Στέφανος Κωνσταντινίδης: Ευτυχώς που έζησα νομάδας
Με τον Στέφανο Κωνσταντινίδης μπορείς να συζητάς τα πάντα. Καθημερινά ή οικουμενικά. Για τις αμυγδαλιές της Πενταλιάς, για τους ποιητές, για το μεταναστευτικό, για το κυπριακό… Με αφορμή ένα νέο του βιβλίο που μόλις κυκλοφόρησε, ζητήσαμε τις σκέψεις του για πολλά δικά του και δικά μας ερωτήματα.
– Ας αρχίσουμε με ένα ερώτημα που θέτετε ο ίδιος σε κάποιο σημείο του β’ τόμου της τριλογίας σας: «Μπορούν να αλλάξουν τον κόσμο οι ποιητές, οι συγγράφεις, οι καλλιτέχνες;» Ο κόσμος αλλάζει μέσα από κοινωνικές διεργασίες. Από μόνοι τους οι ποιητές, οι συγγραφείς και οι καλλιτέχνες δύσκολα θα μπορούσαν να τον αλλάξουν. Μπορούν όμως να συμβάλουν στην αλλαγή του με συμμετοχή τους στις διεργασίες. Μπορούν να εμπνεύσουν το όραμα με το οποίο πορεύονται όσοι θέλουν να τον αλλάξουν και που δίνει νόημα στη ζωή. Και ο κόσμος πάει μπροστά με οράματα. Μπορεί να μην αλλάζει όσο θα το ήθελαν οι οραματιστές, οι ιδεολόγοι και οι προφήτες, αλλά σίγουρα κάνει βήματα μπροστά. Κι οι ποιητές, οι άνθρωποι της τέχνης γενικά, είναι οραματιστές.
– Εσείς γιατί θελήσατε να γράψετε όλα αυτά, εν πολλοίς δικά σας βιώματα που διατρέχουν την ιστορία 80 και πλέον χρόνων; Δεν υπάρχει καμιά γραφή που να μην περιέχει το αυτοβιογραφικό στοιχείο, ακόμη και όταν καταφέρνει ο συγγραφέας να το συσκοτίζει με μιας μορφής κρυπτική έκφραση. Tα ατομικά βιώματα σ΄ ένα μυθιστόρημα αποκτούν νόημα όταν προεκτείνονται στο συλλογικό. Το όποιο ατομικό βίωμα χωρίς προέκταση στο συλλογικό δεν θα είχε καμιά αξία. Στην τριλογία τα προσωπικά μου βιώματα διαδραματίζουν δευτερεύοντα ρόλο. Εκείνο που με ενδιέφερε ήταν η συλλογική μνήμη, χωρίς την οποία ένας λαός δεν μπορεί να διατηρήσει την ταυτότητά του. Ούτε φυσικά και τον πολιτισμό του με την ανθρωπολογική έννοια του όρου. Έγραψα επομένως μυθιστορήματα με κοινωνιολογικό, ανθρωπολογικό, πολιτικό και ιστορικό υπόβαθρο. «Καθότι αν (αυτού της μνήμης) κοινωνήσωμεν, αληθεύομεν, ά αν ιδιάσωμεν, ψευδόμεθα», κατά τον Ηράκλειτο.
– Λέτε κάπου πως η γραφή αποτελεί επαναστατική πράξη. Με ποια έννοια; Ειδικά σήμερα που όλοι γράφουν (ή πληκτρολογούν τις απόψεις τους τέλος πάντων) ενδεχομένως η γραφή να είναι και κατάρα. Η γραφή οδηγεί στον στοχασμό. Οδηγεί στην κατανόηση του κόσμου, στη συνειδητοποίηση από τους ανθρώπους της δύναμης που διαθέτουν. Οδηγεί στην αμφισβήτηση και προετοιμάζει το έδαφος των αλλαγών ή ακόμη και των επαναστάσεων. Η γραφή δεν ήταν ποτέ κατάρα, το αντίθετο, ήταν πάντα ευλογία. Νομίζω σήμερα ενοχλεί γιατί έπαυσε να είναι μονοπώλιο των λίγων. Κι αν υπάρχουν υπερβολές στα Μέσα Κοινωνικής Δικτύωσης, δεν είναι λιγότερες και αυτές στα παραδοσιακά ΜΜΕ.
