Η αποτελεσματικότητα των εμβολίων

Πόσο αποτελεσματικά είναι τα εμβόλια;

Με τη συνδρομή ενός διεθνώς καταξιωμένου Ελληνα επιστήμονα η «Κ» απαντάει στις πιο διαδεδομένες απορίες των ημερών

«Είμαστε όλοι υπεύθυνοι να δημιουργήσουμε το τείχος ανοσίας για να περιορίσουμε και τη μετάδοση του ιού και τις πιθανότητες ο ιός να δημιουργεί όλες αυτές τις μεταλλάξεις», λέει ο κ. Κυρατσούς. Φωτ. A.P. / Pavel Golovkin

 

Ηλιάνα Μάγρα

30.08.2021 • 10:11   Η ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ

Τέσσερις χιλιάδες εξακόσια οκτώ. Τόσα ήταν τα νέα ημερήσια κρούσματα που σημειώθηκαν στην Ελλάδα την περασμένη Τρίτη, την ημέρα δηλαδή που, καταρρίπτοντας το προηγούμενο αρνητικό ρεκόρ του Μαρτίου, καταγράφηκαν τα περισσότερα κρούσματα κορωνοϊού στη χώρα από την αρχή της πανδημίας μέχρι σήμερα. Ο αριθμός ήρθε ως «μάννα εξ ουρανού» στους αρνητές του εμβολίου – πολλοί αναρωτήθηκαν γιατί, αφού έχει ολοκληρώσει τον εμβολιασμό το 62,9% του ενήλικου πληθυσμού της χώρας, σύμφωνα με στοιχεία του Eυρωπαϊκού Κέντρου Πρόληψης και Ελέγχου Νόσων, έχουμε τόσα κρούσματα.

 

Ο εμβολιασμός, και δη ο υποχρεωτικός, ήταν έτσι κι αλλιώς για ακόμα μία εβδομάδα –την 78η εβδομάδα επιβεβαιωμένης παρουσίας του ιού στη χώρα– στο προσκήνιο, ειδικά επειδή από την 1η Σεπτεμβρίου ανεμβολίαστοι υγειονομικοί θα βγουν σε αναστολή άνευ αποδοχών. Γιατροί και νοσηλευτές αρνητές των εμβολίων διατύπωσαν τις απόψεις τους στα ΜΜΕ και στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, συνδικαλιστές πραγματοποίησαν στάση εργασίας και συλλαλητήρια, ένας τραυματιοφορέας από τη Λάρισα ξεκίνησε οδοιπορικό διαμαρτυρίας μέχρι την Αθήνα. «Δεν θέλω να σας δώσω απάντηση», είπε όταν ρωτήθηκε σε τηλεοπτική συνέντευξη γιατί δεν θέλει να εμβολιαστεί, «δεν μπορούν πλέον να με πείσουν αυτοί οι άνθρωποι, ούτε οι επιστήμονες» – η απώλεια της λογικής και της επιστήμης στον βωμό της ιδεοληψίας είναι άλλωστε ενδεικτικό σημείο των ημερών.

Την Τρίτη, την ημέρα των περισσότερων ημερήσιων κρουσμάτων τους τελευταίους 18 μήνες, οι διασωληνωμένοι έφτασαν τους 326 – στις 30 Μαρτίου, όταν είχαν σημειωθεί 4.340 κρούσματα σε μία μέρα, ήταν 741. 

«Πάνω από το 90% των ασθενών που βρίσκονται σε ΜΕΘ COVID είναι ανεμβολίαστοι», δήλωσε ο υπουργός Υγείας Βασίλης Κικίλιας την Τρίτη. Δύο μέρες αργότερα, η καθηγήτρια Παιδιατρικής Λοιμωξιολογίας και μέλος της επιτροπής των λοιμωξιολόγων, Βάνα Παπαευαγγέλου, παρέθεσε κι άλλα στοιχεία που αποδεικνύουν την αποτελεσματικότητα των εμβολίων – από τις αρχές του έτους μέχρι τις 22 Αυγούστου, μόνο το 5,2% των κρουσμάτων ήταν πλήρως εμβολιασμένοι. 

