Στέφανος Κωνσταντινίδης
Οι δημοτικές εκλογές στην Τουρκία
έστειλαν ηχηρά μηνύματα στον Ερντογάν και χώρισαν τη χώρα στα δύο. Από
τη μια, η κοσμική Τουρκία των μεγάλων πόλεων και από την άλλη η ισλαμική
Τουρκία της Ανατολίας. Πίσω από την κοσμική Τουρκία οι Κεμαλιστές σε
κοινό εθνικιστικό μέτωπο με το κόμμα Iyi (Καλό Κόμμα) της Μεράλ Ακσενέρ
που αποσπάστηκε από τους «Γκρίζους Λύκους» (ΜΗΡ) του Ντεβλέτ Μπαχτσελί. Ο
Ερντογάν και το AKP σε συμμαχία με τους Γκρίζους Λύκους του Μπαχτσελί
εκπροσωπούν την ισλαμική νεο-οθωμανική Τουρκία. Το ισλαμικό μέτωπο είναι
εξίσου εθνικιστικό με το κεμαλικό. Εν ολίγοις, παρά τις διαφορές και
τον βαθύ χωρισμό της Τουρκίας στα δύο, στην Τουρκία νίκησε ο εθνικισμός,
είτε κοσμικός είναι, είτε ισλαμικός.
Σίγουρα ο Ερντογάν υπέστη μια οδυνηρή ήττα χάνοντας τους
μεγάλους μητροπολιτικούς δήμους της χώρας. Η ήττα δεν είναι τόσο
ποσοτική αλλά ποιοτική. Διότι ποσοτικά το κόμμα του εξακολουθεί να
διατηρεί υψηλά ποσοστά. Ποιοτικά, όμως, σε επίπεδο γοήτρου, υπέστη μια
μεγάλη ήττα. Η αστική τάξη «ευρωπαϊκών προδιαγραφών», εργατικά λαϊκά
στρώματα των μεγάλων πόλεων, οι διανοούμενοι και οι φοιτητές τού γύρισαν
την πλάτη, ενώ για πολλά χρόνια τον στήριζαν. Γι' αυτό και θα κάνει
ό,τι μπορεί για να κρατήσει τουλάχιστον, αν τα καταφέρει, τον Δήμο της
Κωνσταντινούπολης.
Βεβαίως η ήττα του Ερντογάν οφείλεται κατά ένα μεγάλο
μέρος και στις δυσκολίες της τουρκικής οικονομίας, κατ' άλλους υπό
κατάρρευση, κατ' άλλους σε μια δύσκολη φάση, αλλά όχι καταστροφική. Ο
χρόνος θα δείξει. Δεν υπάρχει αμφιβολία όμως ότι ένα μέρος των δυσκολιών
της τουρκικής οικονομίας, πέρα από την κρίση που διέρχονται όλες οι
λεγόμενες αναδυόμενες οικονομίες, οφείλεται στα μέτρα που υιοθέτησαν σε
βάρος της οι Αμερικανοί, κάποια επίσημα και δημόσια, κάποια αθόρυβα και
έμμεσα, υποσκάπτοντας την εμπιστοσύνη των επενδυτών και των αγορών που
την έτρεφαν ως πρόσφατα.
Οι ΗΠΑ θα συνεχίσουν να ασκούν έντονες πιέσεις στην Άγκυρα
τόσο στο επίπεδο της οικονομίας όσο και σε αυτό της άμυνας, με στόχο να
την επαναφέρουν στον «ίσιο δρόμο». Θα μπορέσει να αντέξει αυτές τις
πιέσεις ο Ερντογάν; Θα εξαρτηθεί από πόση στήριξη θα του δώσουν στον
τομέα της οικονομίας οι Ευρωπαίοι και δευτερευόντως οι Ρώσοι. Οι
Ευρωπαίοι, όμως, θα συγκρουστούν γι' αυτό το θέμα με τους Αμερικανούς;
Έχουν αυτή την πολυτέλεια; Ειδικά οι Γερμανοί που θα σηκώσουν και το
μεγαλύτερο βάρος μιας πιθανής στήριξης στην τουρκική οικονομία; Οι Ρώσοι
δεν έχουν και πολλές δυνατότητες να βοηθήσουν οικονομικά την Τουρκία,
πέρα από μια προσπάθεια να αυξήσουν το ρωσικό τουριστικό ρεύμα προς αυτή
τη χώρα.
Η άλλη πιθανότητα είναι αυτή της κυβίστησης -της κοινώς
γνωστής κωλοτούμπας- από πλευράς Ερντογάν για να αποκαταστήσει τις
σχέσεις του με την Ουάσιγκτον. Κάτι που είναι πολύ πιθανόν. Αυτό δεν θα
γίνει φυσικά με τρόπο θεαματικό που να τσαλακώνει τον Τούρκο Πρόεδρο.
