2017 Απολογισμός

                     

              Οι καιροί ου μενετοί   Θουκυδίδης

Του Στέφανου Κωνσταντινίδη*

Είναι συνήθεια παλιά ο απολογισμός στο τέλος μιας χρονιάς, μολονότι είναι αδύνατο σ΄ένα σύντομο άρθρο να καλύψει κανείς όσα συνέβηκαν, τόσο τοπικά όσο και στη σφαίρα της διεθνούς επικαιρότητας. Γι΄αυτό μόνο τηλεγραφικές επιλεκτικές αναφορές θα γίνουν, σε θέματα που σημάδεψαν την χρονιά.

Ξεκινώντας από τον ελληνικό χώρο, την Ελλάδα την ταλάνισε και αυτή τη χρονιά η βαθιά οικονομική, πολιτική και πολιτισμική  κρίση. Υπάρχει όμως μια ελπίδα ότι η οκτάχρονη κρίση πλησιάζει προς το τέλος της, αν κανείς εμπιστευτεί τους μακροοικονομικούς δείκτες και τις απόψεις που εκφράζονται από το διεθνή τύπο και παράγοντες του διεθνούς οικονομικού γίγνεσθαι. Όμως παρά μια σχετική αισιοδοξία, όπως έγραφα και στο άρθρο μου της περασμένης Κυριακής, αυτό δεν σημαίνει φυσικά πως η Ελλάδα θα επανέλθει σύντομα στην παλιά ευημερία. Για την ώρα, έχουν αρχίσει να ευημερούν, σε κάποιο βαθμό, οι αριθμοί, για να χρησιμοποιήσουμε την παλιά δοκιμασμένη φόρμουλα. Αλλά θα περάσει καιρός για να φανεί ο αντίχτυπος τους στην κοινωνία, στους απλούς ανθρώπους, που θα εξακολουθήσουν ακόμη για χρόνια να υποφέρουν. Οι δομές πάντως της ελληνικής κοινωνίας έχουν γίνει περισσότερο ολιγαρχικές. Με τα ΜΜΕ να είναι στα χέρια ολιγαρχών και εφοπλιστών, με τις ταξικές δομές να έχουν επίσης μεταλλαχτεί και τα εργασιακά κεκτημένα να έχουν καταπατηθεί. Το κοινωνικό κράτος έχει αποδομηθεί. Το βιοτικό επίπεδο γνώρισε κάθετη πτώση ενώ τα μικροαστικά και τα μεσαία στρώματα έχουν συρρικνωθεί. Μεγάλα κοινωνικά στρώματα έχουν φτωχοποιηθεί και προλεταροποιηθεί, η ανεργία είναι στα ύψη, ενώ δεκάδες χιλιάδες, κυρίως νέοι και εξειδικευμένοι επιστήμονες πήραν τους τέσσερις δρόμους της οικουμένης.   Το δημογραφικό πρόβλημα της χώρας γίνεται όλο και πιο οξύ.

Στην Κύπρο η χρονιά που μας πέρασε απείλησε  την ύπαρξη του νόμιμου κυπριακού κράτους, της Κυπριακής Δημοκρατίας.  Η χώρα οδηγήθηκε, αντί της διεθνούς διάσκεψης που ήταν πάγιο  αίτημα της Λευκωσίας, σε μια πενταμερή διάσκεψη, επί της ουσίας βρετανοτουρκικών  και αμερικανο-νατοϊκών προδιαγραφών. Χωρίς την παρουσία των μονίμων μελών του Συμβουλίου Ασφαλείας, για να αποκλειστεί η συμμετοχή της Ρωσίας, της Κίνας και της Γαλλίας.  Ο Αναστασιάδης προέβη και σε νέες υποχωρήσεις με την στήριξη του δίπολου ΔΗΣΥ-ΑΚΕΛ που αν γίνουν αποδεκτές θα νομιμοποιήσουν απλώς τα τετελεσμένα της κατοχής και θα ανοίξουν τον δρόμο της τουρκικής επικυριαρχίας επί ολόκληρης της Κύπρου. Γι΄αυτό στις προεδρικές εκλογές του Ιανουαρίου-Φεβρουαρίου, πρέπει να γίνει το μεγάλο βήμα της πολιτικής  ανατροπής, .καθώς οι πολίτες έχουν μια ευκαιρία να απαλλαγούν από τον επικίνδυνο κυρίαρχο διπολισμό. Με την καταψήφιση των υποψηφίων του δίπολου ΔΗΣΥ-ΑΚΕΛ που οι θέσεις τους στο Κυπριακό είναι ουσιαστικά οι ίδιες και οδηγούν στην κατάλυση της Κυπριακής Δημοκρατίας και στην παλαιστινιοποίηση των Κυπρίων που θα παραμείνουν χωρίς κράτος, θα ανοίξει ο δρόμος για μια διαφορετική πολιτική στο Κυπριακό.

Στη διεθνή σκηνή η Ευρώπη παραμένει ο μεγάλος  ασθενής, παρά την κάποια οικονομική ανάκαμψη της. Η απουσία της από τα διεθνή δρώμενα είναι  ακόμη πιο εμφανής  με την αδυναμία των ΗΠΑ να συμπληρώσουν το κενό λόγω της χαοτικής πολιτικής του Ντόναλντ Τραμπ. Απουσία που επιτείνεται λόγω του Brexit και της πολιτικής αστάθειας στο Βερολίνο μετά τις γερμανικές εκλογές.

