«Επρεπε να είχαμε πετάξει τους Αγγλους στη θάλασσα»
Δεν είναι συχνό φαινόμενο το να συμπράττουν τόσοι φορείς και πανεπιστήμια για να αποτίσουν φόρο τιμής σε έναν άνθρωπο. Ωστόσο, όταν πρόκειται για τον Γιάννη (Ιάννη) Ξενάκη κάτι τέτοιο είναι τουλάχιστον απαραίτητο, αν και όχι αναμενόμενο. Εγινε όμως και πραγματικότητα με το συμπόσιο που διοργανώνουν όλη αυτή την εβδομάδα, με αφορμή τα 100 χρόνια από τη γέννησή του (100+1 είναι κανονικά), οι φορείς: Εθνικό και Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών, Université Paris 8, École Française d'Athènes, Αρχεία Σύγχρονης Κοινωνικής Ιστορίας, Εθνικό Μετσόβιο Πολυτεχνείο, με τη συμμετοχή των ΑΠΘ, Πανεπιστημίου Ιωαννίνων, Πανεπιστημίου Θεσσαλίας και με τη στήριξη της Εθνικής Λυρικής Σκηνής και της Στέγης του Ιδρύματος Ωνάση.
Ο βίος και η δράση του σπουδαίου αγωνιστή και καινοτόμου επιστήμονα και συνθέτη θα παρουσιαστούν σε όλα τους τα επίπεδα: ο πολιτικός Ξενάκης (24/5), ο αρχιτέκτων Ξενάκης (25, 26/5), ο μουσικός Ξενάκης (27-29/5), μέσα από ομιλίες, στρογγυλά τραπέζια, εργαστήρια, αλλά και ερμηνείες των έργων του (αναλυτικά το πρόγραμμα όλων των ημερών του συμποσίου εδώ: https://xenakis2022.uoa.gr).
Η πρώτη μέρα του συμποσίου (Τρίτη 24/5) ξεκίνησε με συνάντηση στο Γαλλικό Ινστιτούτο, όπου η διευθύντρια της Γαλλικής Σχολής Αθηνών και ιστορικός Βερονίκ Σανκόφσκι καλωσόρισε τόσο τους Ελληνες όσο και τους ξένους συμμετέχοντες, μιλώντας για τον ρόλο της Γαλλικής Σχολής κατά τη διάρκεια των Δεκεμβριανών. Θυμίζουμε πως τόσο ο τότε διευθυντής του Γαλλικού Ινστιτούτου Αθηνών, Οκτάβιος Μερλιέ, όσο και ο Γάλλος διανοούμενος και φιλέλληνας Ροζέ Μιλλιέξ είχαν βοηθήσει με κάθε τρόπο αγωνιστές της αντίστασης και των Δεκεμβριανών. Αυτοί ήταν που οργάνωσαν και το ταξίδι του θρυλικού «Ματαρόα» το 1945, στο οποίο επιβιβάστηκαν -και έτσι σώθηκαν- δεκάδες Ελληνες διανοούμενοι, καλλιτέχνες κ.λπ. με προορισμό τη Γαλλία. Μεταξύ αυτών ήταν συναγωνιστές και στενοί φίλοι του Γιάννη Ξενάκη, τους οποίους θυμάται έως σήμερα η κόρη του Μάχη Ξενάκη να συνομιλούν με τον πατέρα της στο σπίτι τους στη Γαλλία (Κ. Αξελός, Γ. Κανδύλης κ.ά.).
Ο Γιάννης Ξενάκης δεν διέφυγε με το «Ματαρόα», αλλά έφτασε μέσω Ιταλίας στη Γαλλία το 1947, ενώ λιποτάκτησε για να μην εκτίσει τη στρατιωτική του θητεία, η οποία θα σήμαινε εξορία. Για τον λόγο αυτό, καταδικάστηκε αργότερα και δεν μπόρεσε γι' αυτό να επιστρέψει στην Ελλάδα (παρά τις προσπάθειες του Λουκή Ακρίτα ως υπουργού το 1964), με αποτέλεσμα να γυρίσει 30 χρόνια μετά και αφού είχε πέσει η χούντα, τον Νοέμβριο του 1974 και μόνο για λίγο.
