Η Τουρκία και εμείς

                

Του Στέφανου Κωνσταντινίδη*

Η Τουρκία του Ερντογάν βρίσκεται αντιμέτωπη με μια σειρά προβλήματα που υποσκάπτουν την πολιτική της σταθερότητα  και δημιουργούν μια αβεβαιότητα για την πορεία της. Τα θέματα της διαφθοράς που εμπλέκουν το οικογενειακό περιβάλλον του τούρκου προέδρου, αλλά πιθανόν και τον ίδιο, είναι στη πρώτη γραμμή. Ακολουθεί η άσχημη κατάσταση της οικονομίας, οι δύσκολες σχέσεις με τις ΗΠΑ, η καχυποψία στις σχέσεις με την Ρωσία, η κατάσταση στη Συρία και φυσικά το κουρδικό πρόβλημα.

Τις μέρες αυτές άρχισε στη Νέα Υόρκη η δίκη του τούρκου ιρανικής καταγωγής επιχειρηματία Ρεζά Ζαράπ, ο οποίος κατηγορείται για λαθρεμπόριο που αφορά την παραβίαση του εμπάργκο σε βάρος του Ιράν και ξέπλυμα μαύρου χρήματος. Μαζί του δικάζεται και ο αναπληρωτής γενικός  διευθυντής της τουρκικής ημικρατικής τράπεζας Halkbank  Μεχμέτ Χακάν Αττίλα. Συνελήφθησαν τον περασμένο Μάρτιο μετά την άφιξη τους στις ΗΠΑ. Ο Ζαράπ ήταν στενά συνδεδεμένος με την οικογένεια Ερντογάν με μέλη της οποίας είχε στενές οικονομικές δοσοληψίες. Η Άγκυρα προσπάθησε ανεπιτυχώς να εμποδίσει τη δίκη αυτή, με προσωπική επέμβαση στις αμερικανικές αρχές του ίδιου του Ερντογάν. Η δίκη δηλητηριάζει τις αμερκανοτουρκικές σχέσεις, προπάντων που ο Ζαράπ από κατηγορούμενος μετατράπηκε σε μάρτυρα κατηγορίας και αναμένεται να μοιραστεί με τις αμερικανικές αρχές σημαντικές πληροφορίες σχετικά με την εμπλοκή του ίδιου του Ερντογάν, συγγενών  και συνεργατών του σε σειρά σκανδάλων.

Την ίδια ώρα στην Άγκυρα ο αρχηγός της τουρκικής αξιωματικής αντιπολίτευσης Κεμάλ Κιλιτσντάρογλου έδωσε στη δημοσιότητα έγγραφα που θέλουν συγγενείς και συνεργάτες του Τούρκου Προέδρου, συμπεριλαμβανομένου του αδελφού του και του γιου του, να διατηρούν offshore οικονομικές δραστηριότητας και λογαριασμούς στην Νήσο Μαν της Μεγάλης Βρετανίας.

Τα διάφορα αυτά σκάνδαλα συνέβαλαν σε χειροτέρευση της τουρκικής οικονομίας, υποτίμηση της τουρκικής λίρας και αντιπαράθεση Ερντογάν με την Κεντρική Τράπεζα της χώρας, από την οποία απαιτεί μείωση των επιτοκίων.