– Γεννηθείς το 1941 ζήσατε διάφορες καμπές της ιστορίας. Είστε αισιόδοξος για το μέλλον της ανθρωπότητας; Θα απαντήσω με τα λόγια του Ιταλού φιλόσοφου, πολιτικού και ακτιβιστή Αντόνιο Γκράμσι: Είμαι απαισιόδοξος λόγω ευφυΐας και αισιόδοξος λόγω θέλησης. Η γνώση φέρνει απαισιοδοξία. Κι αυτό γιατί η γνώση δείχνει πόσο δύσβατα ήταν μέσα από τους αιώνες τα μονοπάτια που ακολούθησε ο άνθρωπος. Πόσες φορές οι προσπάθειες του έμοιαζαν σαν αυτές του Σίσυφου. Η θέληση όμως ανατρέπει την απαισιοδοξία, ανοίγει νέους δρόμους και ο άνθρωπος συνεχίζει. Δεν υπάρχει δρόμος γυρισμού προς τα πίσω. Ο άνθρωπος είναι καταδικασμένος να προχωρεί ώσπου μια μέρα να γίνει φως!
– «Μόλις ξεσπούσε μια κρίση μας διαπερνούσε ο φόβος πως ένα ατύχημα θα μπορούσε να γυρίσει την ανθρωπότητα πίσω στην εποχή των παγετώνων», λέτε κάπου. Σας τρομάζει ακόμα η πιθανότητα; Ναι, διότι ο άνθρωπος έχει εφεύρει τα μέσα της ολικής καταστροφής του. Κάποτε, η αναφορά αυτή αφορούσε ένα πυρηνικό ολοκαύτωμα. Σήμερα η απειλή διευρύνεται: είναι και η κλιματική αλλαγή και η τεχνολογική πρόοδος και η καταστροφή της οικολογικής ισορροπίας που θα μπορούσαν να ξεφύγουν του ανθρώπινου ελέγχου. Το παράδειγμα του κόβιντ 19 φοβούμαι είναι η απαρχή και άλλων παρόμοιων καταστροφών που θα είναι ίσως πολύ πιο συχνές και πολύ πιο οδυνηρές.
– Και για το Κυπριακό…; Ποιο είναι το μέλλον με την οπτική κάποιου που παρακολουθεί τα γεγονότα τόσα χρόνια; Το μέλλον είναι δυσοίωνο λόγω των διεθνών ισορροπιών που επιτρέπουν στην Τουρκία να συνεχίζει ατιμώρητη τα εγκλήματα της στην Κύπρο αλλά και γιατί έτσι το προδιαγράφουμε εμείς με τους πολιτικούς χειρισμούς και σχεδιασμούς μας. Χρειαζόμαστε ανατροπές! Και δυναμική πολιτική ανόρθωσης που να αφήνει πίσω της τη διαφθορά, την πατριδοκαπηλία, τον διχοτομικό κυπριωτισμό, τον αθέμιτο πλουτισμό σε βάρος του κοινωνικού συνόλου και την καταστροφή του περιβάλλοντος. Και που θα δομήσει ένα κράτος δικαίου και κοινωνικής δικαιοσύνης. Τα εθνικά μας κλαψουρίσματα κανένας δεν τα ακούει. Ελλάδα και Κύπρος πρέπει να γίνουν σοβαρά κράτη αν θέλουν να έχουν σοβαρή παρουσία στη διεθνή σκηνή. Και να ισχυροποιήσουν το σπίτι τους για να μπορεί να αντέχει στους ανέμους και τις καταιγίδες. Κανένας δεν θα μας σώσει αν εμείς δεν θέλουμε να σώσουμε τον εαυτό μας. Οι συμμαχίες και οι συνέργειες συμφερόντων, όταν υπάρχουν, ενισχύουν τη θέση μας, αλλά δεν αντικαθιστούν τις δικές μας ευθύνες. Χρειαζόμαστε ανατροπές για να μπορέσουμε να επιβιώσουμε. Χρειαζόμαστε και στοχαστικές προσαρμογές. Και αλλαγή πλεύσης στο Κυπριακό. Και τώρα είναι η ώρα. Αύριο ίσως θα είναι αργά!
