Η συμφωνία αυτή τορπιλίστηκε από τη Βρετανία κατά κύριο λόγο που ήθελε να έχει το μονοπώλιο της νατοϊκής παρουσίας στην Κύπρο με τις κυρίαρχες βάσεις της. Το επεσήμανε πρόσφατα και ο  σημερινός Πρόεδρος της Δημοκρατίας, λέγοντας  ότι η ένταξη δεν έγινε τότε, επειδή η «Βρετανία ήθελε να διατηρήσει μόνη της τα συγκριτικά πλεονεκτήματα που είχε στην Κύπρο με τις βάσεις». Υπήρξε βεβαίως και υπαναχώρηση της Τουρκίας στο ίδιο θέμα.

Επομένως δεν ισχύει αυτό που κατ’επανάληψη επαναλαμβάνεται ότι την ευθύνη για την μη ένταξη στο ΝΑΤΟ την έχει ο Αρχιεπίσκοπος Μακάριος. Άλλοι του έκλεισαν την πόρτα. Ο ίδιος άλλωστε βολιδοσκόπησε σχετικά τους Αμερικανούς που ήταν αρνητικοί στο θέμα αυτό επειδή συνέπλεαν τότε με την Βρετανία.

Η ένταξη στους Αδεσμεύτους δεν απέκοψε με κανένα τρόπο τους δεσμούς με τη Δύση. Πέρα από το ότι οι δομές της κυπριακής κοινωνίας, πολιτικές, οικονομικές και πολιτιστικές στηρίζονταν στους δυτικούς αξιακούς κώδικες, ο Μακάριος διευκόλυνε και την αμερικανική παρουσία στην Κύπρο με τους γνωστούς κατασκοπευτικούς ραδιοσταθμούς σε διάφορες περιοχές της Κύπρου, επιπλέον του γεγονότος ότι οι βρετανικές βάσεις ήταν πάντοτε στη διάθεση των Αμερικανών.
Επομένως η Κύπρος ήταν πάντα στενά δεμένη με την Δύση, είχε δυτική ταυτότητα. Στο μέτρο όμως που μετά την τουρκανταρσία του 1963-64 ο αγγλοαμερικανικός παράγοντας και το ΝΑΤΟ ευνοούσαν σκανδαλωδώς την Τουρκία, η Κύπρος δεν είχε άλλη επιλογή από του να επιδιώξει τη στήριξη της Σοβιετικής Ένωσης και αργότερα της Ρωσίας, όπως και των Αδεσμεύτων, προκειμένου να διατηρήσει την ανεξαρτησία της.

Οι οικονομικές σχέσεις με τη Ρωσία αλλά και η πολιτική στήριξη της Μόσχας στο Κυπριακό, ειδικά στο Συμβούλιο Ασφαλείας, άρχισαν σταδιακά να ενοχλούν την Δύση και ειδικά τους Αμερικανούς. Η μεγάλη στροφή πλήρους δυτικοποίησης θα αρχίσει να γίνεται σταδιακά μετά το κούρεμα και την επιβολή των μνημονίων, ειδικά από τη δεύτερη πενταετία Αναστασιάδη και επισφραγίστηκε με την προεδρία Νίκου Χριστοδουλίδη.

Αυτός που εκπροσωπούσε καλύτερα την φιλοαμερικανική και φιλοδυτική στροφή ήταν ο πρόεδρος του ΔΗΣΥ Αβέρωφ Νεοφύτου που δεν έκρυψε τις απόψεις του στις τελευταίες προεδρικές εκλογές. Αντίθετα ο Νίκος Χριστοδουλίδης παρουσιαζόταν επιφυλακτικός στην πρόταση Αβέρωφ Νεοφύτου για ένταξη της Κύπρου στο ΝΑΤΟ και γενικά οι θέσεις του για την εξωτερική πολιτική ήταν γενικόλογες και αόριστες, περισσότερο επειδή δεν ήθελε να χάσει μια ορισμένη εκλογική πελατεία, μολονότι ήταν γνωστός  ο φιλοαμερικανισμός του.

Με την ανάληψη της εξουσίας υιοθετεί σταδιακά τις θέσεις του Αβέρωφ Νεοφύτου για ένταξη στο ΝΑΤΟ, ενώ ακολουθεί και μια φιλοαμερικανική και φιλοϊσραηλινή πολιτική που καμιά κυπριακή κυβέρνηση δεν είχε υιοθετήσει ως τότε, ούτε και ακολούθησε την μονοδιάστατη πολιτική που υιοθέτησε ο Νίκος Χριστοδουλίδης αποκόπτοντας την Κύπρο από παραδοσιακούς συμμάχους σε δύσκολες στιγμές και εγκαταλείποντας κάποιους αξιακούς κώδικες που προσπαθούσαν να τηρήσουν ως ένα σημείο οι προηγούμενες κυβερνήσεις. Για παράδειγμα, μολονότι οι σχέσεις με το Ισραήλ αναπτύχθηκαν και από τις προηγούμενες κυβερνήσεις, ακόμη και από αυτήν του Δημήτρη Χριστόφια, ποτέ οι προηγούμενες κυβερνήσεις δεν συντάχτηκαν απόλυτα με το Ισραήλ και τους Αμερικανούς στο θέμα των Παλαιστινίων. Ως ένα σημείο, με τον Χριστοδουλίδη η Κύπρος έγινε προκεχωρημένο φυλάκιο του Ισραήλ αλλά χωρίς ουσιαστικά ανταλλάγματα.