Οι δύσκολες σχέσεις με τις ΗΠΑ οδήγησαν την Άγκυρα σε στενότερες σχέσεις με τη Ρωσία, αλλά και αυτές οι σχέσεις επισκιάζονται από καχυποψίες. Η Τουρκία που επιζητούσε ανατροπή του σύρου προέδρου Άσσαντ, υποχρεώθηκε να αναγνωρίσει το καθεστώς του και να αποδεχτεί την ρωσική και ιρανική πρωτοκαθεδρία στη Συρία. Για την υποχώρηση αυτή πήρε κάποια ανταλλάγματα στο κουρδικό, τα οποία οδηγούν σε κάποιο περιορισμό των κινήσεων των Κούρδων στη Συρία, όχι όμως αυτά που επεδίωκε. Διότι ούτε οι Ρώσοι, ούτε οι Αμερικανοί θέλουν να χάσουν τους Κούρδους. Έτσι οι μεν Ρώσοι τους επιτρέπουν πάντα να διατηρούν γραφείο στη Μόσχα ενώ η υπόσχεση Τραμπ ότι θα διακοπεί ο εξοπλισμός τους δεν πρόκειται μάλλον να εφαρμοστεί. Κι αυτό γιατί το αμερικανικό στρατιωτικό και διπλωματικό κατεστημένο, δεν πρόκειται να την εφαρμόσει και αυτό το ξέρουν πρώτοι οι Τούρκοι, όπως αναφέρεται στις τουρκικές εφημερίδες. Ακόμη και η νίκη, υποτίθεται, της Τουρκίας στο Βόρειο Ιράκ, όπου μετά το δημοψήφισμα οι Κούρδοι όχι μόνο δεν προχώρησαν στην ανεξαρτησία αλλά έχασαν και το Κίρκούκ, αποδείχτηκε πύρρειος. Διότι το πετρέλαιο του Κιρκούκ  που εμπορεύονταν οι Κούρδοι με την Τουρκία, με μεγάλα οφέλη για την τουρκική πλευρά, πέρασε τώρα υπό τον έλεγχο της Βαγδάτης, η οποία όχι μόνο  αρνείται τις συναλλαγές με την Άγκυρα, αλλά απαιτεί και τεράστιες αποζημιώσεις για την παράνομη εμπορία πετρελαίου που της ανήκε. Η διαμάχη αυτή, αλλά και οι συμφωνίες Αιγύπτου, Ελλάδας και Κύπρου για το φυσικό αέριο, θα στερήσουν από την Τουρκία, όπως γράφουν οι τουρκικές εφημερίδες, την δυνατότητα να καταστεί σημαντικό διαμετακομιστικό κέντρο ενέργειας.

Όλα όσα εκτέθηκαν παραπάνω, αλλά και οι δύσκολες σχέσις της Άγκυρας με μια σειρά από άλλες χώρες στην περιοχή της Μέσης Ανατολής και των Βαλκανίων, ακόμη και με την Ευρωπαϊκή Ένωση, δείχνουν μια πορεία εκφυλιστικής αστάθειας και κλυδωνισμών  για την Τουρκία που δημιουργεί ευκαιρίες για τη Λευκωσία και την Αθήνα, όχι για κινήσεις εναντίον της Άγκυρας, αλλά για την οικοδόμηση συμμαχιών και την αναζήτηση ερεισμάτων για να προστατεύσουν τα εθνικά τους συμφέροντα από τον τουρκικό επεκτατισμό. Κάποιες κινήσεις που γίνονται από την Ελλάδα και την Κύπρο είναι προς τη σωστή κατεύθυνση. Υπονομεύονται όμως από άλλες παράλληλες λανθασμένες κινήσεις, όπως η προγραμματιζόμενη επίσημη επίσκεψη Ερντογάν στην Αθήνα και προπάντων η επιμονή της Λευκωσίας σε λύση του Κυπριακού που θα οδηγήσει σε «φιλλανδοποίηση» της Κύπρου, αφού  θα την υποχρεώνει να ακολουθεί ως δορυφόρος την Άγκυρα στη διεθνή σκηνή. Η Αθήνα εξάλλου ξελασπώνει τον Ερντογάν σε μια δύσκολη στιγμή γι΄αυτόν, τον βοηθά να βγει από την απομόνωση χωρις κανένα αντάλλαγμα. Η Άγκυρα συνεχίζει τις προκλήσεις στο Αιγαίο, την Κύπρο και την Θράκη. Η δε Λευκωσία με την αποδοχή των τουρκικών προδιαγραφών ως βάση για τη λύση του Κυπριακού, ακυρώνει τα όποια οφέλη  προέκυψαν από τις σχέσεις που οικοδομήθηκαν με χώρες όπως η Ρωσία, η Αίγυπτος και το Ισραήλ. Διότι, όπως το έχω ξαναγράψει από αυτή εδώ τη στήλη, γιατί οι χωρες αυτές να εμπιστευθούν τη Λευκωσία, όταν ξέρουν ότι η λύση Αναστασιάδη και των συμμάχων του θα τις υποχρεώνει να διαπραγματεύονται με την Άγκυρα για ό,τι θα αφορά την Κύπρο; Γι΄αυτό και η ανάγκη αλλαγής στρατηγικής στο Κυπριακό που να θέτει την Κύπρο εκτός τροχιάς ηγεμονίας της Τουρκίας.

*Πανεπιστημιακός, διευθυντής του Κέντρου Ελληνικών Ερευνών Καναδά-ΚΕΕΚ

 και μέχρι πρόσφατα  επιστημονικός συνεργάτης του ΕΔΙΑΜΜΕ στο Πανεπιστήμιο Κρήτης.

* .E-mail   stephanos.constantinides@gmail.com