Τριλογία - ένα ταξίδι στο χρόνο και την ιστορία

• 

Ανδρέας Καρακόκκινος*

 

 

Τα τρία βιβλία της τριλογίας Νομάδας του Στέφανου Κωνσταντινίδη αναφέρονται σε τρεις διαφορετικές χρονικές περιόδους και ξεκινάνε το 1941, έτος γέννησης του συγγραφέα για να φτάσουν ώς τις μέρες μας. Ποιος είναι ο Νομάδας; Ένας περιπλανώμενος όπως ο Στέφανος Κωνσταντινίδης, Πενταλιά, Αθήνα, Παρίσι, Μόντρεαλ, ή και ο ήρωας του ο Απόλλωνας που ακολουθεί την ίδια πορεία είναι το ίδιο άραγε πρόσωπο που πότε ο ένας και πότε ο άλλος είναι οι αφηγητές; Ένας νομάδας που η ψυχή του, όμως, είναι πάντα στη Πενταλιά. Στο πρώτο βιβλίο της τριλογίας Α’ Η έξοδος, ο συγγραφέας ξεκινά το 1941 που είναι το έτος γέννησης του συγγραφέα αλλά και του ήρωα του Απόλλωνα Θρασυβουλίδη στην Πενταλιά και φτάνει μέχρι το 1970 που ο ήρωας του φεύγει για μεταπτυχιακές σπουδές στο Παρίσι. Μέσα από την αφήγηση παρακολουθούμε τις γυμνασιακές σπουδές του ήρωα στην Πάφο, τις σπουδές του στο Πανεπιστήμιο Αθηνών από το 1960 μέχρι το 1965. Επιστρέφοντας στην Κύπρο, υπηρετεί την Εθνική Φρουρά που είχε δημιουργηθεί εκείνα τα χρόνια. Πολιτικοποιημένος από τα φοιτητικά του χρόνια συμμετέχει στην πολιτική ζωή της Κύπρου και γνωρίζεται με σημαντικά πρόσωπα εκείνης της εποχής. Τον Λυσσαρίδη, τον Αλέξανδρο Παναγούλη και άλλα πρόσωπα του αντιδικτατορικού αγώνα στην Ελλάδα. Επίσης μας μιλά για σημαντικά γεγονότα της Κύπρου εκείνης της εποχής. Το ενωτικό δημοψήφισμα του 1950, την εξορία του Μακάριου από τους Άγγλους στις Σεϋχέλλες, τις συμφωνίες της Ζυρίχης και του Λονδίνου, την εγκατάλειψη της Ένωσης, τα γεγονότα του 1963 με τους Τουρκοκύπριους, τους βομβαρδισμούς της Τηλλυρίας από την Τουρκία το ΄64, την αποστασία του 1965 στην Ελλάδα και στη συνέχεια την επιβολή της δικτατορίας του 1967, τα γεγονότα της Κοφίνου, την ανάκληση της Ελληνικής Μεραρχίας από την Κύπρο, αλλά και για την Άνοιξη της Πράγας του 1968. 

Στο δεύτερο βιβλίο της τριλογίας ο συγγραφέας δημιουργεί μια μυθοπλασία με τα Εκβάτανα. Τα Εκβάτανα ήταν η πρωτεύουσα της Μηδίας, μια πλούσια και ισχυρή πόλη που κυριεύθηκε από τον Μέγα Αλέξανδρο. Σύμφωνα με τη μυθοπλασία του συγγραφέα, ο Αλέξανδρος μετά τα Εκβάτανα επιστρέφει στην Πενταλιά όπως και ο Απόλλωνας, συνδέοντας έτσι ευρηματικά τον Μέγα Αλέξανδρο με τον ήρωα του Απόλλωνα Θρασυβουλίδη.