– Αποδίδετε πολλά από τα δεινά της Κύπρου στους μεταπράτες. Εξηγήστε μας το λίγο περισσότερο. Στην Πενταλιά, μικρός, θυμούμαι λέγανε «πράτες» αυτούς που αγόραζαν και μεταπουλούσαν ζώα. Είχαν ένα μικρό κεφάλαιο, αγόραζαν τα ζώα από τον κτηνοτρόφο και τα μεταπουλούσαν. Έκαναν μια δουλειά που δεν ήταν παραγωγική, σε αντίθεση με αυτή των γεωργών και των κτηνοτρόφων. Και είναι σημαντικό να κρατήσουμε αυτή την έννοια της μη παραγωγικότητας που χαρακτηρίζει τη μεταπρατική οικονομία. Διότι πέρα από τους «πράτες» υπήρχαν και άλλοι μεσάζοντες που αγόραζαν άλλα γεωργικά προϊόντα, τη σταφίδα, το λάδι, τα αμύγδαλα κ.λπ. Στην κοινωνιολογική ανάλυση μιλάμε για μεταπράτες, σε ένα τοπικό επίπεδο. Ως κοινωνική τάξη στην Κύπρο, οι μεταπράτες, αναπτύσσονται στην ύστερη Τουρκοκρατία και ασχολούνται με εμπορικές συναλλαγές, με προϊόντα που εξάγουν και εισάγουν. Η ισχνή μεταπρατική ομάδα της ύστερης Τουρκοκρατίας ενισχύεται σημαντικά με την Αγγλοκρατία έχοντας προνομιακή μεταχείριση που της επιτρέπει τον έλεγχο του εμπορίου. Είναι μια τάξη εμπορομεσιτική. Πλουτίζει και ασκεί την τοκογλυφία. Κάπου εκεί δημιουργήθηκε ως αντίβαρο ο Συνεργατισμός τον οποίο διέλυσε η σημερινή νεοφιλελεύθερη πολιτική.
Η βρετανική αποικιοκρατική πολιτική ενίσχυε παντού τα μεταπρατικά στοιχεία γιατί δεν ήθελε τη βιομηχανική ανάπτυξη των αποικιών, αφού θα ήταν ανταγωνιστική των βρετανικών προϊόντων. Στην περίπτωση της Κύπρου, δημιουργήθηκε μια μεταπρατική αστική τάξη, στην οποία στηρίζονταν οι Εγγλέζοι και η οποία έβλεπε τα συμφέροντα της να συμβαδίζουν με αυτά της αποικιοκρατίας. Αυτή η ομάδα συνέχισε να δεσπόζει της οικονομίας και στην περίοδο της ανεξαρτησίας. Ενισχύθηκε σταδιακά με νέα στοιχεία, λογιστές, δικηγόρους, κτηματομεσίτες κ.