Την εβδομάδα που μας πέρασε έγινε στην Ουάσιγκτον η πανηγυρική σύνοδος του ΝΑΤΟ για να εορτασθούν τα 75 χρόνια από την ίδρυσή του.
Η συμμαχία ιδρύθηκε στις 4 Απριλίου 1949 από 12 χώρες που συνήλθαν και τότε στην αμερικανική πρωτεύουσα σε μια εποχή που ο Ψυχρός Πόλεμος είχε πάρει διαστάσεις και οι σχέσεις με την πάλαι ποτέ σύμμαχο του Δευτέρου Παγκοσμίου Πολέμου, την Σοβιετική ΄Ενωση, χειροτέρευαν καθημερινά. Οι 12 χώρες ιδρυτικά μέλη του ΝΑΤΟ ήταν το Βέλγιο, Μεγάλη Βρετανία, Γαλλία, Δανία, ΗΠΑ, Ισλανδία, Ιταλία, Καναδάς, Λουξεμβούργο, Νορβηγία, Ολλανδία και Πορτογαλλία. ΝΑΤΟ είναι το ακρωνύμιο των λέξεων North Atlantic Treaty Organization (Οργανισμός Βορειοατλαντικού Συμφώνου).
Αν και επρόκειτο στην αρχή για στρατιωτική, υποτίθεται αμυντική συμμαχία, εξελίχθηκε σταδιακά σε μια ευρύτερη πολιτικο-στρατιωτική και ιδεολογική οικογένεια για την προώθηση των γεωπολιτικών συμφερόντων των χωρών μελών. Στην πραγματικότητα όμως επρόκειτο για την επιβολή της αμερικανικής ηγεμονίας μέσω του ΝΑΤΟ στην Ευρώπη.
Σήμερα από τα 12 ιδρυτικά μέλη φτάσαμε σε 32 χώρες μέλη με επανειλημμένες διευρύνσεις. Θα μπορούσαμε να δούμε το ΝΑΤΟ σε δύο βασικές περιόδους. Η πρώτη είναι η περίοδος του Ψυχρού Πολέμου που επεκτείνεται μέχρι την κατάρρευση της Σοβιετικής Ένωσης και η δεύτερη είνα η μετασοβιετική περίοδος με μια μεγαλύτερη ακόμη διεύρυνση που περιέλαβε τις χώρες της Ανατολικής Ευρώπης.
Μετά την κατάρρευση της Σοβιετικής Ενωσης το ΝΑΤΟ αναζήτησε ένα νέο ρόλο, πάντα ως ασπίδα των αμερικανικών ηγεμονικών βλέψεων και συμφερόντων. Και ενώ το Σύμφωνο της Βαρσοβίας, το αντίπαλο δέος του διαλύθηκε, το ΝΑΤΟ συνέχισε να ενισχύεται και να αναλαμβάνει ρόλους, όπως για παράδειγμα η επέμβαση στο Αφγανιστάν, που δεν είχαν καμία σχέση με τις ιδρυτικές του διακηρύξεις. Οι ΗΠΑ άλλωστε προσπάθησαν να το σύρουν ακόμη και στο Ιράκ, τη Συρία και αλλού. Και φυσικά υπήρξαν οι ανελέητοι βομβαρδισμοί της Γιουγκοσλαβίας και η διάλυση αυτής της χώρας από τις νατοϊκές δυνάμεις.
Μετά τον πόλεμο της Ουκρανίας το ερώτημα που πλανάται είναι αν οι ΗΠΑ θα σύρουν το ΝΑΤΟ ακόμη και στην Ασία στον ανταγωνισμό τους με την Κίνα.
Η Ελλάδα είχε μια ιδιόμορφη σχέση με το ΝΑΤΟ. Την ενέταξαν σε αυτό οι Αμερικανοί το 1952 με το τέλος του εμφυλίου πολέμου ταυτόχρονα με την Τουρκία. Ήταν η πρώτη διεύρυνση του ΝΑΤΟ και η δημιουργία της νοτιοανατολικής πτέρυγάς του. Το 1955 εντάσσεται στο ΝΑΤΟ και η Δυτική Γερμανία ενώ το 1982 γίνεται αποδεκτή και η Ισπανία. Οι επόμενες διευρύνσεις, παρά τις υποσχέσεις που δόθηκαν στη Ρωσία, αφορούν τις χώρες της Ανατολικής Ευρώπης και τα Βαλκάνια, ενώ με τον πόλεμο της Ουκρανίας θα ενταχθούν σε αυτό δύο ακόμη χώρες η Σουηδία και η Φινλανδία.
Το 1966 η Γαλλία αποχωρεί από το στρατιωτικό σκέλος του ΝΑΤΟ σε μια προσπάθεια του στρατηγού Ντε Γκωλ να ακολουθήσει μια ανεξάρτητη πολιτική εκτός αμερικανικής ηγεμονίας. Τότε η έδρα του ΝΑΤΟ μεταφέρθηκε από το Παρίσι στις Βρυξέλλες όπου βρίσκεται μέχρι σήμερα.
Η Ελλαδα το 1974 αποχώρησε επίσης από το στρατιωτικό σκέλος του ΝΑΤΟ εξ αιτίας της αμερικανικής στήριξης στην τουρκική εισβολή στην Κύπρο. Ο Κωνσταντίνος Καραμανλής υποχρεώθηκε σε αυτή την αποχώρηση λόγω της πίεσης της κοινής γνώμης αλλά πιθανόν και λόγω των ενοχών που ένιωθε ο ίδιος για την εγκατάλειψη της Κύπρου. Ήταν ένας τρόπος να αντιμετωπιστεί ο αντιαμερικανισμός που κυριαρχούσε έντονα τότε στη χώρα. Αποδείχθηκε ότι ήταν πολιτικό λάθος αυτή η αποχώρηση, προπάντων που ο Καραμανλής στόχευε σε σύντομη επάνοδο μόλις θα το επέτρεπαν οι συνθήκες. Και αυτό έγινε το 1980, λίγο πριν την άνοδο του ΠΑΣΟΚ στην εξουσία, με όρους που επέβαλε η Τουρκία.
