Περιμένοντας τον Τραμπ: Μια πρώτη προσέγγιση της πολιτικής του

Στέφανος Κωνσταντινίδης

Όλος ο κόσμος τον περιμένει! Τους έχει μπερδέψει όλους με τις αλληλοσυγκρουόμενες δηλώσεις του. Ποια θα είναι η εξωτερική πολιτική του; Τι οικονομική πολιτική θα εφαρμόσει; Πόσα απ΄όσα έλεγε προεκλογικά θα τηρήσει και πόσα θα ξεχαστούν; Το έχω ξαναγράψει, ότι στις ΗΠΑ υπάρχουν πολλαπλά κέντρα εξουσίας και ο Πρόεδρος δύσκολα μπορεί να εφαρμόσει όσα προεκλογικά υπόσχεται. Είναι υποχρεωμένος να συμβιβαστεί με τα διάφορα αλληλοσυγκρουόμενα συμφέροντα που εκπροσωπούνται είτε από τις διάφορες δομές της εξουσίας είτε από τα πανίσχυρα λόμπι που δραστηριοποιούνται στην Ουάσιγκτον.

Είναι ασφαλώς πολύ νωρίς για να κρίνει κανείς πώς θα διαμορφωθεί η αμερικανική εξωτερική πολιτική, μολονότι στο πρόγραμμα του Τραμπ εκφράστηκε μιας μορφής απομονωτισμός και απαγκίστρωσης των ΗΠΑ από τους καταστροφικούς πολέμους που διέλυσαν ολόκληρες χώρες και λαούς. Με την έννοια αυτή πιθανόν να επιδιώξει συνεννόηση με τη Μόσχα για την επίλυση των διεθνών προβλημάτων και ιδιαίτερα αυτών της Μέσης Ανατολής. Η θέλησή του για μιας μορφής συνεννόηση με τη Μόσχα εκφράστηκε και μετεκλογικά. Αλλά θα ήταν αφέλεια να πιστέψει κανείς ότι θα υπάρξει σύμπτωση συμφερόντων ΗΠΑ-Ρωσίας. Τα δύο μεγάλα λόμπι που εν πολλοίς επηρεάζουν καθοριστικά την αμερικανική εξωτερική πολιτική, το μιλιταρο-βιομηχανικό και το πετρελαϊκό, θα βάλουν τη σφραγίδα τους και στην εξωτερική πολιτική Τραμπ. Οπότε θα πρέπει να τηρήσει λεπτές ισορροπίες ανάμεσα σε αντιμαχόμενα συμφέροντα. Και παρά την έντονα φιλοϊσραηλινή πολιτική του, στη Μέση Ανατολή θα είναι υποχρεωμένος να εξισορροπήσει αυτή την πολιτική με μιας μορφής προσέγγιση με τον αραβικό κόσμο στον οποίο οι ΗΠΑ διατηρούν μεγάλα συμφέροντα. Με ενδιαφέρον αναμένεται και η πολιτική του απέναντι στο Ιράν. Θα ανατρέψει την πολιτική συμφιλίωσης του Ομπάμα απέναντι στην Τεχεράνη ή θα υποχρεωθεί να προσαρμοστεί σε αυτήν;

Περισσότερη ανησυχία προκαλούν οι δηλώσεις του για την Ευρώπη. Με τη στήριξη που έδωσε στο Brexit φαίνεται να μην τον ενδιαφέρει η ενοποίηση της γηραιάς ηπείρου. Στις Βρυξέλλες, το Βερολίνο και το Παρίσι επικρατεί ανήσυχη νευρική αναμονή. Οι πρώτοι που θα πληρώσουν μια τυχόν «αντιευρωπαϊκή» πολιτική του θα είναι οι Γερμανοί που θα κληθούν να αναλάβουν τις ευθύνες τους. Δεδομένης μάλιστα και της κριτικής του απέναντι στο ΝΑΤΟ, οι Ευρωπαίοι, και ειδικά οι Γερμανοί, θα κληθούν να πληρώσουν πολύ περισσότερα για την άμυνά τους που μέχρι τώρα τους εξασφάλιζε η Ουάσιγκτον. Αν μάλιστα υπάρξει μιας μορφής προσέγγιση με τη Μόσχα, το τίμημα θα το πληρώσει  η Ευρωπαϊκή Ένωση και ειδικά το Βερολίνο.

