Η Τουρκία και η διπλωματία των γαμπρών

Στέφανος Κωνσταντινίδης

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Ήθελα  να γράψω για τις ευρωεκλογές σήμερα, αλλά η επικαιρότητα των  αμερικανοτουρκικών σχέσεων με κράτησε και σήμερα στο ίδιο θέμα. Ποια είναι τα νέα στοιχεία που προέκυψαν; Πρώτα η επίσκεψη στις ΗΠΑ δύο σημαντικών υπουργών της τουρκικής κυβέρνησης, του υπουργού Οικονομικών Μπεράτ Αλμπαϊράκ και του υπουργού Άμυνας στρατηγού Χουλούσι Ακάρ, δεύτερον, φήμες ότι η Άγκυρα διαπραγματεύεται με την Ουάσινγκτον την εγκατάσταση των S400 εκτός Τουρκίας σε φιλική της χώρα και τρίτον η ξαφνική δραστηριοποίηση της Ρωσίας στο Κυπριακό.

Ας τα πάρουμε με τη σειρά. Πρώτα η επίσκεψη των δύο Τούρκων υπουργών στις ΗΠΑ. Ο υπουργός Οικονομικών Μπεράτ Αλμπαϊράκ είναι επιπλέον και γαμπρός του Ερντογάν και έγινε δεκτός από τον Αμερικανό πρόεδρο Ντόναλντ Τραμπ στον Λευκό Οίκο. Δεν είναι κάθε μέρα που ένας Αμερικανός Πρόεδρος δέχεται υπουργούς στον Λευκό Οίκο και συνομιλεί μαζί τους. Ακόμη και αρχηγοί κρατών και πρωθυπουργοί περιμένουν μήνες για να διευθετηθεί μια συνάντηση με τον Αμερικανό Πρόεδρο και μερικοί τελειώνει η θητεία τους και δεν κατορθώνουν να έχουν συνάντηση μαζί του. Μόνο δε υπουργοί Εξωτερικών Μεγάλων Δυνάμεων, όπως της Ρωσίας ή της Κίνας, ή πολύ φιλικών χωρών όπως του Ισραήλ κατορθώνουν καμιά φορά να γίνουν δεκτοί στον Λευκό Οίκο και να συνομιλήσουν με τον Αμερικανό Πρόεδρο. Επομένως και από μόνη της η συνάντηση Τραμπ με τον γαμπρό του Ερντογάν, διότι πιθανόν με αυτή την ιδιότητα έγινε δεκτός στον Λευκό Οίκο, έχει την πολιτική της σημασία. Σημειωτέον ότι πριν τη συνάντηση με τον Τραμπ, ο γαμπρός του Ερντογάν συνάντησε τον γαμπρό του Αμερικανού Προέδρου Τζάρεντ Κούσνερ ο οποίος συμμετείχε στη συνέχεια και στην επίσημη συνάντηση στον Λευκό Οίκο. Περάσαμε έτσι από την ορθόδοξη διπλωματία στη διπλωματία των γαμπρών! Εξού και η δυσκολία αποκωδικοποίησης των όσων συμβαίνουν σε αυτό το ανατολίτικο παζάρι. Ο Αλμπαϊράκ είχε επίσης συνομιλίες με τον Αμερικανό υπουργό Οικονομικών Στίβεν Μνούτσιν και τον υπουργό Εμπορίου Γουίλμπουρ Ρος. 

Από την πλευρά του ο Χουλουσί Ακάρ συνάντησε στο Πεντάγωνο τον Αμερικανό ομόλογό του και άλλους Αμερικανούς στρατιωτικούς και προσπάθησε να κατευνάσει τις αμερικανικές ανησυχίες για τους S-400.

Την ίδια ώρα οι Τούρκοι δηλώνουν ότι χρειάζονται τους S-400 για να αντιμετωπίσουν τις ελληνικές παραβιάσεις στο Αιγαίο! Όπως είναι φυσικό στην Αθήνα επικρατεί νευρικότητα για την εξέλιξη του ιδιότυπου αυτού ανατολίτικου παζαριού που διεξάγεται ανάμεσα στην Άγκυρα και την Ουάσινγκτον.

Οι φήμες για εγκατάσταση των S400 εκτός Τουρκίας σε φιλική της χώρα διαψεύστηκαν βέβαια από την τουρκική πλευρά, αλλά σύμφωνα με διπλωματικές πηγές είναι πιθανόν να διεξάγονται συνομιλίες για το θέμα αυτό πίσω από κλειστές πόρτες. Για να δεχτεί βεβαίως η Τουρκία κάτι τέτοιο θα πρέπει να πάρει πολύ σοβαρά ανταλλάγματα. Και τέτοια ανταλλάγματα θα μπορούσαν να ήταν η εγκατάλειψη των Κούρδων της Συρίας και η αποδοχή των τουρκικών αξιώσεων στην Ανατολική Μεσόγειο σε βάρος της Κύπρου.
Να σημειωθεί ότι στην αμερικανική πρωτεύουσα οι Τούρκοι επίσημοι διέμεναν στο ξενοδοχείο Trump International, ιδιοκτησίας του Αμερικανού Προέδρου. Υπάρχουν επίσης φήμες για δοσοληψίες γύρω από ξενοδοχείο στην Κωνσταντινούπολη που φέρει το όνομα του Τραμπ και είναι δικών του συμφερόντων, με ανθρώπους του περιβάλλοντος Ερντογάν. Αυτές οι πληροφορίες είδαν το φως της δημοσιότητας στην εφημερίδα New York Times. Αν εμπλέκονται και μπίζνες σε όλα αυτά, δεν το ξέρει κανείς.

