Στέφανος Κωνσταντινίδης
Παραδοσιακά η Ελλάδα είχε μια έντονη παρουσία στην Ανατολική Μεσόγειο και γενικότερα τη Μέση Ανατολή. Αυτό το επέβαλλε η γεωγραφική της θέση, η παρουσία διάσπαρτων ελληνικών παροικιών στην περιοχή, συμπεριλαμβανομένων των δύο Πρεσβυγενών ελληνορθόδοξων Πατριαρχείων Αλεξανδρείας και Ιεροσολύμων αλλά και της έντονης παρουσίας της ελληνικής εμπορικής ναυτιλίας στην περιοχή για τη μεταφορά κυρίως του πετρελαίου. Ειδικότερα για την Ανατολική Μεσόγειο μετά τη Μικρασιατική Καταστροφή, η Κύπρος παρέμεινε το μόνο προκεχωρημένο φυλάκιο του Ελληνισμού.
Η ελληνική αστική τάξη και οι μετεμφυλιακές ελληνικές κυβερνήσεις φαίνεται να μη συνειδητοποιούσαν τη γεωπολιτική σημασία που είχε η Κύπρος για την παρουσία της Ελλάδας στην Ανατολική Μεσόγειο και την ευρύτερη Μέση Ανατολή, απορροφημένες από τον «εκ Βορρά κίνδυνο» που καλλιεργήθηκε από τις ΗΠΑ και τη Δύση. Έτσι ενώ η Τουρκία είχε εγκαταλείψει με τη Συνθήκη της Λωζάνης κάθε διεκδίκηση επί της Κύπρου, με την τριμερή διάσκεψη του Λονδίνου του 1955 και κυρίως με τις συμφωνίες Ζυρίχης – Λονδίνου επανήλθε στην Κύπρο. Ασφαλώς αυτό ήταν επιτυχία της βρετανικής πολιτικής στην οποία παγιδεύτηκε η Αθήνα για την εξυπηρέτηση των ΝΑΤΟϊκών συμφερόντων.
Οι κυβερνήσεις της Μεταπολίτευσης στην Ελλάδα, με εξαίρεση την προσπάθεια του Ανδρέα Παπανδρέου να αναζωογονήσει την ελληνική παρουσία στην Ανατολική Μεσόγειο, υιοθέτησαν το γνωστό δόγμα –πολιτική Κωνσταντίνου Καραμανλή– «η Κύπρος κείται μακράν». Η μονόπλευρη ειδικά ευρωπαϊκή πολιτική του Σημίτη απομάκρυνε ακόμη περισσότερο την Ελλάδα από την Ανατολική Μεσόγειο. Σήμερα όμως που η περιοχή αυτή έχει γίνει, με την ανακάλυψη του φυσικού αερίου, ενεργειακός κόμβος, η Ελλάδα δεν έχει πολλές επιλογές. Ή θα επιβάλει δυναμικά την παρουσία της στην περιοχή, υπερασπιζόμενη ασφαλώς και την Κυπριακή Δημοκρατία, ή με την τουρκική επικυριαρχία επί της Κύπρου με μια λύση που θα της το εξασφαλίζει, η Ανατολική Μεσόγειος θα καταστεί τουρκική λίμνη. Θα πρέπει να ειπωθεί ότι η κυβέρνηση ΣΥΡΙΖΑ, χάρη στον Νίκο Κοτζιά, έκανε μια προσπάθεια επαναφοράς της Ελλάδας στην περιοχή και απεξάρτησης της Κύπρου από την Τουρκία.
