Πολιτισμός - Η τέχνη του αργαλειού

ΣΤΟ ΙΣΤΟΡΙΚΟ ΥΦΑΝΤΟΥΡΓΕΙΟ ΣΕΝ

Γνώριμες σκηνές από το παρελθόν: η Ηρώ σκυμμένη μπροστά σε ένα τελάρο, η Κωνσταντίνα περνά μάλλινα νήματα στον αργαλειό, η Γιώτα ετοιμάζει το βαμβακερό στημόνι.

Η Σοφία Τσουρινάκη, τεχνολόγος αρχαιολογικών υφασμάτων και υπεύθυνη του Ιστορικού Υφαντουργείου

Χρύσα Κλειτσιώτη 
Φωτογραφίες: Θάλεια Γαλανοπούλου

Εικόνα του σήμερα στο Ιστορικό Υφαντουργείο ΣΕΝ, όπου λειτουργούν εκπαιδευτικά τμήματα για το ύφασμα, όπως υφαντική σε οριζόντιο και κάθετο αργαλειό, υφαντική με καρτέλες και χτένι σταθερού μίτου, βαφική με φυσικές και χημικές χρωστικές, πιλητική και ιστορία του υφάσματος.

Μπαίνοντας στην ολάνθιστη αυλή του Ιστορικού Υφαντουργείου, η σκέψη σου μεταφέρεται πίσω στον χρόνο, όταν το 1872 μια ομάδα Αθηναίων κυριών δημιούργησε τον «Σύλλογο υπέρ της Γυναικείας Παιδεύσεως». Με την οικονομική υποστήριξη του Ανδρέα Συγγρού, ο σύλλογος βρήκε στέγη στο οικόπεδο της λεωφόρου Αμαλίας 38, ένα οικόπεδο που παραχωρήθηκε «στα άκρα της πόλης» από τον Δήμο Αθηναίων.
Το 1879 στήθηκαν τα πρώτα εργαστήρια, με τμήματα ύφανσης ταπήτων εγχώριων και σμυρναϊκών, τριχαπτικής, ποικιλτικής, βαφικής και ραπτικής. Τα έργα, προϊόντα των εργαστηρίων, στόλισαν τα Ανάκτορα και την Βουλή, βραβεύθηκαν στις ευρωπαϊκές πρωτεύουσες και ταξίδεψαν στα παλάτια της Ρωσίας, της Δανίας, της Αγγλίας, της Αυστρίας, της Σουηδίας.
Δράσεις
Σήμερα το ιστορικό κτίριο διασώζει έναν σπάνιο εργαλειακό εξοπλισμό της προβιομηχανικής κλωστοϋφαντουργίας και λειτουργεί ως μουσειακός και εκπαιδευτικός χώρος, αλλά και ως τόπος έρευνας, μελέτης και σύγχρονων εφαρμογών της υφαντικής τέχνης. Επιπλέον, πραγματοποιούνται δράσεις πειραματικής αρχαιολογίας, που αφορούν στην προϊστορική υφαντουργία, σε ένα αντίγραφο του αρχαίου ιστού με αγνύθες.
Μέσα από μια βιωματική σχέση με τα υφαντικά υλικά, τα εργαλεία και τα χρώματα, οι συμμετέχοντες έρχονται κοντά στα γνωστά-άγνωστά μας νήματα, στα υφάσματα που μας ντύνουν στη ζωή, στους συμβολισμούς που διαμόρφωσαν ανθρώπινη ιστορία και τέχνη.
Στην είσοδο του Ιστορικού Υφαντουργείου του ΣΕΝ δεσπόζουν μια κυκλική, ξύλινη διάστρα και δύο παραδοσιακοί αργαλειοί από την Κρήτη και τη Θράκη.

«Το καλύτερο μέρος για να μάθω σε βάθος την υφαντική τέχνη είναι εδώ», τονίζει η Γιώτα Σεριφίου, που διδάσκεται υφαντική σε κάθετο και οριζόντιο αργαλειό

