Μια δίγλωσση Ανθολογία σύγχρονης κυπριακής ποίησης στα Ελληνικά και Γαλλικά

Anthologie de la poesie chypriote contemporaine/Ανθολογία της σύγχρονης κυπριακή ποίησης,  Παρίσι,  Éditions Variations, 2016

Στέφανος Κωνσταντινίδης*

 Ανθολογία σημαίνει στεφάνι από λουλούδια! Στέφανος ήταν το όνομα της πρώτης ελληνικής ανθολογίας.   Έτσι ονομάστηκε η πρώτη  αυτή ανθολογία, που παρουσιάστηκε τον πρώτο αιώνα π.Χ από τον Μελέαγρο. Και έμεινε γνωστή ως ο  Στέφανος του Μελέαγρου. Και το κάθε ποίημα  ήταν ένα λουλούδι σε αυτό το  στεφάνι. Εννοιολογικά επομένως, ο όρος «ανθολογία» παραπέμπει  σε στεφάνι λουλουδιών. Από τις ανθολογίες που ακολούθησαν, η πιο γνωστή είναι η Παλατινή Ανθολογία του 10^ου αιώνα μ.Χ 

Παλαιότερη  σωζόμενη ανθολογία είναι αυτή του Κινέζου Σι Τζιν ( 10^ος-2^ος αιώνας).

Ανθολογίες  Νεοελληνικής Ποίησης αλλά και πεζογραφίας έχουν κατά καιρούς  εκδοθεί  πολλαπλές. 

Τα τελευταία χρόνια έχει κυκλοφορήσει και ένας αριθμός κυπριακών ανθολογιών, με σημαντικότερη και πληρέστερη αυτή των Κώστα Μόντη και Ανδρέα Χριστοφίδη, μολονότι είναι της δεκαετίας του ΄60. Το χαρακτηριστικό των περισσότερων ανθολογιών κυπριακής ποίησης είναι ότι αποτελούν εκδόσεις διαφόρων ομάδων με μορφή παρέας παρά αξιολογική επιλογή. Ουσιαστικά δεν τηρούνται ούτε τα αξιολογικά ούτε τα αισθητικά κριτήρια επιλογής. Η  Ανθολογία των Μόντη-Χριστοφίδη είναι ίσως η μόνη που τηρεί, τουλάχιστον ως ένα βαθμό, αυτά τα κριτήρια.

Μια νέα ανθολογία,  σύγχρονης κυπριακής ποίησης, κυκλοφόρησε τελευταία, με το ιδιαίτερο χαρακτηριστικό ότι πρόκειται για δίγλωσση, στα Ελληνικά και στα Γαλλικά. Η ανθολογία εκδόθηκε στο Παρίσι από τον εκδοτικό οίκο «Éditions Variations» (Δεκέμβρης 2016), με την επιμέλεια της Κλεοπάτρας Μακρίδου-Robinet και του Χαράλαμπου Πετεινού. Στην ανθολογία έχουν περιληφθεί 28 ποιητές.  Υπάρχει μια σύντομη εισαγωγή της Κλεοπάτρας Μακρίδου-Robinet για τη σύγχρονη  κυπριακή ποίηση και πρόλογος από την Claudine Rousseau-Petinos, πρόεδρο των Εκδόσεων «Variations». Υπάρχει επίσης και μια σύντομη αναφορά στην Κυπριακή Ιστορία και βιογραφικά σημειώματα των ανθολογούμενων ποιητών.

Πρόκειται για μια καλαίσθητη έκδοση που έγινε σε σχετικά σύντομο χρονικό διάστημα, χάρη στην δραστηριοποίηση και την επιμονή της Κλεοπάτρας Μακρίδου-Robinet, η  οποία σήκωσε και το βάρος της συλλογής των ποιημάτων, του συντονισμού της προσπάθειας και της επιμέλειας. Ως προς τους ανθολογούμενους ποιητές, υπάρχει ασφαλώς  μια κάποια ποιοτική ανισότητα, αλλά αυτό είναι αναπόφευκτο σε κάθε ανθολογία. Άλλωστε, ακόμη και στο έργο ενός και μόνου ανθολογούμενου ποιητή, κάτι που συνηθίζεται στις μέρες μας, υπάρχει πάντα αυτή η ανισότητα.

