Ντοκιμαντερ - Οι Ομπάμα, οι Κινέζοι κι ένα αμερικανικό εργοστάσιο

Βένα Γεωργακοπούλου

To «American Factory» των Τζούλια Ράικερτ και Στίβεν Μπόγκναρ διηγείται πώς η κλειστή βιομηχανία της General Motors πέρασε σε κινεζικά χέρια, τις επιπτώσεις στην κοινότητα, τη συνύπαρξη Αμερικανών και Κινέζων εργατών και τη σταδιακή εξαφάνιση κάθε εργασιακού δικαιώματος.

Βγαίνει στο Netflix, μεταφρασμένο σε 28-29 γλώσσες, ένα ντοκιμαντέρ που ήδη έχει προκαλέσει τεράστιο θόρυβο, αφού συνδέει έμμεσα τους Ομπάμα με τον Τραμπ και ευθέως την Κίνα με την Αμερική. Γιατί μπορεί ο πρόεδρος των ΗΠΑ να ασχολείται τις τελευταίες μέρες με την αγορά της Γριλανδίας, ως ακόμα ένα σουρεαλιστικό σχέδιο real estate, αλλά η εμμονική σύγκρουσή του με τον Κινέζο γίγαντα συνεχώς ανατροφοδοτείται. Κι αυτή ακριβώς η οικονομική σχέση βρίσκεται στο κέντρο του ντοκιμαντέρ «American Factory» του γνωστού στους σινεφίλ, αλλά λόου προφάιλ, σκηνοθετικού ζεύγους της Τζούλια Ράικερτ και του Στίβεν Μπόγκναρ.

Η ταινία δεν έκανε απλώς τον Ιανουάριο την παγκόσμια πρεμιέρα της στο φεστιβάλ του Σάντανς κερδίζοντας βραβείο σκηνοθεσίας· εκεί ήταν που άνοιξε και η τύχη της. Γιατί την είδαν εκπρόσωποι της εταιρείας παραγωγής «Higher Ground», που ίδρυσαν ο Μπαράκ και η Μισέλ Ομπάμα, και μπήκαν αμέσως συμπαραγωγοί, ανεβάζοντας κατακόρυφα τις προοπτικές της. Η συμφωνία κρατήθηκε μυστική επί τρεις μήνες μέχρι να ανακοινώσει το τέως προεδρικό ζεύγος συνολικά τη σούπερ συνεργασία του με το Netflix με εφτά πρότζεκτ, που θα τα δουν δισεκατομμύρια χρήστες του δικτύου στον κόσμο.

Το «Αmerican Factory», η πρώτη ταινία των Ομπάμα που βγαίνει στο Netflix, ταιριάζει απόλυτα στην πολιτική και κοινωνική ταυτότητά τους. Χωρίς ιδεολογικές ακρότητες και πολεμικές, με έμφαση και ενδιαφέρον για τους απλούς ανθρώπους, με παρουσίαση όλων των απόψεων, ακόμα και με χιούμορ εξετάζει τις επιπτώσεις, τα μεγάλα προβλήματα αλλά –γιατί όχι;– και τις θετικές πλευρές της παγκοσμιοποίησης στην αμερικανική βιομηχανία, κυρίως όταν αυτή περνάει σε κινεζικά χέρια, εντελώς άμαθα, έως εχθρικά, στις κατακτήσεις της αμερικανικής εργατικής τάξης, που αρχίζει και πάλι να εξεγείρεται για τα δικαιώματά της. «Οι Ομπάμα μάς είπαν ότι αυτό εκτίμησαν στην ταινία μας, το ότι δίνει φωνή στους εργαζόμενους», δήλωσαν πρόσφατα πανευτυχείς οι σκηνοθέτες στην «Γκάρντιαν».

Σκηνή από το «American Factory»

Τι ακριβώς έκαναν οι Ράικερτ-Μπόγκναρ; Είχαν ήδη πάρει μία υποψηφιότητα για το Οσκαρ ντοκιμαντέρ μικρού μήκους με το «The Last Truck: Closing of a GM Plant» κινηματογραφώντας τo 2009 την κατασκευή του τελευταίου φορτηγού σε εργοστάσιο της General Motors στο Ντέιτον του Οχάιο. Είχαν ζήσει, κάτοικοι της περιοχής, τη δυστυχία και απόγνωση των ανέργων, που έχαναν τα σπίτια τους και κατέληγαν σε κακοπληρωμένες, χωρίς ασφάλιση, άσχετες δουλειές σε μεγάλη ηλικία, ενώ είχαν υπάρξει σκληρά μεν εργαζόμενοι, αλλά περήφανοι εργάτες σε μεγάλη αμερικανική βιομηχανία αυτοκινήτων, που τους έδινε καλά λεφτά.

