Δώρος Λοΐζου, ο στρατευμένος της δημοκρατίας και της ποίησης

Στέφανος Κωνσταντινίδης

Ομιλία στο μνημόσυνο του Δώρου Λοΐζου, Λευκωσία, 4 Σεπτεμβρίου 2016

Για τους μεγάλους, τους ελεύθερους,

Για τους γενναίους, τους δυνατούς,

Αρμόζουν τα λόγια τα μεγάλα, τα ελεύθερα,

Τα γενναία, τα δυνατά...

Γι΄αυτούς οι φάροι,

Κι οι κλάδοι ελιάς...

Μιλάμε για το Δώρο Λοΐζου. Για να αντλήσουμε λίγο φως από τη δική του θυσία, στη δική μας μίζερη εποχή. Μια εποχή που οι άνθρωποι δεν βγαίνουν πια σε δρόμους και πλατέες. Κι όμως ανάγκη να διεκδικήσουμε ότι διεκδικούσε και ο ποιητής : Ελευθερία, ψωμί και δικαιοσύνη ! Το ξέρουμε πως είθισται στα χρόνια τα δικά μας τα σακάτικα, να δολοφονούν τους ποιητές !

Αλλά ποτέ δεν καταφέρνουν να δολοφονήσουν τα οράματα και τις ιδέες τους. Και τα οράματα και οι ιδέες του Δώρου Λοΐζου ζουν και μας καθοδηγούν. Άλλωστε το αέναο ποτάμι της ζωής συνεχίζει πάντα με οράματα και ιδέες. Και μόνο τα οράματα μας πάνε μακριά σε δρόμους ελευθερίας, δημοκρατίας και κοινωνικής δικαιοσύνης.

Αν και τα γεγονότα είναι γνωστά, μια σύντομη αναφορά είναι νομίζω αναγκαία για τους νεότερους. Ο Δώρος Λοΐζου  γεννήθηκε στη Λευκωσία στις 23 Φεβρουαρίου 1944 και δολοφονήθηκε στην ίδια πόλη στις 30 Αυγούστου 1974 από φασιστικά στοιχεία. Φοίτησε στο Παγκύπριο Γυμνάσιο και σπούδασε θέατρο στη Λευκωσία και ιστορία στη Βοστώνη. Με την επιστροφή του στην Κύπρο μετά τις σπουδές του εργάζεται σαν καθηγητής στη Μέση Εκπαίδευση και ταυτόχρονα εντάσσεται στο Σοσιαλιστικό Κόμμα ΕΔΕΚ. Αναδεικνύεται οργανωτικός γραμματέας της νεολαίας του κόμματος και υπεύθυνος της εφημερίδας της ‘Σοσιαλιστική Έκφραση’. Είναι ένας δραστήριος νέος, ανήσυχος, διανοούμενος, αγωνιστής και οραματιστής. Ένας νέος που αγωνιούσε για τον τόπο του τις δύσκολες εκείνες ώρες του πραξικοπήματος και της εισβολής. Και που πολεμούσε και αντιστεκόταν για το καλό του ανθρώπου, για το καλό του τόπου του.

Η δολοφονική επίθεση έγινε εναντίον του την ώρα που οδηγούσε αυτοκίνητο με συνεπιβάτες τη γυναίκα του Βαρβάρα και τον Βάσο Λυσσαρίδη και κατευθύνονταν στα γραφεία της ΕΔΕΚ. Είναι γνωστό πως στόχος της επίθεσης ήταν ο Βάσος Λυσσαρίδης. Εκείνες οι μέρες του μεταπραξικοπήματος ήταν σκοτεινές, με οπλοφόρους που προσπαθούσαν να κρατήσουν ζωντανό το πραξικόπημα και κυκλοφορούσαν παντού απειλητικοί. Στις 15 Αυγούστου έγινε σύσκεψη στο Γραφείο Τύπου και Πληροφοριών υπό την προεδρία του Γλαύκου Κληρίδη προκειμένου να δοθεί απάντηση στην Άγκυρα που είχε υποβάλει σχέδιο διαμελισμού της Κύπρου – γνωστό ως σχέδιο Γκιουνές από το όνομα του τότε τούρκου υπουργού Εξωτερικών. Ο Κληρίδης ειδοποίησε τον Λυσσαρίδη να μη πάει στη σύσκεψη αυτή επειδη υπήρχαν πληροφορίες ότι θα γινόταν δολοφονική απόπειρα εναντίον του. Ο γιατρός αρνήθηκε και πήγε στη σύσκεψη. Οι οπλοφόροι που κυκλοφορούσαν μέσα στην αίθουσα δεν προχώρησαν σε δολοφονική απόπειρα κατα της ζωής του, όταν άκουσαν την πατριωτική ομιλία του. Ο ίδιος είπε αργότερα πως οι οπλοφόροι ήταν δεκαεφτάχρονα και δεκαοχτάχρονα παιδιά του λαού που παρασύρθηκαν γιατί πίστευαν πως υπηρετούσαν την ιδέα της ένωσης. Και προχώρησε παραπέρα όταν στις 30 Αυγούστου έγινε η δολοφονική απόπειρα εναντίον του για να πει ότι σημασία έχει ποιοι ήταν πίσω από την επίθεση, ποιοι την σχεδίασαν και τι επεδίωκαν και όχι τα εκτελεστικά όργανα. Τί ήθελαν να πετύχουν τότε τα ξένα κέντρα, οι ξένες υπηρεσίες και οι ντόπιοι συνεργάτες τους; Όσο ο φάκελος της Κύπρου παραμένει κλειστός στα υπόγεια της ελληνικής Βουλής, για πολλά θέματα της περιόδου αυτής θα μένουμε στο επίπεδο των υποθέσεων. Θα ψηλαφούμε τους σχεδιασμούς και τις επιδιώξεις αυτών που οργάνωσαν το πραξικόπημα, αυτών που οργάνωσαν ή στήριξαν την τουρκική εισβολή, τα σχέδιά τους στην μεταπραξικοπηματική περίοδο, αλλά θα μας λείπει ολοκληρωμένη η αλήθεια.

