Βιέννη : Από την ιστορία της ελληνικής διασποράς

Ζουμπουλάκης Γιάννης  

Η ελληνική πλευρά της Βιέννης 

Το σωματείο Ελληνικές Ρίζες τίμησε την ιστορία και ανεκτίμητη προσφορά των ομογενών της αυστριακής πρωτεύουσας

Αποψη της θρυλικής Musikverein της Βιέννης που δημιουργήθηκε με τη συμβολή του μαικήνα των τεχνών Νικολάου Δούμπα

Τριακόσια χρόνια πριν, η ελληνική κοινότητα της Βιέννης ήταν ο πυρήνας των διεσπαρμένων Ελλήνων της Ευρώπης που δημιουργούσαν εστίες σε μια πολύ πιο φιλόξενη εποχή - συγκριτικά με τη σημερινή. Σήμερα, το σωματείο Ελληνικές Ρίζες, με τρία μόλις χρόνια ζωής, μάχεται για την ανάδειξη του ελληνισμού της διασποράς καθιερώνοντας την επικοινωνία ανάμεσα στους Ελληνες της ομογένειας και του ελλαδικού χώρου στους τομείς του πολιτισμού, των τεχνών, της επιστήμης και της επιχειρηματικότητας. Πριν από έναν ακριβώς μήνα, στις 7 Απριλίου, το θέατρο της Ελληνοαμερικανικής Ενωσης φιλοξένησε μια ξεχωριστή βραδιά αναμνήσεων για τη δημιουργία της ελληνικής κοινότητας στην αυστριακή πρωτεύουσα.

Τη εκδήλωση άνοιξε η πρεσβευτής της Αυστρίας στην Ελλάδα κυρία Μελίτα Σούμπερτ, η οποία αναφέρθηκε στην πολυπολιτισμικότητα που εμπλουτίζει τους λαούς και στους σημερινούς ελληνικής καταγωγής Αυστριακούς, οι οποίοι συνεισφέρουν στην πνευματική και επιχειρηματική ζωή της χώρας τους. Ο πρόεδρος του σωματείου Ελληνικές Ρίζες κ. Βασίλης Ντόβας στάθηκε κυρίως στην ανάγκη της διατήρησης της μνήμης της ελληνικής παρουσίας και δημιουργίας εκτός του ελλαδικού χώρου, δίνοντας έμφαση στο Βυζάντιο: «Δεν μπορούμε να μιλάμε για μεσαιωνική και νεότερη Ευρώπη χωρίς αναφορά στο Βυζάντιο και στον πολιτισμό του» είπε χαρακτηριστικά. «Οι Ελληνες της διασποράς και οι κοινότητές τους ζούσαν στον απόηχο του Βυζαντίου και ανέδειξαν πατριώτες που φιλοδόξησαν να το ανασυστήσουν».

Ο δρ Νικήτας Σίμος, επιμελητής και συντονιστής του προγράμματος, παρουσίασε μια σύντομη εικόνα της Βιέννης, ως ιστορικού χώρου που εγκολπώθηκε τους πρώτους έλληνες πραματευτάδες εμπόρους από τα οθωμανικά Βαλκάνια, για να τους δώσει στη συνέχεια τις ευκαιρίες μεγαλουργίας. Αρχικώς οι συνθήκες του Κάρλοβιτς και του Πασάροβιτς το 1718 εισάγουν την ανάπτυξη των εμπορικών σχέσεων μεταξύ της Αψβουργικής και της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας. Στα μέσα του 18ου αιώνα η Μαρία Θηρεσία ενθάρρυνε την εγκατάσταση ελληνικής καταγωγής οθωμανών εμπόρων με την παροχή προνομίων για παιδεία και εκκλησιασμό στην κοινότητα της Βιέννης. Την ίδια πολιτική ενίσχυσε ο Ιωσήφ Β'.

Οι έλληνες λόγιοι του Διαφωτισμού

Ο ελληνισμός αναπτύχθηκε κατακόρυφα τον 18ο και τον 19ο αιώνα με κύριο εργαλείο το επιχειρείν. Η εποχή άνδρωσης του ελληνισμού στη Βιέννη συνέπεσε με την εξάπλωση του κινήματος του Διαφωτισμού. Ο Μοντεσκιέ ήταν συχνός επισκέπτης της Βιέννης (για τρία χρόνια κάτοικός της) και ο Βολταίρος αναφέρθηκε με θέρμη για τους Ελληνες στην αλληλογραφία του με τη Μεγάλη Αικατερίνη και τον Φρειδερίκο Β'. Οι αρχές του Διαφωτισμού  βρήκαν απήχηση στους έλληνες λόγιους που δίδασκαν στη Βιέννη (Α. Γαζής, Ν. Κούμας, κ.ά.) και η πόλη αναδείχθηκε στο μεγαλύτερο κέντρο έκδοσης ελληνόφωνων εντύπων μετά τη Βενετία.

Το 1790 εκδόθηκε από τους αδελφούς Πούλιου η «Εφημερίς», η οποία πέραν των ειδήσεων και σχολίων δημοσίευε και ριζοσπαστικά για την εποχή κείμενα, εμπνευσμένα από το πνεύμα της Γαλλικής Επανάστασης. Παράλληλα εκδίδονταν τα επαναστατικά φυλλάδια του Ρήγα Φεραίου, με αποτέλεσμα η κυκλοφορία της εφημερίδας να απαγορευθεί το 1797. Το 1811 εκδόθηκε ο «Λόγιος Ερμής», κατ' εξοχήν όργανο των ελλήνων διαφωτιστών, ιδεολογικών οπαδών του Αδαμάντιου Κοραή. Το 1821 το περιοδικό σφραγίστηκε από τις Αρχές και οι διαφωτιστές δάσκαλοι άρχισαν να δημιουργούν τον πρώτο εκπαιδευτικό ιστό σε ελλαδικά κέντρα.

Οι δωρεές του Νικολάου Δούμπα

Οι ομιλίες της εκδήλωσης ολοκληρώθηκαν με την αναφορά του δρος Βασίλη Μπέλλιου στα «Αισθήματα του βαρόνου Κ. Μπέλλιου», μεγάλου δωρητή της Αρχαιολογικής Εταιρείας, της Εθνικής Βιβλιοθήκης κ.ά, για την ελληνική πατρίδα και το χρέος των Ελλήνων απέναντί της. Ιδιαίτερη αναφορά όμως έγινε στο πολιτιστικό έργο του μαικήνα των τεχνών Νικολάου Δούμπα, οι δωρεές του οποίου λάμπρυναν την αυστριακή πρωτεύουσα με τη θρυλική Musikverein της Βιέννης, το Δημαρχείο, το Κοινοβούλιο κ.ά.

Η βραδιά έκλεισε με ένα ρεσιτάλ πιάνου από την κυρία Σούμπερτ, την οποία συνόδευσε στο βιολί η κυρία Κρυσταλία Γαϊτάνου, για να ακολουθήσει ο μαέστρος Δημήτρης Αράπης με τη σύνθεσή του «Raindrops in Vienna».