Η χαοτική πολιτική το προέδρου Τραμπ συνεχίστηκε με τελευταίο επεισόδιο την απόφαση του για να αναγνώριση της Ιερουσαλήμ ως πρωτεύουσας του Ισραήλ, απομονώνοντας ακόμη περισσότερο τις ΗΠΑ από τον υπόλοιπο κόσμο, με την καταδίκη της αμερικανικής απόφασης από την συντριπτική πλεοψηφία των κρατών μελών των Ηνωμένων Εθνών.

Στην Ασία κυριάρχησε το κορεατικό πρόβλημα, με τον Τραμπ να έρχεται σε αντίθεση ακόμη και με βασικούς υπουργούς του για τον τρόπο διαχείρισης του. Η Ουάσιγκτον δυσκολεύεται να ασκήσει τον παρδοσιακό ηγτικό της ρόλο στην περιοχή. Αντίθετα η Κίνα εδραιώνει τη θέση της τοσο στην περιοχή της Ασίας όσο και στο παγκόσμιο στερέωμα, με την οικονομία της να συνεχίζει την ανοδική  της πορεία.

Η χώρα όμως που φαίνεται να εξέρχεται κερδισμένη στη διεθνή σκηνή αυτή τη χρονιά είναι η Ρωσία με μια έντονη και ουσιαστική παρουσία παντού, αλλά ειδικά με μια θριαμβευτική επάνοδο στη Μέση Ανατολή και τη νίκη της στη Συρία. Την ίδια ώρα που οι ΗΠΑ και η Ευρώπη  απουσιάζουν ουσιαστικά από την περιοχή και οι εξελίξεις στο Παλαιστινιακό είναι ανησυχητικές. Στη ίδια περιοχή η Τουρκία, παρά την πολιτική εκμετάλλευση της κρίσης της Ιερουσαλήμ, διολισθαίνει συνεχώς στον αυταρχισμό και σε μιας μορφής φασιστικοποίηση της πολιτικής της ζωής.. Η πρόσκαιρη συμμαχία με την Ρωσία, δεν λύνει τα αδιέξοδα της τουρκικής εξωτερικής πολιτικής δεδομένων των τεταμένων σχέσεων της Άγκυρας με τις ΗΠΑ, την Ευρώπη, το Ισραήλ και την Αίγυπτο,αλλά και την καχυποψία που υπάρχει  στις σχέσεις της με το Ιράν και διάφορες αραβικές χώρες.

Εκτός του παραδοσιακού χώρου των διεθνών σχέσεων, να σημειώσουμε πρώτα τους μεγάλους κινδύνους που διαφάνηκαν και αυτή τη χρονιά από τις επεμβάσεις στην ευαίσθητη περιοχή του κυβερνοχώρου. Πολλοί δεν διστάζουν να μιλήσουν για εμπόλεμη κατάσταση σε αυτό τον χώρο, με τη Μόσχα να κερδίζει συνεχώς έδαφος. Ανησυχία ακόμη προκαλούν και οι απότομες κλιματικές αλλαγές σε μια στιγμή που η ευαισθητοποίηση γύρω από αυτό το θέμα παραμένει περιορισμένη στο επίπεδο των κυβερνήσεων, ειδικά με την αντίληψη που έχει ο Τραμπ για το θέμα αυτό, και η μόνη ελπίδα προέρχεται από τη διεθνή κοινή γνώμη που φαίνεται να αντιλαμβάνεται καλύτερα το πρόβλημα αυτό. Και βέβαια να υπογραμμίσουμε την συνεχή αύξηση των κοινωνικών ανισοτήτων, την πείνα ή τον υποσιτισμό εκατομμυρίων ανθρώπων και την κακοποίηση εκατομμυρίων παιδιών σε όλο τον κόσμο, όπως και την σημαντική παρουσά τους στα καραβάνια των προσφύγων. Το προσφυγικό άλλωστε παραμένει οξύ και προκαλεί πονοκεφάλους.

Συμπερασματικά, με όσα συμβαίνουν στον κόσμο μας τόσο με την κρίση που περνά ο νεοφιλελεύθερος καπιταλισμός όσο και με τις διεθνείς πολιτικές αναταράξεις, το μόνο που θα μπορούσαμε να πούμε είναι πως ζητείται ελπίδα. Και δυστυχώς τα διάφορα ακτιβιστικά κινήματα έχουν περιορισμένη επιρροή.  Με την παραίτηση της  πολιτικής, ο κόσμος κυβερνάται από τους τραπεζίτες, τα ολιγαρχικά κυκλώματα και τα μεγάλα οικονομικά συμφέροντα. Το ίδιο επίσης θα μπορούσε να ειπωθεί επιγραμματικά και για την Ελλάδα και για την Κύπρο : ζητείται ελπίς.  Βεβαίως να προσθέσουμε και την προγονική σοφία : Συν Αθηνά και χείρα κίνει. Για να έχουμε δικαίωμα στην ελπίδα!

Καλή χρονιά παρ’όλα αυτά, κατά τα ειωθότα!

*Πανεπιστημιακός, διευθυντής του Κέντρου Ελληνικών Ερευνών Καναδά-ΚΕΕΚ και μέχρι πρόσφατα  επιστημονικός συνεργάτης του ΕΔΙΑΜΜΕ στο Πανεπιστήμιο Κρήτης. E-mail   stephanos.constantinides@gmail.com