«Ο κρητικός αργαλειός είναι 250 χρόνων περίπου. Ερχεται από το Ρέθυμνο και δωρήθηκε από τον κ. Βιενάκη. Σύμφωνα με τον δωρητή, τέσσερις γενιές γυναικών ύφαναν σε αυτόν τον αργαλειό. Η προγιαγιά, η γιαγιά, η μητέρα και η αδελφή του ακόμη στέκονται πλάι στους ιστόποδες του αργαλειού. Οταν τον βρήκα στο υφαντουργείο, διαλυμένο και τυλιγμένο μέσα σε τσουβάλια, αναρωτιόμουν σε τι κατάσταση θα ήταν. Αλλά όλα τα εξαρτήματά του ήταν τόσο φροντισμένα που εντυπωσιάστηκα! Προφανώς η τελευταία γιαγιά είχε μαζέψει τα μέρη του, τα είχε δέσει με ευλάβεια μέσα σε σακούλες με κορδελίτσες, ακόμη και τα ντοντόνια, δηλαδή τις πέτρες που κρατούσαν πίσω τα καλάμια της σταύρωσης. Δίπλα ο αργαλειός της Θράκης, δωρεά μιας γυναίκας από την περιοχή, είναι πιο πρωτόγονος. Φαίνεται και από την κατασκευή του, τα ξύλα του είναι πολύ διαφορετικά δουλεμένα. Τώρα πάνω σε αυτόν περνάμε ένα παλιό κουκουλάρικο μεταξωτό νήμα από τη Θράκη, ώστε να αρμόζει στο εργαλείο» μας εξηγεί η Σοφία Τσουρινάκη, τεχνολόγος αρχαιολογικών υφασμάτων και υπεύθυνη του Ιστορικού Υφαντουργείου.
Σύμφωνα με τα αρχαιολογικά δεδομένα, η υφαντική τέχνη είναι μια ιστορία επιβεβαιωμένη δέκα χιλιάδες χρόνια. Στα ομηρικά έπη διαβάζουμε ότι στους αργαλειούς ύφαιναν οι δούλες, αλλά και οι βασίλισσες όπως η Πηνελόπη και η Ελένη. Αν και στα παλαιότερα χρόνια η υφαντική αποτέλεσε μια τέχνη συνυφασμένη με την καθημερινότητα της γυναίκας, ωστόσο σήμερα τείνει να εξαφανιστεί. Κάποιοι όμως φροντίζουν να μη συμβεί αυτό, και εδώ στο Ιστορικό Υφαντουργείο η τέχνη του υφάσματος ζωντανεύει. Γυναίκες και άνδρες κάθε ηλικίας, από 18 έως 70 ετών, μυούνται στον μαγικό της κόσμο.
«Είχα δύο γιαγιάδες, υφάντρες. Μάλιστα, η μία ήταν η διάστρα και η περματίστρα του χωριού, δηλαδή αυτή που στήνει τον αργαλειό. Τα τελευταία χρόνια της ζωής της στην Κίμωλο, ήταν η μοναδική. Ωστόσο, όταν πέθανε δεν άφησε σε κανέναν την τέχνη της» εξομολογείται η Γιώτα Σεριφίου.
«Θυμάμαι τις γυναίκες και τις θείες μου να υφαίνουν στο νησί, αλλά δεν ξέρουν να στήσουν έναν αργαλειό. Ασχολήθηκα για χρόνια με τον τουρισμό, αλλά πάντα επιθυμούσα να μάθω. Ξεκίνησα κάποια στιγμή να φτιάχνω υφαντά κοσμήματα. Τελικά κατέληξα ότι ήθελα να μάθω σε βάθος την υφαντική τέχνη και φυσικά το καλύτερο μέρος είναι εδώ. Ετσι ξεκίνησα υφαντική σε κάθετο και οριζόντιο αργαλειό».
«Σήμερα μπορείς να προσεγγίσεις το ύφασμα με πολλούς τρόπους: να το κατασκευάσεις ή να διδαχθείς μέσα από τη γνώση και την ιστορία του» δηλώνει η Σοφία Τσουρινάκη. Σπούδασε υφαντική και Three Dimensional Design στο Ravensbourne College of Art and Design στο Λονδίνο και υφαντική, βαφική και ιστορία του υφάσματος στο Textile Art Center.

Γυναίκες αλλά και άνδρες κάθε ηλικίας μυούνται στον μαγικό κόσμο της κλωστοϋφαντουργίας. Τα δημιουργήματά τους εντυπωσιακά

Λίγα χρόνια αργότερα, εξειδικεύτηκε στη μελέτη του αρχαιολογικού υφάσματος στο Musee Historique des Tissus στη Λιόν. Σαράντα χρόνια ασχολείται με την κατασκευή, τη διδασκαλία και την έρευνα του υφάσματος. Στην υφαντική μυήθηκε από τη Σφακιανή γιαγιά της, Αννίτσα Ανδρέου-Κριαρά. «Ως παιδί 4 χρόνων, θέλησα να μπω στον αργαλειό όπου ύφανε την προίκα της από μετάξι η αδελφή της μητέρας μου. Για να αποφύγει το ''κακό'', η γιαγιά μου τύλιξε νήματα στα πόδια μιας καρέκλας και μου έκανε έναν αργαλειό, κι έτσι ύφανα το πρώτο μου υφαντό».



Πηγή: www.ethnos.gr
Δημοσιεύτηκε στις 21/03/2017