωτικής δύναμης. Σήμερα, και ενώ οι συγκρούσεις στο εσωτερικό της Ουκρανίας συνεχίζονται, το στρατηγικό δόγμα της «έξυπνης ισχύος» του πρώην υφυπουργού Αμυνας των ΗΠΑ Τζόζεφ Νάι βρέθηκε ξανά στο προσκήνιο. Η «Κ» συνομίλησε με τον βετεράνο πολιτικό, τον θεμελιωτή της ιδέας της «έξυπνης ισχύος». Ο διακεκριμένος καθηγητής του Χάρβαρντ, με μακρά θητεία στην αμερικανική πολιτική σκηνή ως υφυπουργός Aμυνας επί Κλίντον (1994-1995), καθώς και επικεφαλής στην Εθνική Επιτροπή Πληροφοριών (1993-1994), απαντά για την πιθανή έκβαση του πολέμου με μια αποδυναμωμένη Ρωσία, αλλά και τον κεντρικό ρόλο που μπορεί να διαδραματίσει η Ελλάδα.
– Τι είναι η «ισχύς» και πώς μπορεί να χρησιμοποιηθεί για την αποτροπή συγκρούσεων;
– Η «ισχύς» είναι η ικανότητα να επηρεάζεις τους άλλους για να πετύχεις αυτό που θέλεις. Και μπορεί να γίνει με τρεις τρόπους. Μπορεί να γίνει είτε μέσω εξαναγκασμού, πληρωμών, είτε έλξης. Τα δύο πρώτα από αυτά τα μέσα τα ονομάζω «σκληρή ισχύ» και τον τρίτο τρόπο τον ονομάζω «ήπια ισχύ». Η «ήπια ισχύς» είναι η ικανότητα να παίρνετε αυτό που θέλετε μέσω της «έλξης» (των αντιπάλων στις θέσεις σας) και όχι μέσω του εξαναγκασμού ή της πληρωμής. Συχνά σκεφτόμαστε τη μέθοδο της αποτροπής ως την αύξηση του κόστους του αντιπάλου ώστε αυτό να είναι υψηλότερο από τα οφέλη. Και αυτό το σκεφτόμαστε συνήθως με στρατιωτικούς όρους, όπως τα αντίποινα, ή με οικονομικούς όρους, όπως οι κυρώσεις. Αλλά η χρήση της «ήπιας ισχύος» μπορεί να συμβάλει και στην αποτροπή. Εάν μια χώρα γνωρίζει ότι πρόκειται να βλάψει σοβαρά τη φήμη της και να χάσει την ικανότητά της να προσελκύει τρίτους, αυτό μπορεί, μερικές φορές, να συμβάλει στην αποτροπή. Τώρα, γνωρίζουμε ότι στην περίπτωση της ρωσικής εισβολής στην Ουκρανία, καμία από αυτές τις τρεις μορφές αποτροπής δεν λειτούργησε. Επομένως, η αποτροπή είναι δυνατή, αλλά δεν λειτουργεί σε όλες τις περιπτώσεις.
– «Ηπια» ισχύς έναντι της «σκληρής» ισχύος ή το αντίθετο;
– Λοιπόν, νομίζω ότι χρειάζονται και οι δύο. Χρησιμοποιώ τον όρο «έξυπνη ισχύς» για να αναφερθώ στην ικανότητα να συνδυάζεις τη «σκληρή» και την «ήπια ισχύ» έτσι ώστε να μην αλληλοεξουδετερώνονται, αλλά αντιθέτως να ενισχύουν η μία την άλλη. Για παράδειγμα, στον Περσικό Κόλπο, ο δεύτερος πρόεδρος Μπους χρησιμοποίησε «σκληρή ισχύ» χωρίς νομιμοποιητικό ψήφισμα από τα Ηνωμένα Εθνη, και αυτό υπονόμευσε την αμερικανική «ήπια ισχύ». Ετσι, αυτή ήταν μια περίπτωση όπου η «σκληρή ισχύς» και η «ήπια ισχύς» ήταν σε σύγκρουση. Από την άλλη πλευρά, ο πατέρας του, ο πρώτος πρόεδρος Μπους, φρόντισε να εξασφαλίσει ψήφισμα του ΟΗΕ, ψήφισμα του Αραβικού Συνδέσμου και να συμπεριλάβει αραβικούς στρατούς στον συνασπισμό του, και αυτός ήταν ουσιαστικά ένας τρόπος ώστε να συνδυαστεί η «ήπια ισχύς» με τη «σκληρή ισχύ». Και αυτό είναι που εγώ ονομάζω «έξυπνη ισχύς».
