Ελλάδα και Τουρκία μεταξύ Ανατολής και Δύσης

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Του Στέφανου Κωνσταντινίδη*

Η διάσκεψη κορυφής του ΝΑΤΟ στο Βίλνιους της Λιθουανίας έθεσε ξανά το πολυσυζητημένο θέμα σύγκρισης της ελληνικής εξωτερικής πολιτικής με την τουρκική όσον αφορά τις σχέσεις των δύο χωρών με την Ανατολή και τη Δύση. Το θέμα δεν είναι νέο αφού για την Τουρκία υπάρχει από τα τέλη της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας μέχρι σήμερα και για την Ελλάδα εμφανίζεται από τον 18^ον αιώνα με τα κινήματα απελευθέρωσης της χώρας από την Οθωμανική κυριαρχία. Έλληνες και Τούρκοι διαχειρίστηκαν διαφορετικά το θέμα καθότι οι μεν Έλληνες επέλεξαν μονοδιάστατα-ή τους επιβλήθηκε-  την Δύση, ενώ οι Τούρκοι επέλεξαν σταθερά να κινούνται μεταξύ Ανατολής και Δύσης. Αυτές οι επιλογές είχαν και έχουν συνέπειες για το μέλλον και των δύο χωρών.

Από την περίοδο της επανάστασης του 1821, αλλά και νωρίτερα, δύο μεγάλα ιδεολογικά ρεύματα βρέθηκαν αντιμέτωπα στον χώρο του ελληνισμού. Το δυτικό ρεύμα που επικράτησε με τη δημιουργία του ανεξάρτητου ελληνικού κράτους, ενός κρατιδίου που άφηνε εκτός των συνόρων του το μεγαλύτερο κομμάτι του ελληνισμού, αυτού της Ανατολής, και έγινε επί της ουσίας παράρτημα των συμφερόντων της Δύσης. Οι Τούρκοι αντίθετα, με στέρεο υπόβαθρο την Ανατολή, ξεκίνησαν την μεγάλη πορεία προσέγγισης με τη Δύση την οποία δεν εγκατέλειψαν ποτέ. Άλλωστε με τον ένα ή τον άλλο τρόπο η ίδια η Οθωμανική Αυτοκρατορία ήταν μέρος των ευρωπαϊκών γεωπολιτικών δεδομένων από πολύ νωρίς.  Με τη δημιουργία του τουρκικού εθνικού κράτους μετά την κατάρρευση της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας, ο κεμαλισμός επέβαλε ως ένα σημείο τον βίαιο εκδυτικισμό της χώρας τον οποίον όμως σταθερά εξισορρόπησε σταδιακά  ο ισλαμισμός, ειδικά αυτός  του Ερντογάν των τελευταίων χρόνων.

Με τον ένα ή τον άλλο τρόπο η Τουρκία παραμένει σταθερά προσδεδεμένη στη Δύση, παρά τα όσα λέγονται και ακούονται κατά καιρούς, αλλά διατηρεί και στέρεο το πάτημά της και στην Ανατολή. Αντίθετα η Ελλάδα δεν κατάφερε ποτέ να εξισορροπήσει την πολιτική της ανάμεσα σε Δύση και Ανατολή. Σταθερά προσδενόταν στο δυτικό άρμα σε όλες τις περιόδους της ύπαρξης του ελληνικού κράτους και σταθερά απομακρυνόταν από την Ανατολή. Η προσπάθεια του Ιωάννη Καποδίστρια για τη δημιουργία ενός κράτους ισορροπημένου ανάμεσα στην Ανατολή και τη Δύση, απέτυχε με τη δολοφονία του και την επιβολή των ξενόφερτων βασιλικών οίκων που προσέδεναν τη χώρα στη Δύση, με ανταγωνισμούς κατά καιρούς ανάμεσα στη Βρετανία και τη Γερμανία.