λπ. Έτσι δημιουργήθηκε μια παρασιτική ανάπτυξη και ένας καταναλωτισμός που στηρίζονταν στην εκποίηση του τόπου. Χαρακτηριστικό πρόσφατο παράδειγμα, τα «χρυσά διαβατήρια». Και αν στο παρελθόν υπήρχε η δικαιολογία ότι ήταν δύσκολο να αναπτύξουμε μια έστω υποτυπώδη βιώσιμη βιομηχανία, σήμερα με την τεχνολογική επανάσταση, θα μπορούσαμε να δημιουργήσουμε ένα διαφορετικό παραγωγικό μοντέλο. Μια οικονομία μεικτή, που τουλάχιστον το ένα σκέλος της θα ήταν παραγωγικό. Την ίδια ώρα το κράτος μετατράπηκε σε μπακάλικο που πουλάει τα αγαθά της εξουσίας, υπηρεσίες και εξυπηρετήσεις, εύνοια και ανεκτικότητα στην παρανομία, δημόσια έργα και πολλά άλλα. Αυτή είναι η έννοια του μεταπρατικού κράτους των πελατειακών σχέσεων, μέσω του οποίου τα κόμματα «αγοράζουν» ψήφους. Από όποια σκοπιά και αν τη δει κανείς, η μεταπρατική αστική τάξη είναι αντιπαραγωγική. Κάπως έτσι φτάσαμε να εισάγουμε ντομάτες από τη Ολλανδία και έπιπλα από την Τουρκία! Οι μεταπρατικές δραστηριότητες, ιδίως αυτές που αφορούν τις εμπορικές συναλλαγές, είναι μέρος της κάθε οικονομίας. Το πρόβλημα αρχίζει από τη στιγμή που εκτοπίζουν την παραγωγή και γίνονται μιας μορφής μονοκουλτούρα που οδηγεί στην εξάρτηση και τον παρασιτισμό. Σε πλανητικό επίπεδο διάφορες μορφές μεταπρατισμού έχουν δημιουργήσει μια εικονική οικονομία αποκομμένη από την πραγματική οικονομία. Υπάρχουν εικονικές συναλλαγές δεκάδων δισεκατομμυρίων κάθε χρόνο.
– Πως ανατρέπεται η κουλτούρα αυτή; Η όποια κουλτούρα αντανακλά μια κοινωνική δυναμική. Οι διάφορες κυβερνήσεις ενίσχυσαν την παρασιτική οικονομία, ένα μοντέλο που στηρίζεται στον τουρισμό και την ανάπτυξη της γης. Για να ανατραπεί η κουλτούρα του μεταπρατισμού θα πρέπει σταδιακά να αλλάξουν οι δομές της οικονομίας. Να διαφοροποιηθούν για να περάσουμε σε μια ψηφιακή οικονομία γνώσης και τεχνολογίας όπου το διανοητικό κεφάλαιο θα διαδραματίζει πρωτεύοντα ρόλο. Είναι η λεγόμενη μεταβιομηχανική οικονομία. Στη βάση αυτή θα μπορούσαν να δημιουργηθούν παραγωγικές μονάδες σε πολλαπλούς τομείς, από τη γεωργία ως τις διάφορες μορφές της τεχνολογίας, ως τις μορφές της πράσινης ενέργειας. Ακόμη και οι υπηρεσίες και ο τουρισμός, που είναι μέρος της μεταπρατικής οικονομίας, θα μπορούσαν να εκσυγχρονιστούν. Το ζητούμενο είναι μια ισορροπημένη οικονομία.