Η νέα ελληνική κυβέρνηση της ΝΔ είναι άγνωστον αν θα συνεχίσει την ίδια πολιτική στο θέμα των εγγυήσεων και της παρουσίας του τουρκικού στρατού στην Κύπρο. Πάντως η επίσκεψη Μητσοτάκη στη Λευκωσία ήταν απονευρωμένη. Από την άλλη ο Πρόεδρος Αναστασιάδης, όπως έκανε και με την προηγούμενη ελληνική κυβέρνηση, χωρίς διαβούλευση με την Αθήνα, εξήγγειλε Πενταμερή Διάσκεψη. Ένας τρόπος να δεσμεύσει τη νέα ελληνική κυβέρνηση στη δική του πολιτική, κάτι που δεν κατάφερε με την προηγούμενη λόγω Κοτζιά. Αν η κυβέρνηση Μητσοτάκη εγκαταλείψει την πολιτική που υιοθετήθηκε από την προηγούμενη κυβέρνηση στο θέμα των εγγυήσεων και της παραμονής τουρκικού στρατού στην Κύπρο, η λύση του Κυπριακού, αν υπάρξει, θα είναι καταστροφική και για τα ελληνικά συμφέροντα στην Ανατολική Μεσόγειο αλλά και για τον ίδιο τον Ελληνισμό της Κύπρου. Ακόμη και για τους Τουρκοκύπριους που θα εξαφανιστούν σαν ξεχωριστή οντότητα.
Βεβαίως και η κυβέρνηση ΣΥΡΙΖΑ στο θέμα της επέμβασης της Τουρκίας στην κυπριακή ΑΟΖ υπήρξε χλιαρή και υιοθέτησε σιωπηρά το μεταπολιτευτικό δόγμα Καραμανλή «η Κύπρος κείται μακράν». Θα πρέπει να γίνει κατανοητό στην Αθήνα ότι πέραν της ηθικής υποχρέωσής της να υπερασπιστεί την Κύπρο, στην Ανατολική Μεσόγειο υπερασπίζεται και δικά της συμφέροντα. Τα τριμερή σχήματα συνεργασίας στην περιοχή είναι ασφαλώς μια προσπάθεια προς τη σωστή κατεύθυνση αλλά δεν αρκούν. Χρειάζεται και η αναγκαία αποτρεπτική δύναμη στο πλαίσιο ενός κοινού αμυντικού μηχανισμού Ελλάδας - Κύπρου. Τουλάχιστον όσο το Κυπριακό παραμένει άλυτο και η Τουρκία επεμβαίνει στην κυπριακή ΑΟΖ και απειλεί την Κυπριακή Δημοκρατία.
Δεν νοείται δε επανέναρξη συνομιλιών και πολύ περισσότερο Πενταμερής Διάσκεψη, «άτυπη» ή «τυπική», όσο η Τουρκία δεν αποχωρεί από την κυπριακή ΑΟΖ. Κάτι τέτοιο θα σήμαινε τη νομιμοποίηση των νέων τετελεσμένων που επιχειρεί η Άγκυρα. Όσοι σπρώχνουν στην επανέναρξη συνομιλιών με την Τουρκία να επιχειρεί στην κυπριακή ΑΟΖ, επιβραβεύουν την τουρκική βουλιμία και επιθετικότητα και στέλνουν το μήνυμα της υποταγής στο ισλαμοφασιστικό καθεστώς του Ερντογάν. Η νέα κυβέρνηση Μητσοτάκη στην Αθήνα έχει λόγο για την Πενταμερή. Αν νομιμοποιήσει με τη συμμετοχή της σε αυτή τις τουρκικές παράνομες ενέργειες στην Ανατολική Μεσόγειο, θα ανοίξει τον δρόμο στους τουρκικούς σχεδιασμούς για το Αιγαίο. Και τότε θα αντιληφθούν κάποιοι στην Αθήνα ότι η Κύπρος «δεν κείται μακράν»…
*Πανεπιστημιακός, διευθυντής του Κέντρου Ελληνικών Ερευνών Καναδά-ΚΕΕΚ και μέχρι πρόσφατα επιστημονικός συνεργάτης του ΕΔΙΑΜΜΕ στο Πανεπιστήμιο Κρήτης.
stephanos.constantinides@gmail.com
