Στέφανος Κωνσταντινίδης
Η ανάλυση των αποτελεσμάτων των
ευρωεκλογών και στην Ελλάδα και την Κύπρο αφορά την κοινωνία και τα
κόμματα. Θα έλεγα περισσότερο την κοινωνία, διότι τα κόμματα έχουν τον
δικό τους επαναλαμβανόμενο ξύλινο λόγο μετά από κάθε εκλογική
αναμέτρηση. Και κάθε εκλογική αναμέτρηση στέλνει τα μηνύματά της.
Η ΝΔ δεν έχει να προσφέρει τίποτε καλύτερο, το πρόγραμμα της χαρακτηρίζεται από ένα άκρατο νεοφιλελευθερισμό και γι΄ αυτό το κρύβει όσο μπορεί. Επωφελείται απλώς της δυσαρέσκειας που προκάλεσαν οι πολιτικές του ΣΥΡΙΖΑ και αφήνει τον διοικητή της Τράπεζας της Ελλάδας Γιάννη Στουρνάρα να προβάλλει νεοφιλελεύθερες πολιτικές, όπως τη μείωση συντάξεων και ιδιωτικοποίηση εν μέρει του τομέα της υγείας, καθώς ο ίδιος δεν έχει κανένα πολιτικό κόστος. Επωφελείται επίσης από την κατάρρευση των κομμάτων της Δεξιάς και της Κεντροδεξιάς. Των ΑΝΕΛ του Καμμένου που ήταν δικοί της παραδοσιακοί ψηφοφόροι πριν τα μνημόνια –ο Καμμένος ήταν υπουργός της ΝΔ κάποτε– και των Κεντροδεξιών του Λεβέντη και του Θεοδωράκη για να επαναπατρίσει ένα μέρος των ψήφων τους. Συγκρατεί επίσης μέρος των ψηφοφόρων του ΛΑΟΣ του Καρατζαφέρη χάρη στους ακροδεξιούς Βορίδη και Άδωνη που ξεπλύθηκαν επί Σαμαρά.
Το πιθανότερον είναι ο ΣΥΡΙΖΑ να υποχωρήσει ακόμη περισσότερο στις επερχόμενες εθνικές εκλογές, ιδίως αν ο Τσίπρας δεν προχωρήσει σε άμεσα διορθωτικά μέτρα. Όμως ο ΣΥΡΙΖΑ παρά την ήττα του δεν κατέρρευσε και ούτε θα καταρρεύσει στις εθνικές εκλογές. Παραμυθιάζονται όσοι μιλούν για «αριστερή παρένθεση». Ο ΣΥΡΙΖΑ θα παραμείνει ο ένας από τους πυλώνες του δικομματισμού στην Ελλάδα. Αν η ΝΔ πετύχει αυτοδυναμία, έχει εξασφαλισμένη την επόμενη τετραετία. Αν όχι, πολύ πιθανόν να υπάρξουν πρόωρες εκλογές. Το σημαντικό είναι ότι οι μεθεπόμενες εκλογές θα γίνουν με απλή αναλογική, χάνεται το μπόνους των 50 εδρών στο πρώτο κόμμα, οπότε το πολιτικο-κομματικό τοπίο πιθανόν να αλλάξει, αν όχι ριζικά, σίγουρα σε μεγάλο βαθμό. Ο χώρος δεν επιτρέπει αναφορά στα μικρότερα κόμματα ΚΙΝΑΛ, ΚΚΕ, κ.λπ., και τον ρόλο τους στη διαμόρφωση του εκλογικού τοπίου, αλλά η ανάλυση αυτή θα ήταν χρήσιμη.
Στην Κύπρο τα μεγάλα κόμματα τσαλακώθηκαν σημαντικά. Ειδικά ο ΔΗΣΥ είναι ο μεγάλος χαμένος του δικομματισμού, τόσο σε πραγματικούς αριθμούς ψήφων όσο και σε ποσοστά. Το ΑΚΕΛ κρατήθηκε σε επίπεδο ποσοστών λόγω των τουρκοκυπριακών ψήφων αλλά σε πραγματικούς αριθμούς είχε σημαντικές απώλειες. Απώλειες σημαντικές και συρρίκνωση υπέστησαν και η Συμμαχία των Πολιτών όπως και οι Οικολόγοι. Ειδικά οι τελευταίοι θα πρέπει να εξετάσουν τι δεν πήγε καλά σε μια στιγμή που σε όλη την Ευρώπη οι Πράσινοι είχαν σημαντικές επιτυχίες. Το ΔΗΚΟ συγκράτησε τις δυνάμεις του αλλά δεν μπορεί να θεωρηθούν επιτυχία ούτε τα ποσοστά του ούτε ο πραγματικός αριθμός των ψήφων που πήρε, αν ληφθεί υπόψη και η ενίσχυση που είχε από την Αλληλεγγύη. Άλλωστε η έκπληξη ήταν το ποσοστό της ΔΗΠΑ, ποσοστό που αν διατηρηθεί στις εθνικές εκλογές τη βάζει στη Βουλή και ένα μέρος του οποίου προέρχεται από το ΔΗΚΟ.