Ο άλλος πυλώνας της πολιτικής του αφορά στην Ασία και ειδικότερα την Κίνα. Ο Τραμπ,  όπως και ένα σημαντικό κομμάτι του αμερικανικού κατεστημένου, φαίνεται να αξιολογούν ότι η Κίνα συνιστά τον μεγαλύτερο κίνδυνο για τα αμερικανικά συμφέροντα και την αμερικανική ηγεμονία. Έτσι φαίνεται να είναι έτοιμος για την άσκηση μιας σκληρής πολιτικής απέναντι στο Πεκίνο. Με το άνοιγμα δε που κάνει στη Μόσχα επιδιώκει να ασκήσει πίεση στο Πεκίνο, κάτι που μάλλον θα αποτύχει γιατί οι σχέσεις Ρωσίας-Κίνας είναι αρκετά καλές και καμία από τις δύο χώρες δεν θα θελήσει να τις διαταράξει. Επιπλέον, η σημερινή Κίνα είναι αρκετά ισχυρή πολιτικά, οικονομικά και στρατιωτικά για να αντιμετωπίσει τις αμερικανικές πιέσεις. Εν ολίγοις το αμερικανικό ενδιαφέρον μεταφέρεται στην Ασία όπου διακυβεύονται σημαντικά αμερικανικά οικονομικά αλλά και γεωπολιτικά συμφέροντα με έντονα τα σημάδια γεωστρατηγικής αλλά και οικονομικής αντιπαλότητας με την Κίνα. Θα είναι πάντως πολύ δύσκολο να εφαρμοστεί μια αμερικανική προστατευτική πολιτική στην οικονομία, για τις συνέπειες της οποίας απηύθυνε ήδη προειδοποίηση από το Νταβός ο Κινέζος Πρόεδρος Σι Τζινπίνγκ.  

Ανησυχίες επικρατούν και για την εσωτερική πολιτική του Τραμπ, όπως για τον διορισμό υπερσυντηρητικών δικαστών στο Ανώτατο Δικαστήριο και την κατάργηση του έστω και περιορισμένου συστήματος υγείας που εισήγαγε ο Ομπάμα. Στο πρόγραμμά του έχει επίσης μιλήσει για μείωση της φορολογίας των πιο πλούσιων Αμερικανών. Πολλά βέβαια απ΄ όσα ανέφερε στην προεκλογική του εκστρατεία, όπως για παράδειγμα αυτά για τους παράνομους μετανάστες, πιθανόν να αποδειχθούν απλά πυροτεχνήματα.

Στα καθ΄ημάς είναι άγνωστον πώς θα εξελιχθούν οι αμερικανοτουρκικές σχέσεις. Μολονότι στην Άγκυρα ελπίζουν σε καλυτέρευση των σχέσεων με τις ΗΠΑ και σε στήριξη των τουρκικών επιδιώξεων στην περιοχή, το πιθανότερον είναι να κρατηθούν ισορροπίες ανάμεσα στην Τουρκία, τους Κούρδους, το Ιράκ και τη Συρία. Και εδώ είναι που θα διαδραματίσει ρόλο και μια προσέγγιση με τη Μόσχα. Όσον αφορά στο Κυπριακό, βεβαίως οι μηχανισμοί πίεσης με τη Νούλαντ και τον «φίλο» Μπάιντεν δεν θα υπάρχουν πλέον. Για να υπάρξει όμως αλλαγή της αμερικανικής πολιτικής θα πρέπει πρώτα να το επιδιώξει η Λευκωσία. Όμως ο Αναστασιάδης και οι σύμμαχοί του δεν είναι διατεθειμένοι να εγκαταλείψουν την καταστροφική αμερικανο-νατοϊκή λύση στην οποία θέλουν να οδηγήσουν τον τόπο, με χωροφύλακα των αγγλοαμερικανικών και νατοϊκών συμφερόντων στην Κύπρο την Τουρκία. Επιπλέον είναι πολύ πιθανόν ότι το Λονδίνο θα επηρεάζει όπως πάντα την αμερικανική πολιτική στο Κυπριακό υπέρ των τουρκικών συμφερόντων. Άγνωστο επίσης παραμένει αν η Ουάσιγκτον θα συνεχίσει να παρέχει στήριξη στη σημερινή ελληνική κυβέρνηση απέναντι στις πιέσεις που δέχεται από το Βερολίνο και ειδικά όσον αφορά στην επαναδιαπραγμάτευση του ελληνικού χρέους.

*Kαθηγητής Πολιτικών Επιστημών στο Κεμπέκ του Καναδά και επιστημονικός συνεργάτης του Πανεπιστημίου Κρήτης.

stephanos.constantinides@gmail.com

ΠΗΓΗ: Ο Φιλελεύθερος, 22 Ιανουαρίου 2017