Παγκοσμίως, επιστήμονες επιμένουν πως τα εμβόλια κατά του κορωνοϊού δεν εγγυώνται τη μη νόσηση και οι μεταλλάξεις του ιού δεν βοηθούν. Εξαιτίας της μετάλλαξης «Δέλτα» ακόμα και μια χώρα όπως το Ισραήλ, όπου η εμβολιαστική κάλυψη είναι τεράστια, βιώνει μεγάλη διασπορά του ιού. Ομως, σύμφωνα με στοιχεία του ισραηλινού υπουργείου Υγείας που δημοσίευσε αυτή την εβδομάδα η εφημερίδα Haaretz, μέχρι τις 21 Αυγούστου είχαν σημειωθεί 215,9 σοβαρά περιστατικά με κορωνοϊό στους 100.000 ανεμβολίαστους άνω των 60, σε αντίθεση με 21 σοβαρά περιστατικά σε 100.000 εμβολιασμένους άνω των 60. Η μετάλλαξη «Δέλτα» έχει ξεκινήσει την επέλασή της και στην Ελλάδα, όπου το τείχος ανοσίας χτίζεται αργά και πολλοί αρνούνται ακόμα να εμβολιαστούν. Με τη συνδρομή του βραβευμένου επιστήμονα και αντιπροέδρου Ερευνας Μολυσματικών Νόσων και Τεχνολογιών Ιικών Φορέων της εταιρείας βιοτεχνολογίας Regeneron στη Νέα Υόρκη, Χρήστου Κυρατσού, η «Κ» λύνει βασικές απορίες σχετικά με τον εμβολιασμό, την πορεία της πανδημίας και την εξέλιξή της στο άμεσο μέλλον.

Ο κ. Χρήστος Κυρατσούς είναι αντιπρόεδρος Ερευνας Μολυσματικών Νόσων και Τεχνολογιών Ιικών Φορέων της εταιρείας βιοτεχνολο-
γίας Regeneron στη Νέα Υόρκη.

 

Απειροελάχιστες οι παρενέργειες, τεράστια τα οφέλη

– Εχουν περάσει ήδη αρκετοί μήνες κατά τους οποίους έχουν δοθεί δισεκατομμύρια δόσεις εμβολίων. Τι έχουμε διαπιστώσει μέχρι στιγμής;

– Η τελική λύση για να αποφύγουμε την πανδημία είναι τα εμβόλια, είναι το μοναδικό το οποίο μπορεί να παραχθεί σε ποσότητες που μπορούν να δοθούν στο μεγαλύτερο μέρος του πληθυσμού στον πλανήτη. Ξέρουμε ότι τα εμβόλια αυτά είναι ασφαλή. Μετά τις δισεκατομμύρια δόσεις που έχουν δοθεί είναι ελάχιστες οι περιπτώσεις οποιασδήποτε παρενέργειας από τα εμβόλια, και ξέρουμε επίσης ότι τα εμβόλια δουλεύουν, βλέπουμε ότι στις χώρες, στις περιοχές οι οποίες έχουν υψηλή εμβολιαστική κάλυψη ο αριθμός τόσο των ατόμων που εισάγονται στα νοσοκομεία όσο και των ατόμων που πεθαίνουν αν κολλήσουν κορωνοϊό έχει μειωθεί σημαντικά. Αυτό δείχνει ότι τα εμβόλια δουλεύουν ακριβώς όπως περιμέναμε. 
 