Το ίδιο συνέβη και με τις σχέσεις Κυπριακής Δημοκρατίας-ΗΠΑ. Με καμιά προηγούμενη κυβέρνηση δεν είχαν επιδεινωθεί τόσο πολύ οι σχέσεις με τη Μόσχα, καθ’ υπαγόρευση όπως φαίνεται της Ουάσινγκτον. Πώς εξηγείται μια ανεξάρτητη χώρα να δέχεται επί του εδάφους της κλιμάκιο της FBI που με το πρόσχημα της καταπολέμησης του ξεπλύματος βρώμικου  χρήματος να επιβάλλει την πολιτική αποπομπής και αποκλεισμού των όποιων ρωσικών επενδύσεων στην Κύπρο; Πως εξηγείται ο Χριστοδουλίδης να δηλώνει ότι θα προχωρήσει σε μεταρρυθμίσεις με βάση τις εισηγήσεις της FBI; Πώς εξηγείται επίσης το γεγονός ότι η αεροπορική βάση «Ανδρέας Παπανδρέου» στην Πάφο παραδίδεται ουσιαστικά στους Αμερικανούς χωρίς κανένα ουσιαστικό αντάλλαγμα; Ουδέποτε οι Αμερικανοί μίλησαν για τουρκική εισβολή και τουρκική κατοχή στην Κύπρο και ουδέποτε φυσικά ζήτησαν αποχώρηση των Τούρκων από την Κύπρο.

Για μισό αιώνα οι Αμερικανοί επέβαλαν στην Κύπρο εμπάργκο όπλων τη στιγμή που ο τουρκικός στρατός κατοχής εφοδιαζόταν κανονικά με αμερικανικά όπλα. Για μισό αιώνα η Εθνική Φρουρά στηρίχτηκε ουσιαστικά στον ρωσικό οπλισμό και κάποιες προμήθειες από αλλού, κυρίως από τη Γαλλία. Όχι όμως από άλλες χώρες της Δύσης.
Ασφαλώς και δεν ήταν πάντα ρόδινες οι σχέσεις με την Μόσχα, δεδομένων και των μεγάλων συμφερόντων της με την Τουρκία. Είναι όμως αυτός λόγος να υιοθετήσουμε σήμερα μια τόσο μονοδιάστατη εξωτερική πολιτική με κίνδυνο να μετατραπεί η Κύπρος σε αμερικανικό Πόρτο Ρίκο της Μεσογείου με ισραηλινή και τουρκική επίβλεψη;

Προεκλογικά, ο Νίκος Χριστοδουλίδης απέναντι στην πολιτική Αβέρωφ Νεοφύτου για ένταξη στο ΝΑΤΟ,προέβαλλε την πολιτική ενεργού εμπλοκής της Ευρωπαϊκής Ένωσης στο Κυπριακό με τον διορισμό μάλιστα ειδικού αντιπροσώπου της που ώς ένα σημείο θα κινδύνευε να υποβαθμίσει αυτόν των Ηνωμένων Εθνών. Η φαντασίωση του ευρωπαϊκού αλόγου ήταν τέτοια που διακινούνταν ονόματα μεγάλων Ευρωπαίων πολιτικών όπως αυτό της Μέρκελ που θα αναλάμβαναν την μεγάλη αυτή αποστολή.

Σταδιακά αυτή η πολιτική αποδείχτηκε αδύνατη αφού κανένας στην Ε.Ε. δεν την έπαιρνε στα σοβαρά. Στο μεταξύ η μεταπρατική κυπριακή αστική τάξη παρά τα αντιθετικά συμφέροντα των διαφόρων φατριών της, υιοθέτησε σταθερά  την φιλοαμερικανική και φιλοϊσραηλινή πολιτική που ανέλαβε να εφαρμόσει στο πολιτικο-διπλωματικό πεδίο ο Νίκος Χριστοδουλίδης, έχοντας τη στήριξη όλου του πολιτικού φάσματος πέραν του ΑΚΕΛ.

Συμπερασματικά δύο χρόνια μετά την εκλογή του, ο Νίκος Χριστοδουλίδης μετακίνησε την κυπριακή εξωτερική πολιτική όσο ποτέ άλλοτε προς την Ουάσινγκτον, το Ισραήλ και το ΝΑΤΟ. Το ερώτημα είναι αν αυτή η μονοδιάστατη εξωτερική πολιτική εξυπηρετεί τα συμφέροντα της Κύπρου. Όπως και ο Μητσοτάκης στην Αθήνα, ο Χριστοδουλίδης επένδυσε βεβαίως στο σύστημα των Δημοκρατικών στην Ουάσινγκτον. Μένει να δούμε αν με την εκλογή Τραμπ δεν θα έχουμε εκπλήξεις, με τους Αμερικανούς να επενδύουν πιθανόν περισσότερο στον Ερντογάν και την Τουρκία με όλα όσα συμβαίνουν στην περιοχή της Ανατολικής Μεσογείου και γενικότερα της Μέσης Ανατολής, ειδικά και μετά την ανατροπή του Άσαντ στη Συρία που δίνει ακόμη περισσότερες δυνατότητες στην Άγκυρα.

Πανεπιστημιακός, συγγραφέας, ποιητής.   stephanos.constantinides@gmail.com

Μια εκτενέστερη μορφή αυτού του άρθρου δημοσιεύτηκε στην “Ειδική Έκδοση του ηλεκτρονικού ενημερωτικού δελτίου In Depth Volume 22 – Issue 1 με θέμα ΔΥΟ ΧΡΟΝΙΑ ΔΙΑΚΥΒΕΡΝΗΣΗΣ ΝΙΚΟΥ ΧΡΙΣΤΟΔΟΥΛΙΔΗ – Μια ποιοτική αξιολόγηση”, του Κυπριακού Κέντρου Ευρωπαϊκών και Διεθνών Υποθέσεων,Πανεπιστημιο Λευκωσίας. www.unic.ac.cy/…/sites/41/IN_DEPTH_2025_22-1.pdf