Η Γιαλούσα είναι ένα κατεχόμενο σήμερα μεγάλο αμιγές ελληνικό χωριό της επαρχίας Αμμοχώστου, στο κεντρικό τμήμα της χερσονήσου της Καρπασίας. Βρίσκεται πάνω στον κύριο δρόμο Αμμοχώστου – Ριζοκαρπάσου, 10 περίπου χμ, βορειοανατολικά του Λεοναρίσσου. Μαζί με το Ριζοκάρπασο και την Ακανθού αποτελούν τα τρία μεγαλύτερα σε έκταση χωριά της Αμμοχώστου.
Το χωριό πήρε τον ονομασία του από την αρχαία ελληνική λέξη Αιγαλούσα (αιγιαλός = γιαλός) και σημαίνει την τοποθεσία που βρίσκεται κοντά στη θάλασσα. Πράγματι η Γιαλούσα έχει θέα προς τις βόρειες ακτές της επαρχίας Αμμοχώστου και είναι κτισμένη στην πλαγιά ενός λόφου. Η Γιαλούσα κτίστηκε κατά τους Βυζαντινούς χρόνους μετά το τέλος των αραβικών επιδρομών κατά τη διάρκεια των οποίων είχε υποστεί πολλές καταστροφές και λεηλασίες. Αυτό μαρτυρείτε από την ύπαρξη ωραιοτάτου ναού αφιερωμένου στον Αρχάγγελο Μιχαήλ ο οποίος χρονολογείται στο 10ο αιώνα μ.Χ.
Το γυμνάσιο του χωριού Γιαλούσα.
Λόγο του μεγάλου του πληθυσμού, στο χωριό Γιαλούσα λειτουργούσε, μέχρι την τουρκική εισβολή του 1974, και ελληνικό γυμνάσιο που εξυπηρετούσε και τις εκπαιδευτικές ανάγκες γειτονικών χωριών. Στο χωριό λειτουργούσε αστυνομικός σταθμός από το 1905. Από τις αρχές του αιώνα στάθμευαν επίσης στο χωριό περιφερειακός ιατρικός λειτουργός, περιφεριακό δικαστήριο και άλλοι κυβερνητικοί λειτουργοί.
Μεγάλος αριθμός Γιαλουσιτών είχε παραμείνει στο χωριό κι εγκλωβιστεί εκεί με την τουρκική στρατιωτική εισβολή και κατοχή. Ο αριθμός των εγκλωβισμένων ανερχόταν στους 1.909 τον Οκτώβριο του 1975. Στη συνέχεια άρχισαν να εκδιώκονται κι αυτοί από τους Τούρκους και να προσφυγοποιούνται στις ελεύθερες περιοχές. Τον Δεκέμβριο του 1975 είχαν παραμείνει μόνο 537, ενώ μειώθηκαν στους 310 τον Ιανουάριο του 1977. Τον Απρίλιο του 1978 είχαν παραμείνει μονο δύο. Σήμερα δεν υπάρχει κανένας Έλληνας στο χωριό.
Στο μεταξύ από το 1976 εγκαταστάθηκαν στη Γιαλούσα Τουρκοκύπριοι που μεταφέρθηκαν από τις ελεύθερες περιοχές της Κύπρου, κυρίως από τα χωριά Κόκκινα και Βροΐσια. Αυτοί μετονόμασαν την Γιαλούσα σε Yeni Erenköy (την ονομασία Erenköy, που σημαίνει χωριό των σοφών ανθρώπων, χρησιμοποιούσαν οι Τούρκοι για το χωριό Κόκκινα, η δε πρόταξη Yeni σημαίνει Νέο). Αργότερα εγκαταστάθηκαν στη Γιαλούσα και πολλοί έποικοι που μεταφέρθηκαν από την Τουρκία.
Πολλοί από τους πρόσφυγες Γιαλουσίτες εγκαταστάθηκαν στο Καλό Χωριό (επαρχία Λάρνακας) και στην Αυδήμου (επαρχία Λεμεσού), κι άλλοι σε άλλες περιοχές. Αρκετοί μετανάστευσαν σε διάφορες χώρες όπου είχαν συγγενείς, γιατί πολλοί Γιαλουσίτες βρίσκονται εγκατεστημένοι από τις πρώτες δεκαετίες του 20ού αιώνα στην Αγγλία, στην Αυστραλία και στις Ηνωμένες Πολιτείες, όπου κι είχαν μεταναστεύσει.
Η εκκλησία της Αγίας Μαρίνας στη Γιαλούσα.
Ο οικισμός της Γιαλούσας είναι διεσπαρμένου τύπου, αν και σχετικά συμπαγής στο κέντρο. Ακριβώς από το κέντρο του οικισμού ξεκινά ένα ακτινωτό οδικό δίκτυο προς όλες τις κατευθύνσεις. Το δίκτυο αυτό επηρέασε σε μεγάλο βαθμό την οικοδόμηση των σπιτιών.
Η Γιαλούσα εμφανίζεται στους ενετικούς χάρτες με την ονομασία lalusa. Τόσο ο Τζέφρυ όσο και ο Γκάννις μνημονεύουν ιδιαίτερα τις εκκλησίες και τα ξωκλήσια της Γιαλούσας. Ο Λοΐζος Φιλίππου σημειώνει πως ο ναός της Γιαλούσας ανακαινίστηκε το 1793 χάρη στις ενέργειες του αρχιεπισκόπου Χρύσανθου. Σύμφωνα με τον ίδιο συγγραφέα το πρώτο σχολείο στο χωριό ιδρύθηκε το 1862, ο δε δάσκαλος ήταν ταυτόχρονα ιεροψάλτης και μουσικοδιδάσκαλος. ‘Ομως. ο Ι. Κ. Περιστιάνης αναφέρει πως μερικοί δάσκαλοι δίδαξαν στο χωριό τα γράμματα και πριν από το 1862.
Η εκκλησία του Αρχαγγέλου Μιχαήλ στη Γιαλούσα.
Φωτογραφία από την Γιαλούσα του 1928.
Aucun commentaire:
Enregistrer un commentaire