– «Μέχρι και διπλά εμβολιασμένοι βγαίνουν θετικοί, τα εμβόλια δεν λειτουργούν». Τι ισχύει;

– Αυτήν τη στιγμή δεν υπάρχει ένδειξη ότι τα εμβόλια δεν δουλεύουν σε ό,τι αφορά τη μείωση των ασθενών που είτε χρειάζονται νοσηλεία είτε καταλήγουν. Το γεγονός ότι άτομα τα οποία έχουν εμβολιαστεί βρίσκονται θετικά στον κορωνοϊό δεν είναι έκπληξη. Αυτό συμβαίνει σε διάφορες μολύνσεις, αλλά είναι απειροελάχιστες οι πιθανότητες αν είσαι εμβολιασμένος και κολλήσεις τον κορωνοϊό να πας στο νοσοκομείο, να χρειαστείς οξυγόνο και να πεθάνεις. Είμαστε πολύ τυχεροί που έχουμε πρόσβαση σε όλα αυτά τα εμβόλια, είναι καθήκον όλων να εμβολιαστούν για να μειώσουν τόσο τις νοσοκομειακές λοιμώξεις όσο και τους θανάτους. 
 
– Οι ανεμβολίαστοι ισχυρίζονται πως είναι δικαίωμά τους να μην εμβολιαστούν, όμως η επιλογή τους επηρεάζει την πορεία της πανδημίας. Οταν ένα τόσο μεγάλο κομμάτι του πληθυσμού δεν είναι εμβολιασμένο, ενισχύεται η πιθανότητα δημιουργίας νέων μεταλλάξεων;

– Σίγουρα είναι επιλογή του καθενός το αν θα εμβολιαστεί, αλλά ο καθένας πρέπει να αναλογιστεί και τις κοινωνικές του ευθύνες. Οταν τα νοσοκομεία είναι γεμάτα με ασθενείς που πάσχουν από τον κορωνοϊό δεν μπορούν να αντιμετωπίσουν άλλες ασθένειες. Ο ιός έχει την τάση και να γίνεται πιο μεταδοτικός και να προσπαθεί να αποφύγει την ανοσοποιητική αντίδραση εναντίον του – για να το κάνει αυτό πρέπει πρώτα να αναδιπλασιαστεί κι αυτό γίνεται πολύ καλύτερα και πιο γρήγορα σε άτομα που δεν είναι εμβολιασμένοι, του δίνουν μεγαλύτερες πιθανότητες να δημιουργήσει αυτές τις μεταλλάξεις. Οσο περισσότερα άτομα εμβολιαστούν τόσο μεγαλύτερες πιθανότητες έχουμε να μετατρέψουμε τον κορωνοϊό σε μια απλούστερη μόλυνση. 
 
– Κάποιοι λένε ότι ο κορωνοϊός είναι μια απλή γρίπη. 

– Η εικόνα των νοσοκομείων τόσο στην Ελλάδα, όπου υπάρχει έξαρση αυτήν τη στιγμή, όσο και σε πάρα πολλές άλλες χώρες δείχνει ότι δεν είναι μια απλή μόλυνση. Οταν υπάρχουν πολιτείες στην Αμερική όπου δεν υπάρχει κανένα άδειο κρεβάτι εντατικής, όταν έχεις άτομα μικρής ηλικίας που είναι στο νοσοκομείο και χρειάζονται σε πολλές περιπτώσεις είτε οξυγόνο είτε ΜΕΘ, νομίζω ότι αποδεικνύεται περίτρανα ότι δεν πρόκειται για μια απλή μόλυνση. 
 
– Αλλοι λένε πως τα εμβόλια δεν είναι επαρκώς δοκιμασμένα. 

– Μέσα στους τελευταίους περίπου οκτώ μήνες έχουν δοθεί δισεκατομμύρια δόσεις. Οι παρενέργειες και οι σοβαρές παρενέργειες είναι απειροελάχιστες σε όλο τον πλανήτη, και οι παρενέργειες αυτές στις περισσότερες περιπτώσεις είναι πολύ ηπιότερες από αυτές που θα είχε κάποιος από τον κορωνοϊό. Υπάρχουν τόσο πολλά δεδομένα τα οποία μπορεί κάποιος να δει τόσο για τις παρενέργειες όσο και για το πόσο σοβαρή είναι ως νόσος. 
 