– «Αν είναι να σωθεί ο κόσμος μόνο από αυτούς τους αντισυστημικούς θα σωθεί, τους περιθωριακούς, τους αντικομφορμιστές, τους αβράκωτους… Αυτούς που τολμούν να γράψουν πέρα από τους κανόνες της αστικής ευπρέπειας». Είναι απόσπασμα από το βιβλίο σας. Υπάρχουν τέτοιοι, βλέπετε να δημιουργούνται κάποια κινήματα ή οι επαναστάσεις έχουν παρέλθει; Κινήματα που εμφανίζονται είναι βραχύβια και εκφυλίζονται γρήγορα. Όλοι αυτοί στους οποίους αναφέρομαι, ανήκουν κατά κύριο λόγο στον ευρύτερο χώρο της Αριστεράς. Και η ευρύτερη Αριστερά, όχι μόνο η κομμουνιστική σοβιετικού τύπου, με την κατάρρευση της Σοβιετικής Ένωσης έχει περιέλθει σε χρόνια κρίση. Χάθηκε έτσι μια σχετική κοινωνική ισορροπία, τόσο σε εθνικό επίπεδο, όσο και σε πλανητικό. Για την ώρα δεν φαίνονται προοπτικές για το μέλλον της ανθρωπότητας με τη μονοκρατορία του φιλελευθερισμού και ακόμη χειρότερα του νεοφιλελευθερισμού. Όμως, η ιστορία κινείται αργά. Υπόγειες κοινωνικές διεργασίες δημιουργούν αθέατες ρήξεις που κάποια στιγμή προκαλούν απρόβλεπτες τεκτονικές αναταράξεις. Οι επαναστάσεις δεν ήταν ποτέ προβλέψιμες και τα κινήματα παρουσιάζονται εκεί που κανείς δεν τα περιμένει. Επιπλέον δεν θα έχουν κατ’ ανάγκη τη μορφή που είχαν στο παρελθόν. Ζούμε διαφορετικές καταστάσεις, διαφορετικές κοινωνικές δομές σε εθνικό και πλανητικό επίπεδο, που πιθανόν να οδηγήσουν σε διαφορετικής μορφής αναταράξεις και αλλαγές. Ο ιστορικός δόλος, η πανουργία της ιστορίας, γεννά απρόβλεπτα γεγονότα.
– Η Αριστερά, σήμερα, μπορεί να καλύψει τις ανησυχίες ενός νέου; Θα έπρεπε! Δεν τις καλύπτει όμως. Κι ίσως γι’ αυτό τις εκμεταλλεύεται η Άκρα Δεξιά, που κατακτά φτωχά λαϊκά στρώματα. Η Αριστερά είναι σε μετάβαση. Δεν έχει ανανεωθεί, δεν παρουσιάζει κάποιο νέο εναλλακτικό σχέδιο ή όραμα αλλαγής. Χρειάζεται μια νέα απόπειρα ανάγνωσης της κινούμενης κοινωνικής πραγματικότητας που θα επιτρέψει μια νέα πρόταση της Αριστεράς. Είναι η ελπίδα για εκείνο που αργεί να γεννηθεί. Εξυπακούεται ότι αυτή η πρόταση δεν θα προέλθει ex nihilo, αλλά θα βασιστεί στην φιλοσοφία και εμπειρία του παρελθόντος.
– «Υπάρχει ιδεολογία στις μέρες μας που να κινεί τα νήματα του κόσμου;» Είναι επίσης ένα δικό σας ερώτημα. Η ιδεολογία πάντα θα υπάρχει. Αυτοί που μιλούν για το τέλος των ιδεολογιών, ιδεολογική άποψη εκφέρουν και οι ίδιοι. Το κάνουν όμως από τη σκοπιά της εξουσίας. Τον κόσμο πάντα τον κινούσε μιας μορφής ιδεολογία. Δεν έχει σημασία αν αυτό γινόταν μέσω της θρησκείας, πολλές φορές, της φιλοσοφίας ή ακόμη και της μυθολογίας σε παμπάλαιους χρόνους. Η ιδεολογία δεν πέφτει από τον ουρανό. Γεννιέται από την κοινωνικο-οικονομική πραγματικότητα. Η οποία είναι συνήθως ρευστή όπως μας το δίδαξε ο Ηράκλειτος με τον γνωστό αφορισμό του «τα πάντα ρει» και μας το επιβεβαίωσε ο Χέγκελ με τη διαλεκτική κίνηση της ιστορίας. Η ιδεολογία υπάρχει και κρίνεται, αναλύεται σε σχέση με μια συγκεκριμένη ιστορική πραγματικότητα.
