Έφυγε ένας μεγάλος στιχουργός

 

«Περαστικός κι αμίλητος κι απ’ τη ζωή φευγάτος»

Ναταλί Χατζηαντωνίου     ΕΦΗΜΕΡΙΔΑ  ΣΥΝΤΑΚΤΩΝ

 

Πέθανε χθες στα 84 χρόνια ο σπουδαίος λόγιος και ταυτόχρονα αυθεντικά λαϊκός στιχουργός.Διαβάσματα, συμβολισμοί, αλληγορίες, αναφορές, πρόσωπα και προσωπικότητες, εικόνες, η ζωγραφική και η γλυπτική, το θέατρο, η Ιστορία, η Αριστερά. Ολα αυτά συμπυκνωμένα σε στίχους τραγουδιών. Από τους πιο καταρτισμένους και μορφωμένους δημιουργούς, λόγιος, ο Μιχάλης Μπουρμπούλης που πέθανε χθες στα 84 χρόνια του ανήκει σ’ αυτή τη σπουδαία στιχουργική γενιά που κατόρθωσε να συνδυάσει τη διανόηση με τη λαϊκότητα, να μιλήσει απλά και κατανοητά, όχι όμως και απλοϊκά, για τα σπουδαία, τα οδυνηρά, τα δύσκολα, τα ωραία.

Πρώτα βέβαια είχε διαβάσει πάρα πολύ (από παιδί διάβαζε λογοτεχνία μανιωδώς), είχε «θητεύσει» στη δημοτική παράδοση και στο ρεμπέτικο, στους μεγάλους συγγραφείς και ποιητές, στο σινεμά και στο θέατρο (που τα είχε σπουδάσει άλλωστε), είχε παρατηρήσει, είχε περιπλανηθεί, είχε σκεφτεί. Διαφορετικά δεν μπορεί κάποιος να γράψει στίχους όπως αυτόν: «Μην κλαις/ Και μη λυπάσαι που βραδιάζει/ Εμείς που ζήσαμε φτωχοί/ Του κόσμου η βροχή δεν μας πειράζει/ Εμείς που ζούμε μοναχοί». «Το τραγούδι της Μπέλλου» όπως αποκαλούν πολλοί τη δημιουργία του Μπουρμπούλη και του Ηλία Ανδριόπουλου μαζί με την «Πλατεία Βάθης» είναι βέβαια διάσημα, τα διασημότερα και πιο αγαπημένα ίσως από τα «Λαϊκά Προάστια» και σίγουρα διασημότερα από τον στιχουργό τους. Αλλά κατ’ επιλογήν ο Μπουρμπούλης ήταν ένας άνθρωπος που είχε επιλέξει να ζει αρκετά «μοναστικά», μακριά από τα φώτα της δημοσιότητας. Και ναι.

Πολλά από τα μεγάλα τραγούδια του, ταυτισμένα με τις φωνές των μεγαλύτερων ερμηνευτών, παραμένουν διασημότερα από τον ίδιο. Π.χ. σε μουσική του Σταύρου Κουγιουμτζή τα «Θα ’ταν 12 του Μάρτη» (ένας στιχουργικός υπαινιγμός ενάντια στη χούντα) και «Σου στέλνω χαιρετίσματα («με δυο μικρά πουλιά/ λιγότερα συνθήματα/ και πιο πολλή δουλειά», γραμμένο μάλιστα όπως ο ίδιος είχε πει σε συνέντευξή του στον Κ. Παυλικιάνη με σατιρική διάθεση, όταν είχε γυρίσει ως «εθνάρχης» από το Παρίσι ο Κων. Καραμανλής), που τα είπε η Χάρις Αλεξίου. Σε μουσική του Γιώργου Χατζηνάσιου τα «Να παίζει το τρανζίστορ» και «Παιδί απ’ την Ανάβυσσο» που τα είπε η Μαρινέλλα.

Το «Μυρίζει ο κόσμος γιασεμί», σε μουσική Μάνου Χατζιδάκι, που μαζί είχαν κάνει όλα τα τραγούδια του δίσκου «Για την Ελένη» που πρωτόπε το ’78 ο Στέλιος Μαρκετάκης κι αργότερα (1985) ερμήνευσαν και οι Αλεξάνδρα και Μαρία Δημητριάδη. Τα «Θα με δικάσει ο κούκος και το αηδόνι» και «Περαστικός και αμίλητος» από τον δίσκο «Αη Λαός», όλος σε μουσική Δημήτρη Λάγιου και στίχους Μπουρμπούλη που ερμήνευσε η Μπέλλου. Η «Τα βεγγαλικά σου μάτια» που με τη μουσική του Στάμου Σέμση ερμήνευσε ο Γιώργος Νταλάρας. Ή το «Τώρα ξέρω», σύνθεση του Βαγγέλη Παπαθανασίου, που πρωτοερμήνευσε η Μαρία Φαραντούρη. Και πόσα ακόμα...

