Σ’ ένα κόσμο όπου επικρατεί μια γενικευμένη αστάθεια και οι σχέσεις των κρατών και των άλλων δρώντων του διεθνούς συστήματος είναι χαώδεις, ανακύπτει στις συζητήσεις και το θέμα της δημοκρατίας και των κινδύνων που διατρέχει στις μέρες μας. Η δημοκρατία βεβαίως είναι μια συνεχής κατάκτηση. Τόσο η πολιτική δημοκρατία όσο και η κοινωνική της διάσταση, καθότι χωρίς το κοινωνικό κράτος δεν υπάρχει δημοκρατία. Κάτω από τον μανδύα της πολιτικής δημοκρατίας ελλοχεύουν τα μεγάλα συμφέροντα και οι διάφορες ολιγαρχίες που ουσιαστικά την ακυρώνουν.
Στις μέρες μας οι κοινωνικές ανισότητες τόσο σε τοπικό-εθνικό επίπεδο όσο και σε πλανητικό ανάμεσα στις διάφορες περιοχές του πλανήτη, προκαλούν αναταραχή, απειλούν ακόμη και αυτή την τυπική φιλελεύθερη δημοκρατία όπου υπάρχει, αλλά και την διεθνή ειρήνη. Η δημοκρατία απειλείται ακόμη και από ταυτοτικά προβλήματα, καθώς και από τα ευνοημένα κατεστημένα που οδηγούν τις ευρύτερες λαϊκές μάζες σε αποξένωση από το πολιτικό σύστημα.
Χαρακτηριστικό είναι το παράδειγμα των ΗΠΑ, της πιο ισχυρής χώρας στον κόσμο, όπου τα προβλήματα αυτά οδηγούν σε μια εμφυλιοπολεμική αντιπαράθεση. Διότι η άνοδος του τραμπισμού δεν είναι τυχαία. Απορρέει από τον φόβο για τα χειρότερα από μια μεγάλη μερίδα του πληθυσμού που σταδιακά αποξενώνεται από τη συμμετοχή της στο οικονομικό και κοινωνικό γίγνεσθαι και νιώθει να απειλείται.
Το ίδιο φαινόμενο παρατηρείται και στην Ευρώπη. Μεγάλες λαϊκές μάζες έχουν αποκοπεί από το οικονομικό και κοινωνικό γίγνεσθαι και το παλιό πολιτικό σύστημα δεν μπορεί πια να διασφαλίσει ούτε το κοινωνικό κράτος, ούτε και το ευρωπαϊκό μέλλον. Σε αυτές τις περιπτώσεις δημιουργείται πολιτικό κενό το οποίο σπεύδουν να καλύψουν νέες δυνάμεις που επωφελούνται από την κρίση που παίρνει πολλαπλές διαστάσεις. Δεδομένου ότι μετά την κατάρρευση της Σοβιετικής Ένωσης και του υπαρκτού σοσιαλισμού δεν υπάρχει πλέον αντίπαλο δέος, δεδομένου ότι δεν υπάρχει όπως στο παρελθόν αριστερή πολιτική πρόταση, το κενό ήρθε να καλύψει η Άκρα Δεξιά. Σε αυτό βοηθά και η κατάρρευση των σοσιαλιστικών και σοσιαλδημοκρατικών κομμάτων αλλά ακόμη και κομμάτων όπως τα χριστιανοδημοκρατικά που είχαν κάποιες κοινωνικές ευαισθησίες.
Ο νεοφιλελευθερισμός με την μορφή του θατσερισμού και του ρηγκανισμού διέλυσε τις συλλογικότητες και το κοινωνικό κράτος, θεωρητικά υπέρ του ατόμου, στην πράξη όμως υπέρ των μεγάλων συμφερόντων, της ολιγαρχίας και των διαφόρων ελίτ. Ο κόσμος αυτός που αποστερείται σταδιακά το κοινωνικό κράτος και μιας μορφής κοινωνική προστασία που είχε μετά τον Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο, αναζητεί τώρα σωσίβιο που τον οδηγεί στα κόμματα της Άκρας Δεξιάς.
Υπάρχει επίσης η μετατόπιση του κέντρου βάρους της παγκόσμιας οικονομίας προς την Ασία, η ανάδυση νέων οικονομικών πόλων όπως η ομάδα των BRICS, κάτι που οδηγεί σε νέες γεωπολιτικές ανακατατάξεις. Ταυτόχρονα οι πόλεμοι της Ουκρανίας και της Γάζας έχουν αναστατώσει ακόμη περισσότερο το πλανητικό σύστημα και τις ισορροπίες του και απειλούν με νέες αστάθειες τον πλανήτη, με μεγάλα κύματα προσφύγων.
