Εντβαρντ Μουνκ, ο διάσημος Νορβηγός ζωγράφος

 

Η «Κραυγή» και τα μυστικά της

 

Μια νέα μελέτη της διάσημης «Κραυγής» του Εντβαρντ Μουνκ έρχεται να εξηγήσει τη μυστηριώδη σημείωση στην άκρη του πίνακα και ταυτόχρονα να ρίξει περισσότερο φως στη ζωή και στα συναισθήματα ενός από τους πρωτοπόρους μοντερνιστές ζωγράφους, που έζησαν στο μεταίχμιο μεταξύ του 19ου και του 20ού αιώνα. Ταυτόχρονα αναδεικνύει τον σύγχρονο χαρακτήρα του έργου, που παραμένει επίκαιρο μέχρι σήμερα (φωτ. EPA / Annar Bjorgli / National Museum of Norway).

Αιμίλιος Χαρμπής

«Ενιωσα σαν μια κραυγή να διαπέρασε από άκρη σε άκρη τη φύση – πίστεψα πως άκουσα μια κραυγή». Με αυτή την αράδα περιγράφει ο Εντβαρντ Μουνκ, στα γραπτά του από το 1892, το συναίσθημα και την ακουστική εικόνα που τον έκανε να δημιουργήσει ένα από τα πιο διάσημα ζωγραφικά έργα όλων των εποχών. 

Η πρωτότυπη «Κραυγή» –στη συνέχεια ο Μουνκ φιλοτέχνησε άλλες τρεις εκδοχές της σε λάδι και παστέλ– βρίσκεται σήμερα στο Μουσείο του Οσλο και εξετάζεται ξανά και ξανά, αποφέροντας συχνά καρπούς που εξάπτουν τη φαντασία και δημιουργούν καινούργιους «πιστούς» του κρυπτικού Νορβηγού καλλιτέχνη.

 

Η συγκλονιστική «Κραυγή» του Εντβαρντ Μουνκ είναι ένας από τους πιο διάσημους πίνακες όλων των εποχών.

Μια τέτοια εξέλιξη είναι και η πρόσφατη, που έχει να κάνει με την περιβόητη σημείωση που υπάρχει στην επάνω αριστερή γωνία του έργου. Εκεί με μικροσκοπικά γράμματα αναφέρεται: «Θα μπορούσε να είχε ζωγραφιστεί μόνο από έναν τρελό». Αρχικά το γραμμένο με μολύβι σχόλιο αποδόθηκε στον ίδιο τον Μουνκ, αργότερα ωστόσο –και πολύ μετά τον θάνατό του– η έρευνα κατέληξε πως πιθανότατα επρόκειτο για βανδαλισμό, ένας εμπαιγμός κάποιου τρίτου προς έναν ούτως ή άλλως εύθραυστο ψυχολογικά χαρακτήρα. Μια καινούργια εκτίμηση της επιμελήτριας του μουσείου και ειδικής στο έργο του ζωγράφου, Μάι Μπριτ Γκούλενγκ, έρχεται να αλλάξει εκ νέου τα πράγματα και να αποδώσει με σιγουριά τη σημείωση στο χέρι που δημιούργησε και τον υπόλοιπο πίνακα.

«Πρόκειται για ένα συνδυασμό ειρωνείας και ταυτόχρονα του να δείχνεις ευάλωτος. Βασικά το παίρνει πολύ στα σοβαρά και είναι πληγωμένος, επειδή μεν υπάρχει ιστορικό ασθένειας στην οικογένειά του, κάτι που του προκαλούσε πολύ άγχος, αλλά δείχνει και να έχει σημαδευτεί από αυτό», δήλωσε χαρακτηριστικά η επιμελήτρια. Η ίδια θεωρεί πως τα πάντα πυροδοτήθηκαν από ένα περιστατικό του 1895, στο οποίο ο Μουνκ επανέρχεται συνεχώς σε μετέπειτα επιστολές του: κατά τη διάρκεια μιας έκθεσης σε κλειστό κύκλο κυρίως φίλων, ένας φοιτητής ιατρικής σχολίασε μπροστά του πως ο πίνακας έμοιαζε με έργο ενός διανοητικά διαταραγμένου ατόμου. Στο αριστουργηματικό, δραματοποιημένο ντοκιμαντέρ «Edvard Munch» του Πίτερ Γουάτκινς, από το 1974, βλέπουμε έναν καλλιτέχνη βυθισμένο σε συναισθήματα θλίψης, αγωνίας και μιας διαρκούς εσωτερικής πάλης· έναν άνθρωπο που γνωρίζει το φως και την ελπίδα, ωστόσο πασχίζει να τα φτάσει μέσα από το πηχτό σκοτάδι της απογοήτευσης –κατά βάση ερωτικής– και της διαρκούς αμφιβολίας.

 

Το πορτρέτο ενός βαθιά ανήσυχου καλλιτέχνη και ανθρώπου, που εξέφρασε αυτό το συναίσθημα στο έργο του.

Η αμφισβήτηση και (συχνά) η κοροϊδία για το έργο του, φυσικά, δεν βοηθούσαν ιδιαίτερα. Ούτε και η ψύχωση που είχε αναπτύξει με τις ασθένειες που στέρησαν πρόωρα τη ζωή τόσο στη μητέρα όσο και στη μικρότερη αδελφή του. Είναι εξαιρετικά αμφίβολο, πάντως, ότι ο ίδιος έβλεπε τον εαυτό του ως παράφρονα, έστω κι αν μια τέτοια εκδοχή είναι βούτυρο στο ψωμί της μυθοπλασίας. Η «Κραυγή» άλλωστε, αυτό το ουρλιαχτό της φύσης, όπως ο ίδιος το περιγράφει, έχει σήμερα πολύ μεγαλύτερη αξία από τους προσωπικούς δαίμονες ενός ατόμου. Ηθελημένα ή όχι, ο Εντβαρντ Μουνκ με το συγκεκριμένο, καθώς και με άλλα λιγότερο διάσημα έργα, έδωσε εικόνα στους υπαρξιακούς τρόμους που στοιχειώνουν τον σύγχρονο άνθρωπο και ειδικά σήμερα μοιάζουν πιο επίκαιροι παρά ποτέ.

ΠΗΓΗ: Η  ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ , 23 Γενάρη 2021