– Πόσο αποτελεσματικές ήταν οι δυτικές κυρώσεις απέναντι στη Ρωσία;
Στη μετά Πούτιν εποχή, πρέπει να δούμε πώς θα αυξήσουμε τους δεσμούς μεταξύ της Ευρώπης και της Ρωσίας και να διασφαλίσουμε ότι η Ρωσία δεν θα απομονωθεί μια για πάντα.
– Οι κυρώσεις είναι ένα μέσο ισχύος, αλλά συχνά χρειάζονται πολύ χρόνο και απαιτούν συνεργασία με άλλους. Oταν είναι πολυμερείς, οι κυρώσεις είναι πιο αποτελεσματικές. Στην περίπτωση της ρωσικής εισβολής στην Ουκρανία, οι κυρώσεις δεν ήταν τόσο αποτελεσματικές βραχυπρόθεσμα και μέρος αυτού του προβλήματος είναι ότι το κύριο εξαγώγιμο προϊόν της Ρωσίας είναι το πετρέλαιο, το οποίο είναι ισχυρό ανταλλάξιμο αγαθό. Οπότε όσο το πετρέλαιο μπορεί ακόμη να πωλείται, ακόμη και με έκπτωση, στις παγκόσμιες αγορές και πράγματι πωλείται, τότε ουσιαστικά αυτό περιορίζει την αποτελεσματικότητα αυτών των κυρώσεων. Το βασικό ερώτημα είναι αν μακροπρόθεσμα οι κυρώσεις στα τεχνολογικά προϊόντα που μεταφέρονται στη Ρωσία θα κάνουν τη διαφορά. Και υπάρχουν πολλοί άνθρωποι που πιστεύουν ότι πράγματι θα αποδυναμώσουν τη Ρωσία με την πάροδο του χρόνου. Πρέπει να θυμηθούμε την περίπτωση του απαρτχάιντ στη Νότια Αφρική, όπου βραχυπρόθεσμα οι κυρώσεις δεν άλλαξαν τις πολιτικές, αλλά μακροπρόθεσμα συνέβαλαν στην αλλαγή τους.
– Πώς επηρέασε ο πόλεμος στην Ουκρανία την παγκόσμια ισορροπία δυνάμεων;
– Νομίζω ότι αυτό που είδαμε στην Ουκρανία ήταν μια σύσφιγξη της σχέσης μεταξύ της Ρωσίας και της Κίνας. Αλλά είδαμε επίσης ότι αυτή η σχέση έχει όρια, υπό την έννοια ότι η Κίνα δεν θέλησε να στείλει στρατιωτικό εξοπλισμό στη Ρωσία, κάτι που ουσιαστικά θα τη συνέδεε με τα προβλήματα της Ρωσίας, ενώ, επιπλέον, η Κίνα απείχε από τα διάφορα ψηφίσματα του ΟΗΕ, αντί να καταδικάσει ή να υποστηρίξει τη Ρωσία. Ετσι, νομίζω ότι η ρωσοκινεζική στοίχιση θα συνεχιστεί, αλλά δεν νομίζω ότι θα γίνει πιο στενή. Από την άλλη πλευρά, αν εξετάσετε τη συμμαχία μεταξύ των ΗΠΑ και των Ευρωπαίων στο ΝΑΤΟ, νομίζω ότι αυτή είναι σημαντικά ισχυρότερη ως αποτέλεσμα της ρωσικής εισβολής στην Ουκρανία. Η ένταξη της Φινλανδίας και της Σουηδίας στο ΝΑΤΟ δεν είναι σίγουρα αυτό που υπολόγιζε ο Πούτιν όταν εισέβαλε στην Ουκρανία. Επομένως, νομίζω ότι το ΝΑΤΟ είναι ισχυρότερο, ενώ η σχέση Κίνας – Ρωσίας δεν έχει αλλάξει πολύ, υπό αυτήν την έννοια η Ρωσία είναι καθαρά χαμένη όσον αφορά την ισορροπία δυνάμεων.
