Δύσκολες μέρες

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Στέφανος Κωνσταντινίδης

Έρχονται δύσκολες μέρες, έρχονται δύσκολοι μήνες! Και για την Ελλάδα και για την Κύπρο. Η συμπεριφορά της Άγκυρας θα κρίνει πολλά πράγματα. Ο Ερντογάν είναι στριμωγμένος, παγιδευμένος στις ίδιες του τις επιλογές στις σχέσεις του με τις ΗΠΑ. Αλλά ξέρει τι θέλει. Επιδιώκει να είναι παρούσα η Τουρκία στην Ανατολική Μεσόγειο την ώρα των μεγάλων αποφάσεων για τη διανομή του τεράστιου  ενεργειακού πλούτου της και να διαδραματίσει επιπλέον ρόλο στη μεταφορά του προς την Ευρώπη. Την ίδια ώρα διασυνδέει αυτή την παρουσία με μια προσπάθεια να αποκόψει την Ελλάδα από την περιοχή διεκδικώντας τμήματα της ελληνικής ΑΟΖ και αμφισβητώντας την υφαλοκρηπίδα των ελληνικών νησιών, ειδικά στην περιοχή του Καστελόριζου. Με άλλα λόγια, οι τουρκικοί σχεδιασμοί τόσο στο Αιγαίο όσο και στην Ανατολική Μεσόγειο διασυνδέονται μεταξύ τους.  Γι' αυτό και οι καθημερινές εξορμήσεις των τουρκικών μαχητικών στο Αιγαίο συνεχίζονται αμείωτες ταυτόχρονα με την προκλητική παρουσία των τουρκικών πολεμικών πλοίων στην κυπριακή ΑΟΖ.

 

 Στην περίπτωση της Κύπρου η πίεση της Άγκυρας στοχεύει να βάλει την ενέργεια στο τραπέζι των διαπραγματεύσεων για το Κυπριακό και να αφαιρέσει από την Κυπριακή Δημοκρατία το δικαίωμα εκμετάλλευσης των ενεργειακών της πόρων, αφού αυτό θα περιέλθει στις «δύο κοινότητες» με την Τουρκία νόμιμο συνεταίρο μέσω των εγκαθέτων της στα κατεχόμενα. Διότι σε πρώτο στάδιο η Άγκυρα επιδιώκει να εμπλακεί στους ενεργειακούς σχεδιασμούς της περιοχής μέσω της ηγεσίας του κατοχικού καθεστώτος και στη συνέχεια θα έχει και απευθείας εμπλοκή για τη μεταφορά του φυσικού αερίου με αγωγούς μέσω Τουρκίας. Ο αμερικανικός ενεργειακός χάρτης που δημοσιεύτηκε πρόσφατα εκινείτο επί της ουσίας σε αυτή τη λογική. Θυσιαζόταν η Κύπρος για να διατηρηθούν σε καλή τροχιά οι αμερικανοτουρκικές σχέσεις. Έκτοτε, όμως, τα δεδομένα αυτά έχουν εν μέρει αλλάξει λόγω της κρίσης στις σχέσεις Άγκυρας-Ουάσινγκτον.  Εντούτοις, δεν συνάγεται από αυτό ότι οι ΗΠΑ θα αντιταχθούν  μελλοντικά στους τουρκικούς ενεργειακούς σχεδιασμούς ενισχύοντας την Κυπριακή Δημοκρατία. Τουλάχιστον σε επίπεδο απαγορευτικό για την Τουρκία να δρα ανενόχλητη στην κυπριακή ΑΟΖ. Τέτοια αμερικανική πρόθεση δεν φαίνεται να προκύπτει από πουθενά.

Το βασικό ερώτημα που περιμένει απάντηση είναι, σε ποιο βαθμό οι ΗΠΑ χρησιμοποιούν αυτή τη στιγμή την Ελλάδα και την Κύπρο για να ασκούν πίεση στην Τουρκία και τι αποκομίζουν οι δύο χώρες από αυτό τον ρόλο. Ο χρόνος θα δείξει σύντομα. Διότι μπορεί να είναι θετικό να υπάρχει η αμερικανική στήριξη για τις διάφορες «τριμερείς», αλλά το θέμα είναι τι αποκομίζουν Κύπρος και Ελλάδα πρακτικά από αυτές πέραν μιας λεκτικής στήριξης. Αυτή τη στιγμή η Κύπρος παραμένει απροστάτευτη, με την Τουρκία να σεργιανίζει στην ΑΟΖ της και έτοιμη να προχωρήσει σε γεωτρήσεις. 