Η συμμετοχή της Ελλάδας στο ΝΑΤΟ δεν εξυπηρέτησε ποτέ ουσιαστικά τα ελληνικά εθνικά συμφέροντα καθώς το ΝΑΤΟ και οι ΗΠΑ συντάσσονταν με τις τουρκικές διεκδικήσεις, πρώτα στην Κύπρο και στη συνέχεια ακόμη και στο ίδιο το Αιγαίο. Υποτίθεται ότι η Ελλάδα εντάχθηκε στο ΝΑΤΟ για την αντιμετώπιση του «εκ βορρά κινδύνου». Αλλά η χώρα δεν απειλήθηκε ποτέ από τους βόρειους γείτονες της, αλλά μονίμως από τον «εξ Ανατολών» σύμμαχο της, την Τουρκία. Σε κρίσιμες μάλιστα στιγμές, τόσο ο Κωνσταντίνος Καραμανλής όσο και ο Ανδρέας Παπανδρέου επεδίωξαν και πέτυχαν την στήριξη της Βουλγαρίας εναντίον των επεκτατικών βλέψεων της ΝΑΤΟϊκής Τουρκίας!
Τον Ιούλιο του 1965 ΗΠΑ και ΝΑΤΟ βρίσκονταν πίσω από την αποστασία που ανέτρεψε την δημοκρατικά εκλεγμένη κυβέρνηση Γεωργίου Παπανδρέου, με πρωτεργάτη τον Κωνσταντίνο Μητσοτάκη, και που οδήγησε στη συνέχεια στη στρατιωτική δικτατορία του 1967, πάλι με τη στήριξη του ΝΑΤΟ και των ΗΠΑ. Στόχος από τότε ήταν η Κύπρος και έτσι οδηγηθήκαμε στο πραξικόπημα της 15ης Ιουλίου του 1974 και στην τουρκική εισβολή που ακολούθησε. Όλα αυτά πάντα με τη στήριξη ΗΠΑ και ΝΑΤΟ.
50 χρόνια μετά, η τουρκική κατοχή της Κύπρου συνεχίζεται, με 40
χιλιάδες τουρκικό στρατό μιας νατοϊκής χώρας. Και αυτό με την ανοχή
Αμερικανών και ΝΑΤΟ.
Είναι γνωστό άλλωστε ότι για να σωθεί η
νοτιοανατολική πτέρυγα του ΝΑΤΟ. οι Αμερικανοί απέτρεψαν την Ελλάδα από
του να επέμβει στην Κύπρο το 1974 και να την υπερασπιστεί από την
τουρκική εισβολή. Ο Καραμανλής με το περιβόητο εκείνο «η Κύπρος κείται
μακράν», έδωσε προτεραιότητα στα συμφέροντα των Αμερικανών και του ΝΑΤΟ
παρά στα ελληνικά εθνικά συμφέροντα. Πέραν του γεγονότος ότι υπήρχε το
΄74 ελληνική υπεροπλία απέναντι στην Τουρκία, ακόμη και η απλή απειλή
από τον Καραμανλή για ελληνοτουρκικό πόλεμο θα υποχρέωνε τους
Αμερικανούς και το ΝΑΤΟ να απαγορεύσουν στην Τουρκία την δεύτερη εισβολή
του Αυγούστου του 1974.
Μετά από όλη αυτή την καταστροφή που επέφεραν στην Κύπρο Αμερικανοί και ΝΑΤΟ υπάρχουν στην Κύπρο ακόμη θιασώτες της ένταξης της Κυπριακής Δημοκρατίας στο ΝΑΤΟ για να συμβιώνουμε νατοϊκά με την κατοχή. Με την μονόπλευρη και κοντόφθαλμη πολιτική Αθήνας και Λευκωσίας, η Κύπρος συνεχίζει να εξυπηρετεί και τώρα με υποτέλεια τα αμερικανικά και νατοϊκά συμφέροντα. Είμαστε οι «εταίροι» των Αμερικανών και το διακηρύσσουμε με υπερηφάνεια.
Ασφαλώς και δεν έχω αυταπάτες για να πιστεύω ότι με τα σημερινά γεωπολιτικά δεδομένα, Ελλάδα και Κύπρος θα μπορούσαν να απομακρυνθούν από τη Δύση. Θα μπορούσαν όμως να επεδείκνυαν λιγότερη υποτέλεια εντός των συμμαχικών πλαισίων είτε της ΕΕ είτε του ΝΑΤΟ, όπως το κάνουν πολλές άλλες χώρες. Ο υπερβάλλων ζήλος τους για τα ξένα συμφέροντα δεν τους επιτρέπουν να υπερασπιστούν τα δικά τους! Οι συμμαχίες είναι για να υπερασπιζόμαστε πρώτα τα δικά μας εθνικά συμφέροντα. Και αυτό δεν μπορεί να γίνει όταν οι άλλοι μας θεωρούν δεδομένους. Το παράδειγμα της Τουρκίας αλλά και άλλων χωρών και η προτεραιότητα που δίνουν στην υπεράσπιση των εθνικών τους συμφερόντων δεν φαίνεται να μας ενθουσιάζει!
*Πανεπιστημιακός, συγγραφέας, ποιητής. stephanos.constantinides@gmail.com