– Ενα χρόνο μετά την εισβολή στην Ουκρανία, πόσο κοντά βρισκόμαστε στο τέλος του πολέμου;
– Δυστυχώς, δεν νομίζω ότι είμαστε κοντά στο τέλος του πολέμου. Βασικά, καμία από τις δύο πλευρές δεν είναι διατεθειμένη να αλλάξει τους στόχους της. Ο Πούτιν δεν έχει αποδεχθεί την Ουκρανία ως νόμιμο κράτος και, παρόλο που εμπλέκεται σε ένα αδιέξοδο στο πεδίο της μάχης, η αποδυνάμωση της Ουκρανίας τον βοηθά στην επίτευξη των στόχων του. Από την άλλη πλευρά, η Ουκρανία θέλει να ανακτήσει τα εδάφη της, συμπεριλαμβανομένων και των εδαφών που έχασε το 2014. Οπότε δεν βλέπω τη βάση για μια επιτυχημένη διαπραγμάτευση σύντομα. Τώρα, οι διαπραγματεύσεις και ο πόλεμος συχνά καθορίζονται από την κατάσταση στο πεδίο της μάχης και δεν γνωρίζουμε αν αυτό μπορεί να αλλάξει. Η ρωσική χειμερινή επίθεση δεν φαίνεται να ήταν πολύ επιτυχής. Θα πρέπει να δούμε τι θα συμβεί με την αναμενόμενη ανοιξιάτικη επίθεση της Ουκρανίας.
– Ποιο θα ήταν ένα πιθανό μέλλον με μια αποδυναμωμένη Ρωσία;
– Κάποια στιγμή πρέπει να σκεφτούμε πώς θα επανεντάξουμε τη Ρωσία στο διεθνές σύστημα και πώς θα αυξήσουμε τους δεσμούς της με την Ευρώπη. Είναι πολύ δύσκολο να φανταστούμε πώς θα το κάνουμε αυτό με τον Πούτιν στην εξουσία, αλλά κάποια μέρα θα υπάρξει μια μετά Πούτιν Ρωσία. Και τότε θα είναι σημαντικό να σκεφτούμε πώς θα αυξήσουμε τους δεσμούς μεταξύ της Ευρώπης και της Ρωσίας, και να διασφαλίσουμε ότι η Ρωσία δεν θα απομονωθεί μια για πάντα.
Ο ρόλος της Ελλάδας
– Πώς συμβάλλουν περιφερειακές χώρες, όπως η Ελλάδα, στη διαμόρφωση ενός αμυντικού τείχους;
– H Ελλάδα παίζει σημαντικό ρόλο ως εταίρος στο ΝΑΤΟ. Επίσης,
διαδραματίζει σημαντικό ρόλο ως μέλος της Ε.Ε. Ετσι, η Ελλάδα μπορεί να
ενεργήσει πάνω από το βάρος που διαθέτει ως περιφερειακή δύναμη, επειδή
είναι μέρος μιας ευρύτερης ευρωπαϊκής και ατλαντικής κοινότητας, η οποία
ενισχύει ή πολλαπλασιάζει τη δύναμή της. Υπό αυτήν την έννοια, ο βαθμός
στον οποίο η Ελλάδα συνεχίζει αυτό που κάνει τώρα, δηλαδή να
διαδραματίζει σημαντικό ρόλο τόσο στην Ευρώπη όσο και στο ΝΑΤΟ, μου
φαίνεται πως είναι ο καλύτερος δρόμος που πρέπει να ακολουθεί η Ελλάδα.
– Μπορούν μικρές χώρες όπως η Ελλάδα να γίνουν περιφερειακοί ενεργειακοί παίκτες;
– Η ανακάλυψη των μεγάλων κοιτασμάτων υδρογονανθράκων στην Ανατολική
Μεσόγειο σίγουρα βοήθησε την Ελλάδα υπό την έννοια ότι, παρόλο που δεν
είναι σε ελληνικά ύδατα αυτά καθαυτά, βρίσκονται ουσιαστικά στην
ευρύτερη περιοχή, σε μια περιοχή όπου η Ελλάδα μπορεί να γίνει ένας πολύ
σημαντικός ενεργειακός κόμβος.
Aucun commentaire:
Enregistrer un commentaire