– Η τριλογία σας έχει τον τίτλο “Νομάδας” υπενθυμίζοντας μας πως οι μετακινήσεις των ανθρώπων δεν είναι κάτι νέο. Σήμερα ωστόσο η ανθρωπότητα τρομάζει από τις μετακινήσεις των πληθυσμών. Τι θα απαντούσε ένας νομάς που φιλοξενήθηκε σε νέες πατρίδες; Οι μετακινήσεις των πληθυσμών πάντα τρόμαζαν. Ας θυμηθούμε τις «βαρβαρικές» επιδρομές που κατάστρεψαν τη Ρώμη ή αυτές των Οθωμανών που άλλαξαν τη δημογραφική σύνθεση της Μικράς Ασίας. Και βέβαια στους νεότερους χρόνους η ευρωπαϊκή κατάκτηση της Βόρειας και της Νότιας Αμερικής, της Αυστραλίας και άλλων περιοχών, κατέστρεψε τις τοπικές κοινωνίες και τους πολιτισμούς τους. Να θυμηθούμε επίσης και το δουλεμπόριο με τη βίαιη μετακίνηση εκατομμυρίων σκλάβων από την Αφρική. Σήμερα, οι μετακινήσεις έχουν πάρει άλλη μορφή. Πριν μερικά χρόνια σε άρθρο μου με τίτλο «Τα ξύλινα τείχη της Ευρώπης», σημείωνα ότι η Ευρώπη και γενικότερα η Δύση πληρώνουν τις παλιές αμαρτίες του αποικισμού και τη σημερινή μυωπική πολιτική τους με τις στρατιωτικές επεμβάσεις και τους πολέμους με τους οποίους ανέτρεψαν καθεστώτα, ναι μεν δεσποτικά, τα οποία όμως πρόσφεραν μια σταθερότητα στην περιοχή και καλύτερες συνθήκες ζωής στους πολίτες τους από αυτές που βιώνουν σήμερα, εν μέσω εμφυλίων σπαραγμών και ακυβερνησίας. Οι σταυροφορίες της Δύσης όχι μόνον άφησαν πίσω τους ερείπια, αλλά μετέτρεψαν κάποιες χώρες σε ακυβέρνητες πολιτείες. Τα καραβάνια των προσφύγων προέρχονται από αυτές τις χώρες και από τα μεταποικιακά κράτη με τα προβλήματα που τους κληροδότησε ο αποικισμός. Στον αντίποδα, η Ελλάδα, μια χώρα με δικά της προβλήματα, κινδυνεύει να αποσταθεροποιηθεί με το κύμα προσφύγων που δέχεται, κύμα που προωθεί η Τουρκία. Το ίδιο ισχύει και για την Κύπρο, μια χώρα ημικατεχόμενη με γνωστά τα τουρκικά σχέδια δημογραφικής αλλοίωσης και αλεξανδρετοποίησης.
– Λέτε πως ο άνθρωπος εγκλιματίζεται σε όλα. Παρόλα αυτά η νοσταλγία σας για την Πενταλιά είναι διάχυτη και στους τρεις τόμους του έργου σας. Τελικά η πατρίδα δεν είναι μια αφηρημένη έννοια; Ο άνθρωπος εγκλιματίζεται σε όλα, αλλά αυτός ο εγκλιματισμός δεν μπορεί να απαλείψει τη νοσταλγία του γενέθλιου τόπου που παραμένει σαν την Ιθάκη του Οδυσσέα, όπως τόσο αριστοτεχνικά τη ζωγράφισε ο Καβάφης.