Παρατηρείται επίσης η απουσία από την ανθολογία  κάποιων ονομάτων της σύγχρονης κυπριακής ποίησης με ξεχωριστή βαρύτητα. Όπως για παράδειγμα του Κώστα Βασιλείου και όχι μόνον. Φυσικά σε όλες σχεδόν τις ανθολογίες αυτά τα προβλήματα συμμετοχής προκύπτουν. Στην προκειμένη περίπτωση δεν ξέρω πως προέκυψε και αν αυτό οφείλεται στους ανθολόγους ή στους ίδιους τους ποιητές που δεν θέλησαν να συμπεριληφθούν στην ανθολογία. Και φυσικά  δεν  σημειώνεται αυτό  για να υποτιμηθεί η σημασία της.

Ένα άλλο πρόβλημα που παρουσιάζει η ανθολογία αυτή είναι η ανισότητα στο επίπεδο της μετάφρασης.  Αυτό οφείλεται βασικά στο γεγονός ότι δεν έγινε από ένα μεταφραστή, ή έστω από μια ομάδα με κάποιο συντονισμό, αλλά από πολλαπλούς μεταφραστές. Αυτό δεν σημαίνει ότι δεν είναι καλή η μετάφραση. Κάθε άλλο.  Ίσως θα μπορούσε άλλωστε να μιλήσει κανείς περισσότερο για ανομοιομορφία, παρά για ανισότητα.

Κρατώ πάντως από την εισαγωγή της Κλεοπάτρας Μακρίδου-Robinet το παρακάτω, που ίσως απαντά και στις δύο πιο πάνω παρατηρήσεις μου:

«Προσπαθήσαμε σ΄αυτή τη δίγλωσση ανθολογία να παρουσιάσουμε ένα δείγμα της κυπριακής ποίησης, μεταφρασμένης  στα γαλλικά. Ένα μόνο κριτήριο όσον αφορά την επιλογή των ποιητών:  αυτό της μεταφρασμένης ήδη ποίησης των έργων για ανθολόγηση τη στιγμή της ετοιμασίας αυτού του βιβλίου και της απάντησης από μέρους των ποιητών στην παρακίνηση μας, γνωρίζοντας ότι ο σκοπός μας ήταν απλώς να δώσουμε μια γεύση των αρωμάτων αυτής της σύγρονης ποίησης της πατρίδας μας»

Όμως το ουσιαστικό είναι  που υπάρχει  η ανθολογία, και αν δεν κάνω λάθος, είναι η πιο σημαντική που έχει ποτέ δημοσιευτεί στα Γαλλικά. Χρειαζόμαστε τέτοια έργα. Είναι έργα αναφοράς για πανεπιστημιακούς και ερευνητές, αλλά και για  ένα κοινό που δείχνει ενδιαφέρον για τα Γράμματα μας. Εύχομαι να ενισχυθεί η προσπάθεια αυτή από τους αρμόδιους φορείς. Ίσως αυτό να επέτρεπε αργότερα μια επανέκδοση εμπλουτισμένη. Και ίσως με ένα σύντομο περιεκτικό περίγραμμα για την Κυπριακή Λογοτεχνία.

*Πανεπιστημιακός, διευθυντής του Κέντρου Ελληνικών Ερευνών Καναδά-ΚΕΕΚ

 και μέχρι πρόσφατα  επιστημονικός συνεργάτης του ΕΔΙΑΜΜΕ στο Πανεπιστήμιο Κρήτης.

* .E-mail   stephanos.constantinides@gmail.com