Ουσιαστικά οι ξένοι προστάτες του ελληνικού κρατιδίου που προέκυψε από την Επανάσταση του ΄21 δεν το ήθελαν ποτέ να επεκταθεί στην Ανατολή. Θεωρούσαν, ειδικά οι Βρετανοί, ότι ένα τέτοιο κράτος θα αποκτούσε τέτοια δύναμη που από τη μια δεν θα μπορούσαν εύκολα να το ελέγξουν και από την άλλη δεν θα εξυπηρετούσε τα συμφέροντά τους. Ακόμη και η τελευταία μεγάλη προσπάθεια του Βενιζέλου να επεκτείνει την Ελλάδα στη Μικρά Ασία και να δημιουργήσει ένα κράτος με προέκταση  στην  Ανατολή,  απέτυχε γιατί αντιτάχθηκαν σ’αυτή οι Δυτικοί. Οι οποίοι Δυτικοί στήριξαν την ελληνική εκστρατεία στη Μικρά Ασία όσο αυτή εξυπηρετούσε τα συμφέροντά τους, ως αντίβαρο στον Κεμάλ και όσο να τα βρουν μαζί του. Οι Βρετανοί εγκατέλειψαν τους Έλληνες όταν ο Κεμάλ τους άφησε τα πετρέλαια της Μοσούλης, την περιοχή την οποία ήθελε αρχικά να ενσωματώσει στο τουρκικό εθνικό κράτος. Ο ακρωτηριασμός της Κύπρου το 1974, ήταν ακόμη μια προσπάθεια των Δυτικών να αποκλείσουν κάθε ελληνική πρόσβαση στο γεωπολιτικό  χώρο της Ανατολής.

Ασφαλώς δεν ευθύνονται μόνο οι ξένοι για τον αποκλεισμό της Ελλάδας από την Ανατολή αλλά και οι μονοδιάστατες κατά καιρούς θέσεις των ελληνικών ελίτ, πολιτικών και όχι μόνο, που επέλεξαν να είναι μεταπράτες της Δύσης αντί της εξυπηρέτησης των ελληνικών συμφερόντων. Το «ανήκομεν εις την Δύσιν» περιόρισε την Ελλάδα σε ένα στενό γεωπολιτικό χώρο, ενώ θα μπορούσε ασφαλώς η χώρα να ανήκει   στη Δύση αλλά χωρίς την εγκατάλειψη μιας ελληνικής παράδοσης που από την αρχαιότητα συνδύαζε παρουσία του ελληνισμού  σε Δύση και Ανατολή. Διότι τόσο ο αρχαίος ελληνισμός όσο και ο ελληνιστικός και αργότερα ο μεσαιωνικός βυζαντινός, κινήθηκαν και στους δύο γεωπολιτικούς χώρους, αυτόν της Δύσης και αυτόν της Ανατολής.

Στην εποχή της Μεταπολίτευσης ο Ανδρέας Παπανδρέου έκανε  μια προσπάθεια να διεκδικήσει η Ελλάδα μια παρουσία πέρα από τη Δύση, αλλά αυτή σταμάτησε με τον Κώστα Σημίτη που απέκοψε ξανά σταδιακά την Ελλάδα από οποιαδήποτε προσπάθεια παρουσίας της σε περιοχές της Μέσης Ανατολής και ειδικά τον χώρο της Ανατολικής Μεσογείου.

Σήμερα, την ίδια πολιτική ακολουθεί και ο Κυριάκος Μητσοτάκης, ο οποίος άλλωστε έχει οικογενειακή παράδοση σε αυτή την πολιτική, μια πολιτική που μετατρέπει την Ελλάδα όχι σε σύμμαχο της Δύσης με μια κάποια ανεξαρτησία στην εξωτερική της πολιτική, αλλά σε αχθοφόρο των δυτικών και ειδικότερα των αμερικανικών συμφερόντων.  Αυτή η πολιτική του «ανήκομεν εις την Δύσιν» και αγνοούμε την Ανατολή, είναι μίζερη και εθνικά επιζήμια. Δεν την ακολουθεί όχι μόνο η Τουρκία αλλά και χώρες όπως το Ισραήλ με μια τόσο στενή σύνδεση με τις ΗΠΑ. Όταν ένας πρωθυπουργός σχετικοποιεί την έννοια της εθνικής κυριαρχίας πριν ακόμη αρχίσει τον διάλογο με την Τουρκία, τί μήνυμα στέλνει στον Ερντογάν για τη στάση που θα τηρήσει στο διάλογο μαζί του;

 

ΥΓ  Όλοι ενδιαφέρονται για τη στρατηγική σημασία της Κύπρου. Εγγλέζοι, Αμερικανοί, Γάλλοι, Ισραήλ. Άραβες , Τούρκοι, όλοι, εκτός από το αθηναϊκό κράτος! Που θέλει απερίσπαστο να ασχοληθεί με το Αιγαίο! Η πολιτική του ελλαδισμού! Την ίδια ώρα που η Τουρκία εντάσσει την Κύπρο στις προτεραιότητες της ,με τον Ερντογάν να βρίσκεται στα κατεχόμενα στην 49^η  επέτειο της εισβολής και να προχωρεί  με τις πράξεις του στην εδραίωση της κατοχής. Ανενόχλητος, με την Αθήνα να απουσιάζει.

 

*Πανεπιστημιακός, συγγραφέας

* .E-mail   stephanos.constantinides@gmail.com