– Έχοντας ζήσει λίγο σαν Γάλλος και λίγο σαν Καναδός, έχοντας δει τα πράγματα από μακριά, τι κρατάτε από την Κύπρο ως ευλογία στην ταυτότητα σας; Η ταυτότητα του ανθρώπου είναι πολυεπίπεδη. Οι γεωγραφικοί τόποι την οικοδομούν ως πολιτιστικές αναφορές και την δομούν με τις συναισθηματικές μεταβλητές που ενσωματώνουμε από αυτούς. Ευλογία είναι οι αμυγδαλιές της Πενταλιάς και η αίσθηση του χώρου, οι άνθρωποι της που επιβιώνουν στο κακοτράχαλο τοπίο της. Ευλογία είναι η Πάφος και κατ’ επέκταση η Κύπρος τότε που ανακάλυπτα τον κόσμο και ονειρευόμουν το αύριο. Ευλογία είναι η Αθήνα και κατ’ επέκταση η Ελλάδα που σημάδεψαν τη διαμόρφωση της ταυτότητας και του χαρακτήρα μου. Το Παρίσι, και κατ’ επέκταση η Γαλλία, ήρθαν να συμπληρώσουν τον οικουμενικό άνθρωπο. Ο Καναδάς μου επέτρεψε να δω ακόμη πιο πλατιά αυτή την οικουμένη που ανακαλύπτω πως την κουβαλούσα μέσα μου, κάπως κρυπτικά στα όνειρα μου, στα χρόνια ακόμη της Πενταλιάς. Σήμερα θα μπορούσα να πω, ευτυχώς που έζησα νομάδας.
– «Ποια είναι η μεγαλύτερη τραγωδία; Να γερνάς απαξιώνοντας όσα έκανες ή να στέκεσαι μπροστά στο τέλος λαίμαργος, αχόρταγος, βουλιμικός για τη ζωή;» Βρήκατε την απάντηση; Σίγουρα το δεύτερο! Να στέκομαι μπροστά στο τέλος λαίμαργος, αχόρταγος, βουλιμικός για τη ζωή! Έζησα τη ζωή μου, όχι ίσως πάντα όπως θα ήθελα, αλλά δύσκολα πάλι θα άλλαζα κάτι, αν ήταν να την ξαναζήσω. Το σημαντικό είναι να νιώθεις ότι δικαίωσες τη ζωή σου. Και αυτό το αίσθημα με συνοδεύει.
– Στο βιβλίο σας αφιερώνετε 6 σελίδες με συνθήματα Μάη του ’68. Ποιο θα επιλέγατε από αυτά; Δύσκολο να επιλέξω ένα! Αλλά αν είναι να το κάνω, θα διάλεγα αυτό: Η φαντασία στην εξουσία! Λείπει τόσο πολύ από τους λογιστές που μας κυβερνάνε! Η δύναμη και η προοπτική του μεγάλου οράματος είναι ό,τι μας λείπει σε Ελλάδα και Κύπρο. Μένουμε καθηλωμένοι στα λασπόνερα μας!
– Κυκλοφόρησε αυτές τις μέρες ένα νέο δικό σας μυθιστόρημα. Ποια είναι η θεματική του; Περιστρέφεται γύρω από την Επανάσταση του 1821. Με αφορμή τη ζωή και το έργο του αγωνιστή Αντώνη Οικονόμου που δολοφονήθηκε από τους κοτζαμπάσηδες, αγνοήθηκε από την επίσημη ιστορία αλλά αναδείχτηκε από τον ποιητή Νίκο Εγγονόπουλο, ισάξιος του Ρήγα, αναφέρομαι στα ευρύτερα γεγονότα της Επανάστασης και το κράτος που προέκυψε από αυτή. Από την οπτική γωνία της λογοτεχνίας βεβαίως, όπου όμως το μυθοπλαστικό στοιχείο αναπτύσσεται στο πλαίσιο των ιστορικών παραμέτρων. Γι’ αυτό και ο τίτλος του είναι «Γράμμα στον Αντώνη Οικονόμου, στο υφαντό του ΄21».
Φιλελεύθερα, 16.5.2021.