Στις δύσκολες μέρες που περνάμε, με την αναμονή μιας λύσης που σύμφωνα με τα στοιχεία που διαθέτουμε υπάρχει κίνδυνος να νομιμοποιεί τα κεκτημένα της τουρκικής εισβολής, η μορφή του Δώρου Λοΐζου φεγγοβολά ανάμεσα μας και η θυσία του καθοδηγεί τα βήματα μας στο δρόμο της αντίστασης και της αρετής. Γιατί θέλει αρετή και τόλμη η ελευθερία. Κι αυτή την αρετή μας δίδαξε ο Δώρος. Και του αρμόζει η τιμή για ό,τι μας άφησε σαν κληρονομιά. Για το φως που απαυγάζει η θυσία του. Αυτό το φως που καθοδηγεί και σήμερα τον αγώνα που δίνουμε για επιβίωση. Κι είναι με δέος και συγκίνηση που προσήλθαμε και φέτος στο μνημόσυνο του αγωνιστή που έγινε σύμβολο ελευθερίας και δημοκρατίας. Είναι βαριά η κληρονομιά που μας άφησε και πρέπει να τη σεβαστούμε και να την τιμήσουμε. Να φανούμε αντάξιοι της δικής του θυσίας. Και θα φανούμε αντάξιοι αν αντισταθούμε στους όποιους σχεδιασμούς που οδηγούν στην κατάλυση της Κυπριακής Δημοκρατίας.  Η κατοχική δύναμη την θεωρεί ήδη ως ‘εκλιπούσα’. Αλλά εκλιπούσα είναι η δημοκρατία στην Τουρκία, όχι η Κυπριακή Δημοκρατία. Ας θυμηθούμε τους αγώνες που δόθηκαν για την επιβίωση της Κυπριακής Δημοκρατίας από το 1963. Τα πολλαπλά σχέδια κατάλυσης της που παρουσιάστηκαν  το σχέδιο George Ball τον Φεβρουάριο του ’64, το σχέδιο Acheson το καλοκαίρι του ’64, το σχέδιο του ΝΑΤΟ το 1971, αυτό του αμερικανού Mathew Nimetz (αμερικανο-βρετανο-καναδικό σχέδιο)  το 1978, και το αποκορύφωμα όλων αυτών των προσπαθειών, το σχέδιο Annan το 2004. Πίσω από τα σχέδια αυτά, ας μη το λησμονούμε, βρίσκονταν οι ΗΠΑ, η Βρετανία, το ΝΑΤΟ και φυσικά η Τουρκία. Το 2004 διασώθηκε η Κυπριακή Δημοκρατία με το ΟΧΙ του κυπριακού λαού που προερχόταν από όλα τα κόμματα και όλες τις κοινωνικές ομάδες. Δυστυχώς αυτό το ΟΧΙ δεν έγινε σεβαστό τα τελευταία χρόνια, και με μια σειρά υποχωρήσεων οδηγούμαστε ξανά σε ένα σχέδιο λύσης που σύμφωνα με όλες τις ενδείξεις που έχουμε, σύμφωνα κυρίως με όσα έχουν αποκαλυφτεί ως τώρα, θα είναι χειρότερο και από το σχέδιο Annan. Πίσω από το νέο σχέδιο, βρίσκονται ξανά οι ΗΠΑ, η Βρετανία και το ΝΑΤΟ. Διότι όσο και να διακηρύσσεται πως οι συνομιλίες για επίλυση του Κυπριακού είναι ‘κυπριακής ιδιοκτησίας’, όλοι οι σοβαροί πολιτικοί αναλυτές θα σας πουν ότι κατευθύνονται από την αγγλο-αμερικανική διπλωματία προς όφελος της Τουρκίας. Έχουμε εξάλλου τη συμφωνία της 11^ης Φεβρουαρίου 2014, γνωστή περισσότερο ως Κοινό Ανακοινωθέν, με την οποία η Τουρκία πέτυχε ουσιαστικές παραχωρήσεις πριν ακόμη αρχίσουν οι συνομιλίες. Μια συμφωνία που διαπραγματεύτηκε η Βικτόρια Νούλαντ, η γνωστή  αμερικανίδα υφυπουργός Εξωτερικών, με τον τότε τούρκο πρωθυπουργό Αχμέτ Νταβούτογλου.