Ολα τα παραπάνω παρουσιάστηκαν μέσα στην κεντρική αίθουσα του Πολυτεχνείου Αθηνών, αφού είχε προηγηθεί ένας ιστορικός περίπατος στην περιοχή της Νεάπολης και των Εξαρχείων, όπου οι ιστορικοί Μάνος Αυγερίδης και Ορέστης Καραμανλής «ξενάγησαν» τους επισκέπτες σε περιοχές μαχών κατά τα Δεκεμβριανά. Στη γωνιακή πολυκατοικία στη συμβολή των οδών Ναυαρίνου και Μαυρομιχάλη, βρισκόταν ο Ξενάκης, 23 ετών παιδί και ήδη ομαδάρχης του λόχου σπουδαστών «Λόρδος Μπάιρον», το βράδυ της 31ης Δεκεμβρίου 1944. Ο ίδιος (όπως ακούσαμε από σχετικό βίντεο-ντοκουμέντο του πρόσφατα εκλιπόντος Ροβήρου Μανθούλη ο οποίος συνομίλησε με συναγωνιστή του Ξενάκη τότε) ήξερε πως η εντολή που είχε δεχτεί να πάει να καταλάβει με την ομάδα του εκείνο το τετράγωνο δεν είχε νόημα, καθώς οι Αγγλοι είχαν τανκς και ισχυρό οπλισμό σε αντίθεση με τους ίδιους, που είχαν κάτι παλιά όπλα του ΕΛΑΣ.
«Ηταν η τελευταία φορά που δέχθηκα να πάρω εντολές», ακούμε να λέει ο ίδιος ο Ξενάκης. Εκείνο το πρωινό της Πρωτοχρονιάς του 1945, η ομάδα του Ξενάκη, που είχε κρυφτεί στην εν λόγω πολυκατοικία, έγινε αντιληπτή από τον εχθρό και δέχθηκε οβίδα. Το αγόρι δίπλα του έχασε το κεφάλι του, ακόμη μία κοπέλα έχασε τη ζωή της και ο Ξενάκης τραυματίστηκε σοβαρά, χάνοντας το αριστερό του μάτι και έκτοτε στο μισό του πρόσωπο έφερε το συγκεκριμένο τραύμα όλη του τη ζωή. «Οι Αγγλοι με πέταξαν σε έναν σωρό από τραυματίες και νεκρούς. Εμεινα εκεί έως ότου ο πατέρας μου, που με έψαχνε, είδε το πόδι μου να κουνιέται και αναγνώρισε το παπούτσι μου. Ετσι σώθηκα. Τους Αγγλους έπρεπε να τους είχαμε πετάξει στη θάλασσα. Δεν ξέραμε όμως τι θ' ακολουθήσει και τους δεχτήκαμε ως συμμάχους», ακούγεται να λέει ο ίδιος.
Για την πολιτική δράση του νεαρού Ξενάκη ως μέλους της ΕΠΟΝ, του ΚΚΕ και του λόχου σπουδαστών του ΕΛΑΣ μίλησαν οι ιστορικοί Βαγγέλης Καραμανωλάκης, Μενέλαος Χαραλαμπίδης καθώς και ο δημοσιογράφος της «Εφ.Συν.» και ιστορικός Γιώργος Πετρόπουλος. Οι λεπτομέρειες που ακούστηκαν ήταν εξαιρετικά πολύτιμες: ο πρώτος περιέγραψε τις ιστορικοπολιτικές συνθήκες της εποχής, ο δεύτερος ανέπτυξε διεξοδικότερα την αντίσταση της νεολαίας την ίδια περίοδο δράσης του Ξενάκη και ο Γ. Πετρόπουλος αναφέρθηκε στον φάκελο της αστυνομίας για τον Ξενάκη, που παρουσιάστηκε από την εφημερίδα μας το προηγούμενο Σαββατοκύριακο.
Από όλα τα παραπάνω έγινε σαφές πως ο Γιάννης Ξενάκης έφερε μέσα του ένα τεράστιο τραύμα: αυτό της Κατοχής, της Αντίστασης, των Δεκεμβριανών και των αρχών του Εμφυλίου. Τραύμα πολλαπλό, το οποίο φαίνεται ξεκάθαρα μέσα από τη μουσική του, ακόμη και από την αρχιτεκτονική του. Ακόμη και τους ήχους και τον παλμό του κόσμου κατά τις διαδηλώσεις επί Κατοχής τούς ενέταξε στις συνθέσεις του, δημιουργώντας τις λεγόμενες «ηχητικές μάζες». Η μουσική του δεν είναι εύκολη, ούτε ευκόλως κατανοητή. Ωστόσο αν κάποιος μάθει τα όσα του συνέβησαν και έζησε ο ίδιος ως αντιστασιακός στα πλέον σκληρά χρόνια της ελληνικής σύγχρονης ιστορίας, τότε αντιλαμβάνεται πολλά. Και όπως πολύ σωστά είπε ο Γ. Πετρόπουλος στο τέλος της εκδήλωσης: «Ο Ξενάκης ανήκει στον ελληνικό λαό, όσο παγκόσμιος κι αν είναι. Και στον ελληνικό λαό οφείλουμε να τον παραδώσουμε».
Aucun commentaire:
Enregistrer un commentaire