Yπάρχουν πάντα οι φόρμουλες που σώζουν τα προσχήματα. Σε αυτή την
περίπτωση Ελλάδα και Κύπρος θα βρεθούν σε δύσκολη θέση. Όσο βέβαια οι
σχέσεις του Ισραήλ με την Τουρκία θα παραμένουν τεταμένες θα ισχύουν τα
περιφερειακά σχήματα συνεργασίας και οι διευθετήσεις ασφάλειας με αυτή
τη χώρα. Κανείς όμως δεν μπορεί να ξέρει ποια θα είναι η επόμενη μέρα
στο Ισραήλ αν ο Νετανιάχου χάσει τις εκλογές. Υπάρχουν και σ' αυτή τη
χώρα πολιτικές δυνάμεις και συμφέροντα που δεν έχουν διαγράψει τη
δυνατότητα μιας καλύτερης σχέσης με την Τουρκία και μόνο η εχθρική
ρητορική του Ερντογάν τις εμποδίζει να εκδηλωθούν. Αν όμως
αποκατασταθούν οι σχέσεις Τουρκίας-ΗΠΑ, οι Αμερικανοί θα κάνουν ό,τι
μπορούν για να φέρουν τις δυο χώρες όσο μπορούν πιο κοντά. Δεν θα ήθελα
να χαλάσω την ευφορία κάποιων που βάζουν όλα τους τα αβγά στο
αμερικάνικο καλάθι, αλλά οι καταστάσεις στην περιοχή μας είναι πολύ
ρευστές και οι ανατροπές καθόλου απίθανες. Έχει επομένως μεγάλη σημασία
Αθήνα και Λευκωσία να επωφεληθούν των ευνοϊκών ευκαιριών που υπάρχουν
σήμερα και που αύριο πιθανόν να μη υπάρχουν. Καλό θα ήταν επίσης να μην
υπάρχουν ψευδαισθήσεις για τα σχέδια που κυκλοφορούν και προτείνουν μιας
μορφής εμπλοκή του ΝΑΤΟ στην Κύπρο και στόχο έχουν μια φόρμουλα που θα
νομιμοποιεί την παρουσία του τουρκικού στρατού στο νησί. Ακόμη, από τις
ΗΠΑ η Κύπρος θα μπορούσε να διεκδικήσει πολύ πιο σοβαρά πράγματα από του
να κάνει σημαία της την άρση του εμπάργκο πώλησης αμερικανικών όπλων.
Κάτι ανέξοδο για τους Αμερικανούς και ανώφελο για μας, προπάντων εκεί
που καταντήσαμε την Εθνική Φρουρά.
Για να επανέλθουμε, όμως, στις τουρκικές δημοτικές εκλογές, ο εθνικιστικός παροξυσμός και η επιθετικότητα τόσο από πλευράς Ερντογάν και των συμμάχων του Γκρίζων Λύκων όσο και από πλευράς Κεμαλιστών θα συνεχιστεί. Κάτι που φυσικά δεν αφήνει πολλά περιθώρια περιορισμού της έντασης ούτε στην Ανατολική Μεσόγειο, ούτε και στο Αιγαίο. Είναι γι' αυτό τον λόγο που χρειάζεται αυξημένη επαγρύπνηση στη Λευκωσία και την Αθήνα για την αντιμετώπιση των όποιων απειλητικών σχεδιασμών της Άγκυρας.
*Πανεπιστημιακός, διευθυντής του Κέντρου Ελληνικών Ερευνών Καναδά-ΚΕΕΚ και μέχρι πρόσφατα επιστημονικός συνεργάτης του ΕΔΙΑΜΜΕ στο Πανεπιστήμιο Κρήτης.
Για να επανέλθουμε, όμως, στις τουρκικές δημοτικές εκλογές, ο εθνικιστικός παροξυσμός και η επιθετικότητα τόσο από πλευράς Ερντογάν και των συμμάχων του Γκρίζων Λύκων όσο και από πλευράς Κεμαλιστών θα συνεχιστεί. Κάτι που φυσικά δεν αφήνει πολλά περιθώρια περιορισμού της έντασης ούτε στην Ανατολική Μεσόγειο, ούτε και στο Αιγαίο. Είναι γι' αυτό τον λόγο που χρειάζεται αυξημένη επαγρύπνηση στη Λευκωσία και την Αθήνα για την αντιμετώπιση των όποιων απειλητικών σχεδιασμών της Άγκυρας.
*Πανεπιστημιακός, διευθυντής του Κέντρου Ελληνικών Ερευνών Καναδά-ΚΕΕΚ και μέχρι πρόσφατα επιστημονικός συνεργάτης του ΕΔΙΑΜΜΕ στο Πανεπιστήμιο Κρήτης.
stephanos.constantinides@gmail.com