 

Στέφανος Κωνσταντινίδης

Ο Απόλλωνας, ο πρωταγωνιστής, συνεχίζοντας την αφήγηση του από το πρώτο βιβλίο αναφέρεται στην περίοδο της χούντας στην Ελλάδα και ιδιαίτερα στη δεύτερη περίοδο της χούντας, την ανατροπή του Παπαδόπουλου από τον Ιωαννίδη και στα σημαντικά γεγονότα της εποχής. Στο Παρίσι όπου σπουδάζει ο συγγραφέας, τον βρίσκει το πραξικόπημα της 15ης Ιουλίου και η τουρκική εισβολή στις 20 του ίδιου μήνα. Αναφέρει τις λεπτομέρειες του πραξικοπήματος, και μιλά για την τουρκική εισβολή και τον αγώνα των Ελληνοκυπρίων ενάντια στις ορδές των Τούρκων εισβολέων, μια και βοήθεια από την Ελλάδα δεν ήρθε γιατί η νήσος ήταν «μακράν». Μιλά ακόμα για τον Μακάριο, τον Καραμανλή, τον Κίσινγκερ και τον ρόλο του στο πραξικόπημα και την εισβολή. Κι ακόμα για τη διαφυγή του Μακαρίου στο Λονδίνο και την ομιλία του στον ΟΗΕ. Μιλά ακόμα για τη δολοφονία του Δώρου Λοΐζου, για τον πόλεμο στο Βιετνάμ, την επανάσταση των γαρυφάλλων στην Πορτογαλία.
Η περιπλάνηση του Νομάδα συγγραφέα μαζί και του ήρωα της τριλογίας Απόλλωνα Θρασυβουλίδη, αλλά και του Αλέξανδρου που ήθελε να κατακτήσει όλο τον κόσμο συνεχίζεται στο τρίτο βιβλίο της τριλογίας του Νομάδα, Μετά τα Εκβάτανα για το οποίο μιλάμε σήμερα. 

Το βιβλίο ξεκινά με την αναχώρηση του Απόλλωνα Θρασυβουλίδη από το Παρίσι που ζει, στον Καναδά το 1976 και την προσπάθεια του να προσαρμοστεί στην καινούργια του ζωή, να γνωρίσει τον τόπο και να βρει δουλειά. Γράφει ο Στέφανος Κωνσταντινίδης: «Όταν κοιτάζω τη ζωή μου, είναι πράγματι συγκλονιστικές κάποιες συγκυρίες. Κι όλα να κρέμονται καμιά φορά από μια κλωστή...» 

Και πιο κάτω: «Εγώ βέβαια δεν είμαι ούτε φιλόσοφος, ούτε θεολόγος, ούτε επιστήμονας. Είμαι ένας απλός γραφιάς που παρατηρεί αυτή την τυχαιότητα στη ζωή του. Η φιλοσοφία είναι το παιχνίδι της ζωής. Άμα δεν υπάρχει παιχνίδι, τι νόημα μπορεί να έχει η ζωή; Μέσα λοιπόν από αυτό το παιχνίδι προσπαθώ να καταλάβω και την τυχαιότητα όταν μου χτυπά την πόρτα.»

Μαζί με την προσπάθεια του για προσαρμογή στο Καναδά, είναι και η εμπλοκή του στη πολιτική ζωή των Ελλήνων του Καναδά. Έχει μια έντονη ακτιβιστική δράση και εντάσσεται στο ΠΑΣΟΚ μέχρι το 1981 που αποχωρεί από αυτό λόγω της ιδεολογικής μετάλλαξης του κόμματος και την άνοδο του στην εξουσία. Τότε που όλοι τρέχουν να ενταχθούν στο κόμμα, αυτός αποχωρεί πιστός στις ιδεολογικές του απόψεις και στη συνέχεια κάνει κριτική αφ’ ενός για τη στάση κάποιων στελεχών να αναδειχτούν με κάθε μέσο και αφ’ ετέρου στα πρώτα συμπτώματα διαφθοράς. 

 

Ανδρέας Καρακόκκινος*

Παράλληλα, προσπαθώντας να γνωρίσει τον Καναδά, μας μιλά για το ζήτημα του Γαλλόφωνου Κεμπέκ και το κίνημα που υπήρχε για τη απόσχιση και την ανεξαρτησία του από τον υπόλοιπο Καναδά.

Στη σκέψη του συγγραφέα είναι βέβαια πάντα η Κύπρος και έτσι αναφέρεται στη μοιραία υποχώρηση του Μακαρίου για ομοσπονδία δυο περιφερειών που ανοίγει το δρόμο για συνεχείς υποχωρήσεις στις διεκδικήσεις της Τουρκίας και της υποβάθμισης του Κυπριακού σε ένα δικοινοτικό πρόβλημα που συνεχίζει μέχρι σήμερα. Σε μια δε συνάντηση παροικιακών αντιπροσώπων με τον εκπρόσωπο του Φιλελευθέρου Κόμματος του Καναδά για να του εκθέσουν τις απόψεις τους για την τουρκική εισβολή-κατοχή, τους είπε ότι ξέρει καλά το πρόβλημα, η πολιτική όμως δεν είναι συναίσθημα αλλά συμφέροντα. 