– Επίσης, το εμβόλιο δεν μένει για πάντα στον οργανισμό, έχει συγκεκριμένη διάρκεια ζωής. 

– Ναι, τα mRNA εμβόλια των Pfizer και Moderna αυτό που κάνουν είναι ότι παράγουν την πρωτεΐνη ακίδας του κορωνοϊού για λίγες μέρες. Ως πρωτεΐνη θα μείνει ακόμα μερικές μέρες στον οργανισμό σου και μετά δεν θα υπάρχει, θα υπάρχουν μόνο τα αντισώματα που έχεις δημιουργήσει εναντίον της πρωτεΐνης ακίδας. Το ίδιο ακριβώς γίνεται και με τα εμβόλια του αδενοϊού, όπως π.χ. της AstraZeneca. Οποιοδήποτε συστατικό του εμβολίου θα είναι στον οργανισμό για πάρα πολύ λίγες μέρες. Αυτό που μένει είναι τα αντισώματα, η ανοσοποιητική αντίδραση που κάποιος δημιουργεί όταν εμβολιαστεί, που είναι ακριβώς αυτό που θέλουμε φυσικά να κάνει το εμβόλιο. 
 
– Πολύς κόσμος δεν θέλει να κάνει το εμβόλιο για λόγους γονιμότητας.

– Εχει δοθεί το εμβόλιο σε άτομα που είναι σε αναπαραγωγική ηλικία και δεν υπήρχε κανένα πρόβλημα αναπαραγωγής. Εχει δοθεί σε εγκύους και δεν υπήρξε πρόβλημα ούτε στην εγκυμοσύνη ούτε στο παιδί όταν γεννήθηκε. Δεν υπάρχουν τέτοια ζητήματα, έχει αποδειχθεί πια. 
 
– Βλέπουμε ότι μπορεί τα αντισώματα να φθίνουν όσο περνάει ο καιρός και να χρειαστεί τρίτη δόση. 

– Το ότι τα αντισώματα φθίνουν και ο τίτλος αντισωμάτων πέφτει όσο περνάει ο καιρός είναι κάτι φυσιολογικό. Αυτό που και τα εμβόλια και η λοίμωξη προκαλούν είναι τα κύτταρα μνήμης, τα οποία θυμούνται ανοσοποιητικά είτε τη μόλυνση είτε το εμβόλιο, οπότε εάν κολλήσουμε ο οργανισμός μας θα μπορεί να παραγάγει αντισώματα πάρα πολύ πιο γρήγορα. Σύμφωνα με μερικά δεδομένα, συγκεκριμένες ομάδες αυτήν τη στιγμή, άτομα μεγάλης ηλικίας ή σε ανοσοκαταστολή χρειάζονται τις πολλαπλές δόσεις εμβολίων. Αν ο γενικός πληθυσμός, οι μικρότερης ηλικίας και αυτοί που είναι υγιείς χρειάζονται περισσότερες δόσεις είναι κάτι που σε αυτήν τη φάση δεν γνωρίζουμε. Υπάρχει πιθανότητα να μη χρειάζονται. 
 