 

 

Γεννημένος στην Ιθάκη στις 8 Νοεμβρίου του 1939, ο Μιχάλης Μπουρμπούλης, γιος χωροφύλακα, λάτρευε από μικρός τη λογοτεχνία, διάβαζε ό,τι έπεφτε στο χέρι του και στα 17 του άρχισε και ο ίδιος να πειραματίζεται στη γραφή. Σπούδασε δημοσιογραφία και ναυτιλιακά, ενώ επί μια 25ετία δούλεψε ως κειμενογράφος στον χώρο της διαφήμισης αλλά και ως δημιουργικός διευθυντής σε μερικές από τις μεγαλύτερες διαφημιστικές εταιρείες. Παράλληλα πάντα έγραφε, κυρίως ποίηση, αλλά όχι μόνο. Αργότερα, άλλωστε, εκτός από τη θαυμαστή στιχουργική του πορεία, εξέδωσε και λογοτεχνία και θεατρικά έργα.

Το 1975 ο φίλος του Γιάννης Λογοθέτης, ο ΛοΓο, τον φέρνει σε επαφή με τον Σταύρο Κουγιουμτζή. Εκείνος είναι που θα μελοποιήσει και το πρώτο τραγούδι που έγραψε ποτέ ο Μπουρμπούλης: είναι το «Εχεις την πόρτα σου κλειστή» που θα τραγουδήσει ο Γιώργος Νταλάρας. Ετσι άνοιξε η πόρτα της δισκογραφίας και των μεγάλων συνεργασιών με τους μεγάλους συνθέτες (εκτός από όσους αναφέραμε ας προσθέσουμε και τους Μίκη Θεοδωράκη, Λίνο Κόκκοτο, Γιάννη Σπανό κ.ά.) και με τις μεγάλες φωνές επίσης και των Α. Καλογιάννη, Κ. Σμοκοβίτη, Δ. Μητροπάνου, Β. Μοσχολιού, Τ. Τσανακλίδου, Ελ. Βιτάλη, Δ. Γαλάνη, Αλκ. Πρωτοψάλτη κ.ά.

Δικοί του ήταν και οι στίχοι στα τραγούδια που ερμήνευσε ο Μιχάλης Χατζηγιάννης για τη δημοφιλή τηλεοπτική σειρά του Μανούσου Μανουσάκη «Αγγιγμα Ψυχής». Από τις δισκογραφικές δουλειές του Μπουρμπούλη τουλάχιστον 15 άλμπουμ ήταν καρπός της συνεργασίας του μ’ έναν συνθέτη ως ενιαίο έργο –και αξίζει να αναφερθεί κι αυτό καθώς δεν ήταν δημιουργός της πολυσυλλεκτικότητας που κυριάρχησε μετά. Αυτό επεσήμανε χθες και ο Πέτρος Δραγουμάνος, όπως και ότι «υπάρχουν 30 δίσκοι στους οποίους τα μισά τραγούδια είναι του Μπουρμπούλη, ενώ συνολικά δισκογραφήθηκαν 264 τραγούδια με στίχους του».

«Τελευταίο μιας σπουδαίας γενιάς δημιουργών», τον χαρακτήρισε η υπουργός Πολιτισμού, Λίνα Μενδώνη, στο συλλυπητήριο μήνυμά της –αν και εδώ έχει λάθος, αφού από αυτή τη σημαντική γενιά ζουν ευτυχώς ακόμα μεγάλοι στιχουργοί, όπως ο Λευτέρης Παπαδόπουλος. Εχει δίκιο η υπουργός όμως όταν επισημαίνει ότι «οι στίχοι του έγιναν καθρέφτης μιας ολόκληρης εποχής. Τη σηματοδότησε ως ανανεωτής του έντεχνου λαϊκού τραγουδιού, συνεργαζόμενος με τους μεγάλους συνθέτες και με τις σημαντικότερες φωνές […]» Τα συλλυπητήριά του προς την οικογένεια του Μιχάλη Μπουρμπούλη εξέφρασε και ο υφυπουργός Πολιτισμού Χρίστος Δήμας.