Καθώς ο πλούτος έχει περιέλθει όσον ποτέ άλλοτε στα χέρια των ολίγων, αυτό οδηγεί σε ανισότητες και αναταράξεις ενώ ταυτόχρονα υποσκάπτει και την ίδια την δημοκρατία σε χώρες που παραδοσιακά υπήρχε η εντύπωση ότι είχε κατοχυρωθεί. Ενώ όμως όλα αυτά συμβαίνουν στις ΗΠΑ με τον τραμπισμό και στην Ευρώπη με την Άκρα Δεξιά, κατηγορείται η Ρωσία, όχι μόνο για δημοκρατικά ελλείμματα αλλά και ως δικτατορικό καθεστώς. Την ίδια ώρα όμως οι Αμερικανοί και η Δύση που μιλούν για δικτατορία του Πούτιν, εγκολπώνονται για τα δικά τους συμφέροντα δικτάτορες και αυταρχικά καθεστώτα πολύ χειρότερα από το ρωσικό πρότυπο. Ενισχύουν για παράδειγμα τον Σίσι της Αιγύπτου με δισεκατομμύρια που εκλέχτηκε Πρόεδρος με 90% και συμμαχούν με τον Σαουδάραβα πρίγκηπα Μοχάμεντ μπιν Σαλμάν, που κατακρεουργεί δημοσιογράφους σε μια χώρα με ανύπαρκτη τη δημοκρατία. Όμως ακόμη και με αμερικανική επιτήρηση να γίνονταν οι ρωσικές εκλογές, ο Πούτιν θα εκλεγόταν άνετα με ένα πολύ ψηλό ποσοστό και αυτό το γνωρίζουν στη Δύση. Γιατί έδωσε αξιοπρέπεια στους Ρώσους.
Δεν είναι όλα καλά και ιδανικά στη Ρωσία. Αυτή όμως η αντιρωσική υστερία, κληρονομημένη από τον παλιό αντικομουνισμό, δεν έχει όρια. Η Ρωσία ήταν ιστορικά μέρος του ευρωπαϊκού γίγνεσθαι, με ένα λαμπρό πολιτισμό, λογοτεχνία, μουσική, κινηματογράφο και πολλά άλλα. Και τέτοια θα παραμείνει.
Σε αυτό το χαώδες περιβάλλον προσπαθούν να ισορροπήσουν Ελλάδα και Κύπρος με τα δικά τους τεράστια εσωτερικά προβλήματα και την αδυναμία τους να υιοθετήσουν μια πολιτική που να εξυπηρετεί τα εθνικά τους συμφέροντα και την εθνική τους ακεραιότητα. Επί της ουσίας προσφέρουν αμισθί τις υπηρεσίες τους στους Αμερικανούς και την Ευρώπη, χωρίς κανένα σοβαρό αντάλλαγμα. Τα ελλείμματα δημοκρατίας υπάρχουν και στις δύο χώρες οι οποίες κατατρύχονται από τη διαφθορά, το πελατειακό κράτος, τις κοινωνικές ανισότητες, τον μεταπρατισμό και την έλλειψη ενός παραγωγικού μοντέλου. Απειλούνται δε με εθνικό ακρωτηριασμό, ειδικά η Κύπρος όπου εδραιώνεται η τουρκική κατοχή. Με την κατοχική Τουρκία να παραμένει στο απυρόβλητο. Ακόμη και από την απεσταλμένη του Γενικού Γραμματέα των Ηνωμένων Εθνών, Μαρία Άνχελ Ολγκίν Κουεγιάρ, που αφήνει εκτός εξίσωσης την Τουρκία και ανάγει το Κυπριακό σε δικοινοτικό θέμα και σε υπόθεση ΜΟΕ. Αλλά γιατί να μη συμπεριφέρεται έτσι, όταν η Αθήνα και η Λευκωσία δεν αντιδρούν;
Υπ΄αυτές τις συνθήκες δεν είναι έκπληξη η άνοδος της Άκρας Δεξιάς, με το ΕΛΑΜ να οδεύει, αν επαληθευτούν οι δημοσκοπήσεις, στην τρίτη θέση της κυπριακής κομματικής πυραμίδας. Παρόμοια ενίσχυση της Ακροδεξιάς παρατηρείται και στην Ελλάδα, είτε ως συνισταμένη στο εσωτερικό της ΝΔ, είτε εκτός αυτής.
Συμπερασματικά όπως έγραφα και την περασμένη Κυριακή, διερωτάται κανείς τι κερδίζουν η Αθήνα και η Λευκωσία από αυτή την πολιτική παροχής υπηρεσιών στις ΗΠΑ και την Δύση, χωρίς κανένα σοβαρό αντάλλαγμα, συγκριτικά με το τι κερδίζει η Τουρκία με τη δική της πολιτική. Η Δύση, οι Αμερικανοί και το ΝΑΤΟ στηρίζουν με νύχια και με δόντια τον πόλεμο εναντίον της Ρωσίας για την εισβολή στην Ουκρανία. Για την τουρκική εισβολή στην Κύπρο και την κατοχή τηρούν σιγή ιχθύος. Δεν είναι βεβαίως θέμα εγκατάλειψης των συμμαχιών, της ΕΕ ή του ΝΑΤΟ αλλά θέμα προάσπισης των εθνικών μας συμφερόντων, πέρα από την υποτέλεια και τη στάση του δεδομένου. Διότι τον δεδομένο κανείς δεν τον υπολογίζει.
Η χάραξη όμως μιας διαφορετικής πολιτικής από τη σημερινή, εξυπακούει δύο πράγματα: την οικοδόμηση ενός κανονικού δημοκρατικού θεσμικού κράτους και στην Ελλάδα και στην Κύπρο και ηγέτες με όραμα.
*Πανεπιστημιακός, συγγραφέας, ποιητής. stephanos.constantinides@gmail.com