Επαναλαμβάνουν πολλοί ότι η κρίση στις αμερικανοτουρκικές σχέσεις είναι μια καλή ευκαιρία για να αποκομίσουν η Κύπρος και η Ελλάδα κάποια οφέλη. Θεωρητικά αυτό είναι σωστό. Στην πράξη, όμως, μένει να αποδειχτεί αν κάτι κινείται προς αυτή την κατεύθυνση. Τίποτε δεν πείθει να συμβαίνει κάτι τέτοιο για την ώρα. Ευθύνονται δε γι'αυτό  και οι χειρισμοί της Λευκωσίας και της Αθήνας. Δεν είναι δυνατόν να εξυπηρετούν τις αμερικανικές κινήσεις στην περιοχή χωρίς κανένα αντάλλαγμα. Από την άλλη, κανείς δεν ξέρει βέβαια μέχρι πού θα το τραβήξουν οι Αμερικανοί σε τιμωρητικά μέτρα εναντίον της Τουρκίας. Το βέβαιο είναι ότι δεν θα θελήσουν να κόψουν τις γέφυρες με την Άγκυρα. Άλλωστε η Τουρκία με κανένα τρόπο δεν θα βρεθεί εκτός ΝΑΤΟ. Φαίνεται, εξάλλου, πως το αμερικάνικο κατεστημένο είναι διχασμένο στην πολιτική που πρέπει να ακολουθηθεί απέναντι στην Τουρκία, ανάμεσα στους «σκληρούς» για κυρώσεις που θα γονατίσουν την Τουρκία και αυτούς που υιοθετούν τη πολιτική του διαλόγου και του κατευνασμού. Επιπλέον, κανείς δεν ξέρει πώς θα συμπεριφερθεί ο ίδιος ο Τραμπ σε μια προσεχή συνάντησή του με τον Ερντογάν. Αυτή η ρευστή για την ώρα κατάσταση χρειάζεται λεπτούς χειρισμούς. Ούτε η Κύπρος, ούτε η Ελλάδα έχουν συμφέρον να βάλουν όλα τα αβγά τους στο αμερικάνικο καλάθι. Προπάντων που οι ΗΠΑ δεν φαίνεται να δίνουν καμιά εγγύηση απέναντι στις τουρκικές απειλές, πέρα από μια θολή αναφορά ότι αναγνωρίζουν το δικαίωμα της Κυπριακής Δημοκρατίας να αναπτύξει τους πόρους στην ΑΟΖ με τη μόνιμη επωδό ότι αυτοί «οι πόροι πετρελαίου και φυσικού αερίου του νησιού, όπως και όλοι οι πόροι του, θα πρέπει να κατανέμονται ακριβοδίκαια μεταξύ των δύο κοινοτήτων»

Τι θα συμβεί αύριο αν η Τουρκία προχωρήσει σε γεώτρηση και στην περιοχή του Καστελόριζου όπως απειλεί να το πράξει; Θα αποδεχτεί η Ελλάδα την αποκοπή του νησιωτικού συμπλέγματος της Μεγίστης (Καστελόριζο) από τα Δωδεκάνησα με αποτέλεσμα να μην είναι δυνατή η οριοθέτηση της ΑΟΖ της Ελλάδας με την Αίγυπτο και με την Κύπρο; Διότι χωρίς το Καστελόριζο, η ελληνική ΑΟΖ δεν μπορεί να ενωθεί με την κυπριακή και τη θέση της θα την έχει η Τουρκία.  Αποκοπή δηλαδή της Ελλάδας από την Ανατολική Μεσόγειο. Η τουρκική θεωρία είναι ότι το Καστελόριζο δεν ανήκει στο Αιγαίο αλλά στη Μεσόγειο.

Έρχονται δύσκολες μέρες. Αλλά δεν υπάρχουν πολλές επιλογές. Αν η Ελλάδα και η Κύπρος υποχωρήσουν, αν δώσουν γη και ύδωρ όπως το απαιτεί η Άγκυρα, τίποτε δεν θα λυθεί. Οι τουρκικές απαιτήσεις δεν έχουν τέλος. Κι όσοι στην Ελλάδα και την Κύπρο συνιστούν υποχωρήσεις διακατεχόμενοι από φοβικά σύνδρομα, προσφέρουν πολύ κακή υπηρεσία στις χώρες τους. Δίνουν στην Τουρκία το μήνυμα ότι οι προκλήσεις και οι εκφοβισμοί της πιάνουν τόπο. Ότι οι απειλές της είναι αποτελεσματικές. Αντίθετα, χρειάζεται σθεναρή αντίσταση στους τουρκικούς σχεδιασμούς και αποφασιστικότητα για τη ματαίωσή τους. Ελλάδα και Κύπρος έχουν τη δυνατότητα να προκαλέσουν κόστος στην Άγκυρα. Δεν είναι άτρωτη η Τουρκία.  Τρωτή είναι μάλλον η πολιτική που ακολουθούν η Λευκωσία και η Αθήνα. Ειδικά σε ευρωπαϊκό επίπεδο δεν έχουν εξαντληθεί όλες οι δυνατότητες που διαθέτουν οι δύο χώρες. Το δε πολωτικό κλίμα που επικρατεί στο εσωτερικό μέτωπο τόσο στην Ελλάδα όσο και στην Κύπρο, καθόλου δεν συμβάλλει στην αντιμετώπιση των τουρκικών σχεδιασμών.

*Πανεπιστημιακός, διευθυντής του Κέντρου Ελληνικών Ερευνών Καναδά-ΚΕΕΚ και μέχρι πρόσφατα επιστημονικός συνεργάτης του ΕΔΙΑΜΜΕ στο Πανεπιστήμιο Κρήτης.

 

* E-mail   stephanos.constantinides@gmail.com