Αυτό μου θύμισε μια επιστολή του Θεσσαλονικιού Γιώργου Ιωάννου που δημοσιεύτηκε το 1983 λίγο μετά την ανακήρυξή του ψευδοκράτους, που αναφερόμενος στην αντιμετώπιση από την Ελλάδα και την Κύπρο των τουρκικών διεκδικήσεων κατέληγε: «Η πολιτική δεν είναι ούτε συναίσθημα ούτε κατανυκτική εξομολόγηση. Η πολιτική ασκείται μόνον με γνώμονα την πατρίδα και τα μεγάλα συμφέροντά της.»
Παρακολουθώντας τη ζωή του ήρωα μας στον Καναδά βλέπουμε τον αγώνα του για αναζήτηση μιας θέσης στο Πανεπιστήμιο και το ξεκίνημα της ακαδημαϊκής του καριέρας. Και μέσα σ’ αυτό τον αγώνα αντιλαμβανόμαστε ότι κι εκεί δεν είναι αρκετή μονάχα η αξία του καθενός αλλά και το παρασκήνιο έχει τον ρόλο του.
 

 

Πρώτο σχολείο το καφενείο της Πενταλιάς

 

Σε μια αναδρομική αφήγηση γεμάτη συναίσθημα, απευθυνόμενος στη μητέρα του μιλά για το καφενείο της Πενταλιάς που ήταν γι’ αυτόν το πρώτο σχολείο.

Και σε μια άλλη αναδρομική αφήγηση μιλά για τον προπάππου του, τον θρυλικό Χριστοφή Κατσιαβάνη, που στα νιάτα του είχε φιλενάδα μια όμορφη Τουρκοπούλα που μια νύχτα που τον πήραν χαμπάρι οι δικοί της τράβηξε το κουμπούρι έτοιμος να αμυνθεί. Τους ξέφυγε όμως και βγήκε αντάρτης στο βουνό και παραδόθηκε όταν ανέλαβαν οι Εγγλέζοι τη δικαιοσύνη και αθωώθηκε.

Ο Στέφανος Κωνσταντινίδης είναι ιστορικός, πολιτικός επιστήμονας, δημοσιογράφος και σχολιαστής των καθημερινών συμβάντων, συγγραφέας, ποιητής. Στη γραφή του βλέπουμε την πολυπλοκότητα των θεμάτων που καταπιάνεται, με αναφορές στους αρχαίους Έλληνες, με αποσπάσματα βιβλίων Ελλήνων και ξένων, με ποίηση και μουσική. Στις σημειώσεις που βρέθηκαν στα χαρτιά του Απόλλωνα Θρασυβουλίδη, όπως μας λέει ο συγγραφέας, γίνεται μεταξύ άλλων αναφορά στη Σύλβια Πλαθ, τον Καρυωτάκη, την Κατερίνα Γώγου και τον Νικόλα Άσημο.
Η τριλογία είναι ένα ταξίδι μέσα στον χρόνο και στην ιστορία και οι γνώσεις του μας βοηθούν να θυμηθούμε και να λύσουμε απορίες.
Και όπως γράφει μεταξύ άλλων στο ποίημα «Επιτεύγματα Πολιτισμού» από την ποιητική του συλλογή «Λεξήματα» (Βακχικόν 2017):
Όταν μεγάλωσα/ έμαθα για τα καινούργια/ επιτεύγματα του πολιτισμού./ Το Άουσβιτς/ το Νταχάου/ το Βιετνάμ/η 21η Απριλίου/ ο Κυπριακός Ιούλης του ’74/ η Γιουγκοσλαβία κ.λπ. κ.λπ./Μην ανησυχείτε/ πάντα υπάρχει χώρος και χρόνος/ για καινούργια επιτεύγματα.

•Ο Ανδρέας Καρακόκκινος είναι ποιητής και κριτικός Λογοτεχνίας. 
Ομιλία που έγινε στην παρουσίαση του μυθιστορήματος στη Θεσσαλονίκη τον περασμένο Οκτώβρη

  Ανδρέας Καρακόκκινος