Ξαφνικά, στα τέλη του 2014, εμφανίστηκε στο Ντέιτον ένας Κινέζος δισεκατομμυριούχος, ο Cao Dewang, και αγόρασε το κλειστό εργοστάσιο για να το μετατρέψει σε αμερικανική έδρα της βιομηχανικής του αυτοκρατορίας, της Fuyao, που κατασκευάζει παρμπρίζ και τζάμια αυτοκινήτων. Θα έφερνε από την Κίνα εργάτες, αλλά θα προσλάμβανε και ντόπιους, αφού φυσικά οι Κινέζοι θα τους εκπαίδευαν. Δύο χιλιάδες νέες θέσεις εργασίας. Κύμα χαράς και αισιοδοξίας πλημμύρισε την πόλη, οι δύο σκηνοθέτες άρπαξαν τις κάμερές τους και όρμησαν στο εργοστάσιο, που ξανάνοιγε, γουάου! Επί τρία χρόνια τράβηξαν υλικό 1.200 ωρών με το ενδιαφέρον τους στραμμένο στις ανθρώπινες ιστορίες, στη συνύπαρξη Κινέζων και Αμερικανών.

Οι ίδιοι δηλώνουν και σήμερα ενθουσιασμένοι με το γεγονός του νέου κινεζικού εργοστασίου, αν και, εδώ που τα λέμε, το εγχείρημα πέρασε από διάφορες φάσεις, οι περισσότερες γνήσια κωμωδία, οι υπόλοιπες σκέτη τραγωδία!

Στην αρχή όλα ήταν μέλι γάλα. Η ταινία ξεκινάει με ένα ξεκαρδιστικό εικοσάλεπτο. Οι ντόπιοι καλωσόρισαν τους Κινέζους, τους έκαναν ειδικά μαθήματα αμερικανικού πολιτισμού («εδώ μπορείτε να κάνετε πλάκα ακόμα και στον πρόεδρο», τους είπαν), υπήρχε καλή διάθεση και ούτε ίχνος ρατσισμού, ψάρευαν μαζί, έρωτες γεννήθηκαν, στα γεύματα της Ημέρας των Ευχαριστιών κάθε ντόπιος μάζευε γύρω από το τραπέζι του καμιά δεκαριά Κινέζους συναδέλφους του στο εργοστάσιο. Οι άνθρωποι άρχισαν να αγοράζουν ξανά σπίτια, να ζουν καλύτερα, αν και οι κινεζικοί μισθοί ήταν κατώτεροι των αμερικανικών.

Αλλά τα προβλήματα περίμεναν στη γωνία. Θυμός και δυσφορία άρχισαν να καταλαμβάνουν το εργοστάσιο όσο –έπαιξε κι αυτό ρόλο– η επιχείρηση δεν μπορούσε να γίνει κερδοφόρα. Οι πολιτιστικές-πολιτικές διαφορές άρχισαν να εμφανίζονται. «Τι; Να δουλεύετε μόνο οχτώ ώρες τη μέρα;» ρωτούσαν οι Κινέζοι εργαζόμενοι, αγανακτισμένοι που οι Αμερικανοί συνάδελφοί τους αρνούνταν να δουλέψουν και το Σαββατοκύριακο ή να παίρνουν ρεπό μόνο δύο μέρες τον μήνα. «Είναι τεμπέληδες και αργοί», λένε στην κάμερα, απόλυτα συμφιλιωμένοι με τα «κομμουνιστικά» ήθη πίσω στην πατρίδα τους, ενώ και η πίεση από την εργοδοσία αυξάνεται.

Οι Αμερικανοί αντιστέκονται, αρχίζουν να καταγγέλλουν επικίνδυνες συνθήκες εργασίας, προχωρούν με δυσκολία στη δημιουργία συνδικάτου, παρ’ όλο που διάφορα μέλη του αμέσως απολύονται. Οι υποσχέσεις για αυξήσεις μισθών παγώνουν, οι εργάτες αναγκάζονται να δουλεύουν πιο γρήγορα, να μένουν στη δουλειά περισσότερες ώρες, ενώ αυτό που κυρίως τους ενοχλεί είναι η αίσθηση ότι οι Κινέζοι «δεν τους σέβονται».

Δύο κόσμοι σε σύγκρουση. Η ιστορία συνεχίζεται εκτός οθόνης. Το εργοστάσιο Fuyao ευτυχώς από τις αρχές του 2018 πήρε φόρα, τα κέρδη του αυξάνονται. Oι σκηνοθέτες, που κρατάνε επαφή με τους εργάτες, ξέρουν, όμως, ότι δουλεύουν πια υποχρεωτικά υπερωρίες και Σάββατα. Οτι ο αγώνας για τα εργατικά τους δικαιώματα συνεχίζεται. Δεν χάνουν, όμως, την αισιοδοξία τους για το πείραμα στο Ντέιτον. «Ναι, γινόμαστε μια χώρα χαμηλόμισθων, κάτι που είναι σοκαριστικό», λένε στην «Γκάρντιαν». «Αλλά η κοινότητα δεν το βάζει κάτω. Εχει σθένος και ψυχή. Κι αυτό μας κάνει αισιόδοξους».

Πηγή: www.efsyn.gr

Δημοσιεύτηκε στις 20/08/2019