Φίλες και φίλοι, το 1998 ο αμερικανός αναπληρωτής υπουργός Εξωτερικών Richard Holbrooke, διαμεσολαβητής στο Κυπριακό, παραδέχτηκε πως οι συνομιλίες στόχευαν στην ‘νομιμοποίηση της διχοτόμησης’. Και εκεί οδηγούσε το σχέδιο Ανάν, και εκεί οδηγούν δυστυχώς και οι σημερινές συνομιλίες. Η διζωνικότητα οδηγεί σε δύο κράτη και σε κατάλυση της Κυπριακής Δημοκρατίας. Και μιλώ με την ιδιότητα του πολιτικού επιστήμονα, δεν έχω καμιά κομματική εξάρτηση. Μιλώ επίσης με την εμπειρία της Καναδικής Ομοσπονδίας, αφού για χρόνια ζω στον Καναδά. Αυτό που προτείνεται σε μας όλα αυτά τα χρόνια είναι μια λύση βασισμένη σε φυλετικά κριτήρια. Και επειδή πολλοί αναφέρονται στις ομοσπονδίες που υπάρχουν στον υπόλοιπο κόσμο, καμιά από αυτές τις ομοσπονδίες  δεν είναι δομημένη στη βάση φυλετικών κριτηρίων. Αυτό σημαίνει πως δεν υπάρχει εθνοτική ψήφος και οι πολίτες ψηφίζουν ως ενιαίο εκλογικό σώμα, με ενιαίους εκλογικούς καταλόγους και όχι στη βάση της εθνοφυλετικής τους καταγωγής ή της θρησκείας τους. Δεν υπάρχουν επομένως ξεχωριστοί εκλογικοί κατάλογοι, ανάλογα με την εθνική καταγωγή των πολιτών. Ούτε και εκλέγουν τους αντιπροσώπους τους οι πολίτες από κατάλογο εθνοτικών υποψηφίων. Αυτό σημαίνει επίσης ότι δεν υπάρχουν εθνοτικές ποσοστώσεις της ψήφου ούτε σε ομοσπονδιακό επίπεδο, ούτε σε επίπεδο επαρχιών, πολιτειών, ή κρατιδίων.  Ισχύει η αρχή ένας πολίτης, μία ψήφος!

Το κύριο όμως πρόβλημα της λύσης που προωθείται είναι η μόνιμη εξάρτηση μας από την Τουρκία που επιδιώκει τον στρατηγικό έλεγχο ολόκληρου του νησιού. Οι συνεχείς υποχωρήσεις που έχουν γίνει τα τελευταία χρόνια ενισχύουν το ρόλο της Άγκυρας και  μια μελλοντική λύση χωρίς  απεξάρτηση από την Τουρκία θα οδηγήσει τον τόπο σε νέες περιπέτειες. Και μη λησμονείτε ότι το διεθνώς αναγνωρισμένο κράτος, η Κυπριακή Δημοκρατία, δεν θα υπάρχει για την υπεράσπισή μας.

Φίλες και φίλοι, έχουμε χρέος να υπερασπιστούμε την αξιοπρέπεια και την ιστορία μας. Να υπερασπιστούμε την ελευθερία και την δημοκρατία. Τα νέα γεωπολιτικά δεδομένα που διαμορφώνονται στην περιοχή μας θα έπρεπε να μας είχαν αφυπνίσει και να μας είχαν οδηγήσει στην απαγκίστρωση από πολιτικές που χαράκτηκαν και υιοθετήθηαν σε άλλες εποχές, και ειδικότερα στην περίοδο του Ψυχρού Πολέμου.  

Φίλες και φίλοι, δεν βολευόμαστε με λιγότερο ουρανό ! Ας φανούμε αντάξιοι της θυσίας του Δώρου Λοΐζου. Και επιτρέψετε μου εδώ να αποτίσω φόρο τιμής και στον Χρυσήλιο Μαυρομμάτη, τον πολίτη εκείνο που σκότωσαν οι σφαίρες των δολοφόνων επειδή είχε την ατυχία να βρεθεί στη σκηνή της απόπειρας εναντίον του Βάσου Λυσσαρίδη.

Φίλες και φίλοι, τιμούμε σήμερα τον στρατευμένο της δημοκρατίας και της ποίησης, τον στρατευμένο της κοινωνικής δικαιοσύνης. Τιμούμε το Δώρο Λοϊζου. Αιωνία να είναι η μνήμη του και φωτεινό το παράδειγμά του.

Ο Στέφανος Κωνσταντινίδης είναι καθηγητής πολιτικών επιστημών στο Κεμπέκ του Καναδά και επιστημονικός συνεργάτης του Πανεπιστημίου Κρήτης.

* .E-mail   stephanos.constantinides@gmail.com