– Εχει σημασία το διάστημα μεταξύ των δόσεων; Επηρεάζει τη διάρκεια αντοχής των αντισωμάτων ή το πώς παράγονται τα κύτταρα μνήμης;

– Αυτή είναι μια πολύ καλή ερώτηση, στην οποία προς το παρόν δεν έχουμε την ακριβή απάντηση. Αυτό που ξέρουμε είναι ότι οι τίτλοι των αντισωμάτων στα άτομα τα οποία έχουν εμβολιαστεί με το πρωτόκολλο που ακολουθήθηκε στο Ηνωμένο Βασίλειο, με τους τίτλους των αντισωμάτων που δημιουργεί κάποιος με το πρωτόκολλο που εμβολιάστηκαν τα άτομα και στις ΗΠΑ και στο μεγαλύτερο μέρος του πλανήτη είναι περίπου ίδιοι. Αν οι τίτλοι των αντισωμάτων αυτών θα διαρκέσουν το ίδιο σε βάθος χρόνου είναι κάτι το οποίο μελετάται ήδη. Με βάση αυτά που ξέρουμε από την ανοσολογία, κατά πάσα πιθανότητα δεν υπάρχει διαφορά. 
 
– Κάποιοι λένε πως δεν χρειάζονται το εμβόλιο γιατί είναι νέοι και υγιείς, όποτε και να κολλήσουν θα το περάσουν ελαφρά.

– Κανένας δεν ξέρει αν χρειάζεται το εμβόλιο ή όχι πριν νοσήσει από τον κορωνοϊό. Υπάρχουν πάρα πολλά παραδείγματα νέων ανθρώπων οι οποίοι ήταν υγιείς και κατέληξαν στο νοσοκομείο με πάρα πολύ βαριά λοίμωξη και υπάρχουν και άτομα που δυστυχώς πέθαναν μετά τη μόλυνση από τον κορωνοϊό. Είναι αλήθεια ότι όσο πιο μεγάλος είσαι σε ηλικία τόσο μεγαλύτερες είναι οι πιθανότητες να νοσήσεις βαριά και να πεθάνεις. Αλλά και σε μικρότερες ηλικίες, οι πιθανότητες να νοσήσεις και να πεθάνεις είναι υπαρκτές. Κάνοντας το εμβόλιο προστατεύεις τον εαυτό σου. 

– Το Κέντρο Ελέγχου και Πρόληψης Ασθενειών των ΗΠΑ συνιστά τον εμβολιασμό όλων των πολιτών από 12 ετών και άνω. Γιατί να εμβολιαστούν τα παιδιά;

– Είναι ακριβώς τα ίδια επιχειρήματα. Στα παιδιά στις περισσότερες περιπτώσεις είναι σχετικά ήπια η μόλυνση, αλλά υπάρχουν πάρα πολλές περιπτώσεις παιδιών τα οποία πάσχουν και από το σύνδρομο του long COVID, υπάρχουν πολλά παιδιά που κατέληξαν στο νοσοκομείο και μερικά που έχασαν τη ζωή τους. Υπάρχει όφελος για τον καθέναν, ακόμα και για τα παιδιά.
 
– Κι αν επηρεάσει την ανάπτυξη του παιδιού; Αυτή είναι η ανησυχία που έχουν οι περισσότεροι. Είναι πιθανό να συμβεί;

– Και στα φάρμακα και στα εμβόλια το μεγαλύτερο μέρος των παρενεργειών φαίνεται πάρα πολύ νωρίς. Συλλέγουμε σιγά σιγά δεδομένα και δείχνουν ότι μεσοπρόθεσμα δεν θα υπάρχουν τέτοια προβλήματα από τα εμβόλια. Αυτό που ξέρουμε είναι ότι υπάρχουν τέτοια προβλήματα από τη νόσηση. Υπάρχουν αρκετές μελέτες που δείχνουν ότι και στα παιδιά οι παρενέργειες από τη νόσο είναι πάρα πολύ πιο σοβαρές από τις οποιεσδήποτε πάρα πολύ ήπιες παρενέργειες του εμβολίου. 
 
– Πολλοί εμβολιασμένοι θεωρούν πως είμαστε απολύτως προστατευμένοι. 