Οι μεγάλοι κερδισμένοι αυτών των εκλογών υπήρξαν βέβαια η ΕΔΕΚ αλλά και το ΕΛΑΜ, έστω και αν δεν εξέλεξε βουλευτή. Έγιναν ήδη πολλές αναλύσεις για να εξηγηθεί το υψηλό ποσοστό της ΕΔΕΚ. Πέρα από τις επιφανειακές αναλύσεις που το αποδίδουν σε πρόσωπα, χωρίς να σημαίνει ότι υποτιμάται η συμβολή των υποψηφίων της, δύο είναι -δική μας άποψη φυσικά- οι λόγοι της θεαματικής ανόδου της. Ο πρώτος είναι η συσπείρωση ενός ιστορικού κόμματος με μεγάλη προσφορά στον τόπο, παρά τα όποια λάθη στη διαδρομή του. Και αυτό ήρθε ως απάντηση σε όσους με τρόπο απαράδεκτο, μήνες τώρα, έκαναν αγώνα να ταυτίσουν την ΕΔΕΚ με το ΕΛΑΜ ως τάχατες «εθνικιστικό» κόμμα, επειδή αποκήρυξε τη διζωνική φυλετική ομοσπονδία. Ήρθε ως απάντηση σε όσους χαιρέκακα την έθαβαν προεκλογικά. Ο δεύτερος λόγος είναι η απάντηση των πολιτών που έδωσε στήριξη σε ένα ιστορικό κόμμα για να παραμείνει στην Ευρωβουλή και να εμποδιστεί η εκεί παρουσία της Ακροδεξιάς. Μια μερίδα συνειδητοποιημένων πολιτών που ίσως υπό κανονικές συνθήκες να ψήφιζαν άλλα κόμματα ή και να απείχαν, έκριναν ότι ήταν καθήκον τους να στηρίξουν την ΕΔΕΚ.
Η αύξηση των ψήφων του ΕΛΑΜ οφείλεται σε δύο λόγους: Πρώτα ένα κομμάτι της λαϊκής Δεξιάς εγκατέλειψε τον ΔΗΣΥ λόγω της αλλοπρόσαλλης πολιτικής του στο Κυπριακό. Κατά δεύτερο λόγο φτωχοποιημένα κοινωνικά στρώματα παρασύρονται από το κόμμα αυτό, όπως είναι ο κανόνας και με άλλα ακροδεξιά κόμματα στην Ευρώπη αλλά και αλλού, αλλά όπως μας το έδειξε και η ιστορική εμπειρία του Μεσοπολέμου με την άνοδο του φασισμού και του ναζισμού. Η διαφθορά και η διαπλοκή του κυπριακού πολιτικού συστήματος εξάλλου, είναι ένας άλλος λόγος που σπρώχνει ένα μέρος του εκλογικού σώματος στο ΕΛΑΜ.
Δύο λόγια επίσης για τον τουρκοκυπριακό παράγοντα σε αυτές τις εκλογές. Από μια άποψη η συμμετοχή των Τουρκοκυπρίων είναι θετική ως αναγνώριση της Κυπριακής Δημοκρατίας. Από μια άλλη άποψη όταν η συμμετοχή αυτή γίνεται με όρους διζωνικής φυλετικής ομοσπονδίας είναι αρνητική. Ειδικά η περίπτωση Κιζίλγιουρεκ με τις γνωστές του θέσεις είναι πολύ πιθανόν ότι θα είναι μια αρνητική εξέλιξη λόγω δεσμεύσεων και στήριξης από τους συνεργάτες της Άγκυρας στα κατεχόμενα. Η περίπτωση του Σενέρ Λεβέντ και του συνδυασμού του το «Γιασεμί» είναι διαφορετική, λόγω της σταθερής θέσης του υπέρ του ενιαίου γεωγραφικού χώρου της Κυπριακής Δημοκρατίας και της αντικατοχικής του στάσης. Ο κίνδυνος βεβαίως είναι να γίνει προσπάθεια συμμετοχής των Τουρκοκυπρίων και στις εθνικές εκλογές, χωρίς λύση του Κυπριακού, οπότε θα διατηρούν και το ψευδοκράτος και θα είναι και συνεταίροι στην Κυπριακή Δημοκρατία. Μπορεί το Σύνταγμα να μην επιτρέπει κάτι τέτοιο, αλλά μια πολιτική συμφωνία των δύο μεγάλων κομμάτων θα παρακάμψει αυτό το εμπόδιο.
Τέλος, το θέμα της αποχής χρειάζεται σοβαρή συζήτηση διότι υποσκάπτει τα θεμέλια της ίδιας της δημοκρατίας. Όπως σοβαρή συζήτηση χρειάζεται και ο αποκλεισμός των Κυπρίων γυναικών από την Ευρωβουλή, κάτι που καθόλου δεν τιμά την Κύπρο. Αλλά αυτό το θέμα είναι ευρύτερο, καθώς οι πολιτικο-κομματικοί μηχανισμοί, και όχι μόνον, είναι ανδροκρατούμενοι στην Κύπρο.
*Πανεπιστημιακός, διευθυντής του Κέντρου Ελληνικών Ερευνών Καναδά-ΚΕΕΚ και μέχρι πρόσφατα επιστημονικός συνεργάτης του ΕΔΙΑΜΜΕ στο Πανεπιστήμιο Κρήτης.
* .E-mail stephanos.constantinides@gmail.com