Σε μια άλλη εξέλιξη ο Ρώσος Πρόεδρος Βλαντιμίρ Πούτιν υπέγραψε διάταγμα για την αποστολή 5 Ρώσων στρατιωτών στην ειρηνευτική δύναμη του ΟΗΕ στην Κύπρο. Πρόκειται για συμβολική ενέργεια που δεν στερείται όμως πολιτικής σημασίας, δεδομένου μάλιστα ότι είναι η πρώτη φορά που θα υπάρξει ρωσική συμμετοχή αλλά και επιπλέον ανοίγει τον δρόμο στη Μόσχα να αυξήσει μελλοντικά την παρουσία της. Είναι σημαντικό επίσης, ότι ο Πρέσβης της Ρωσίας στη Λευκωσία Στανισλάβ Οσάτσι, δήλωσε ότι η χώρα του τάσσεται ενάντια στην τεχνητή διασύνδεση μεταξύ του θέματος της θητείας της Ειρηνευτικής Δύναμης των Ηνωμένων Εθνών στην Κύπρο (ΟΥΝΦΙΚΥΠ) και της προόδου στις διαπραγματεύσεις για το Κυπριακό. Η ρωσική αυτή θέση έρχεται σε αντίθεση με την αμερικανική θέση που διασυνδέει την παρουσία της ΟΥΝΦΙΚΥΠ στην Κύπρο με τις συνομιλίες στο Κυπριακό. Όπως είναι γνωστό, οι Αμερικανοί έθεσαν και θέτουν θέμα παραμονής της Ειρηνευτικής Δύναμης στην Κύπρο και σ΄αυτό συμβαδίζουν με την Άγκυρα. Θέτουν επίσης θέμα σύντομης συμφωνίας σχετικά με τους όρους αναφοράς προκειμένου να αρχίσουν οι συνομιλίες, διαφορετικά εκβιάζουν ότι θα μπλοκάρουν την παραμονή της ΟΥΝΦΙΚΥΠ στην Κύπρο ή θα ζητήσουν αλλαγή των όρων παραμονής της. Εάν δεν αλλάξουν θέση στο θέμα αυτό τον προσεχή Ιούνιο που θα συζητηθεί στο Συμβούλιο Ασφαλείας η ανανέωση της θητείας της ΟΥΝΦΙΚΥΠ, θα αποδειχτεί ότι ένας βασικός πυλώνας της αμερικανικής πολιτικής στο Κυπριακό παραμένει αναλλοίωτος. Και ότι τα περί αλλαγής της αμερικανικής πολιτικής είναι φρούδες ελπίδες. Διότι η απειλή αποχώρησης της δύναμης των Ηνωμένων Εθνών από το νησί αποτελεί εκβιασμό στην Κυπριακή Δημοκρατία. Την αποχώρηση αυτή ανέκαθεν ζητούν οι Τούρκοι. Να μην υπάρχει ειρηνευτική δύναμη των Ηνωμένων Εθνών στην Κύπρο για να αλωνίζει ανενόχλητος ο τουρκικός στρατός.

Συμπερασματικά θα χρειαστεί ακόμη χρόνος για να φανεί ποια κατεύθυνση θα πάρουν οι σχέσεις ανάμεσα στις ΗΠΑ και την Τουρκία. Το πιο πιθανό θα υπάρξουν πολλαπλά σκαμπανεβάσματα και θα συνεχιστεί ένα ανατολίτικο παζάρι Ερντογάν-Τραμπ και γαμπρών! Αλλά είναι απίθανο να υπάρξει ρήξη όπως αυτή που οραματίζονται κάποιοι στην Κύπρο και την Ελλάδα. Όμως οι συνθήκες ευνοούν αυτή την ώρα τη χάραξη μιας πολιτικής που να εξυπηρετεί καλύτερα τα συμφέροντα τόσο της Κύπρου όσο και της Ελλάδας. Μένει να φανεί αν Αθήνα και Λευκωσία θα αδράξουν αυτή την ευκαιρία. Διότι αύριο πιθανόν να είναι αργά. Τη μεγαλύτερη πρόκληση αντιμετωπίζει η Λευκωσία που από τη μια επιμένει στη διζωνική φυλετική ομοσπονδία, ένα μόρφωμα που δεν υπάρχει πουθενά στον κόσμο, και από την άλλη συμμετέχει σε περιφερειακά σχήματα ασφάλειας που θα καταρρεύσουν ως χάρτινος πύργος στο πλαίσιο ενός διζωνικού φυλετικού κατασκευάσματος που θα θέσει την Κύπρο υπό τουρκικό έλεγχο.

*Πανεπιστημιακός, διευθυντής του Κέντρου Ελληνικών Ερευνών Καναδά-ΚΕΕΚ και μέχρι πρόσφατα επιστημονικός συνεργάτης του ΕΔΙΑΜΜΕ στο Πανεπιστήμιο Κρήτης.
 stephanos.constantinides@gmail.com

  Στέφανος Κωνσταντινίδη