– Στην επιστήμη κανένας δεν μπορεί να μιλήσει απόλυτα, πάντα μιλάμε για πιθανότητες. Ενας εμβολιασμένος έχει πάρα πολύ μικρότερες πιθανότητες να νοσήσει σοβαρά ή να πεθάνει από τη νόσο. Δυστυχώς, αυτήν τη στιγμή τόσο στην Ελλάδα όσο και σε άλλες περιοχές ο ιός έχει μεγάλη εξάπλωση και υπάρχουν πάρα πολλά κρούσματα γύρω μας. Οταν υπάρχει έξαρση των κρουσμάτων είναι κάτι που είναι πολύ επικίνδυνο για όλους μας.  
 
– Οδεύουμε προς το τέλος της πανδημίας;

– Ο ιός έχει αποδείξει ότι κατά πάσα πιθανότητα δεν θα φύγει εντελώς, τουλάχιστον όχι σύντομα. Αλλά με τα εμβόλια και με τα φάρμακα θα μάθουμε να ζούμε με τον ιό και θα μπορούμε να επιστρέψουμε σε μια κανονική ζωή, θα μετατρέψουμε την πανδημία από τον κορωνοϊό σε μια πιο ενδημική νόσο. 
 
– Υπάρχει περίπτωση σε ένα χρόνο από τώρα να μπορεί κάποιος αν κολλήσει και είναι εμβολιασμένος να μη χρειάζεται να μπει σε καραντίνα;

– Νομίζω ότι προς τα εκεί οδεύουμε. Αν είναι κάτι που θα πάρει έξι μήνες ή ένα χρόνο ή λίγο περισσότερο, εξαρτάται από τη συμπεριφορά όλων μας. Είμαστε όλοι υπεύθυνοι να δημιουργήσουμε το τείχος ανοσίας για να περιορίσουμε και τη μετάδοση του ιού και τις πιθανότητες ο ιός να δημιουργεί όλες αυτές τις μεταλλάξεις. Αν όλοι μας αναλογιστούμε την κοινωνική ευθύνη νομίζω ότι θα μπορέσουμε πάρα πολύ πιο γρήγορα ως κοινωνία να επιστρέψουμε σε μια κάποια κανονικότητα.

Ο κορωνοϊός μακράς διαρκείας

Αυτή την εβδομάδα, το επιστημονικό περιοδικό The Lancet δημοσίευσε τη μεγαλύτερη έρευνα που έχει μέχρι στιγμής διεξαχθεί πάνω στον long COVID ή στον μακράς διαρκείας κορωνοϊό. Τα ευρήματα δεν είναι ιδιαιτέρως ενθαρρυντικά. Η έρευνα εξέτασε 1.276 ανθρώπους που πήραν εξιτήριο από το νοσοκομείο Jin Yin-Τan της Γουχάν μεταξύ 7 Ιανουαρίου και 29 Μαΐου 2020. Eξι μήνες αφού βγήκαν από το νοσοκομείο, το 68% υπέφερε ακόμα από τουλάχιστον ένα σύμπτωμα – στον ένα χρόνο το ποσοστό έπεσε στο 49%. Το ποσοστό όσων είχαν δύσπνοια αυξήθηκε από 26% στους έξι μήνες σε 30% στον ένα χρόνο, περισσότεροι δήλωσαν πως υπέφεραν από άγχος ή κατάθλιψη ένα χρόνο, απ’ ό,τι έξι μήνες, μετά τη νοσηλεία τους, ενώ πιο πολλές γυναίκες υπέφεραν από κούραση ή μυϊκή αδυναμία. «Oσοι επιβίωσαν από τον κορωνοϊό, ένα χρόνο μετά είχαν περισσότερα κινητικά προβλήματα, πόνο ή δυσφορία, άγχος και κατάθλιψη, και είχαν πιο πολλά κυρίαρχα συμπτώματα απ’ ό,τι οι συμμετέχοντες που δεν πέρασαν κορωνοϊό», έγραψαν οι ερευνητές.

Κορωνοϊός Εμβόλιο Εμβόλιο COVID-19