2017: Ένας κόσμος που προχωρεί με μετέωρα βήματα και κανείς δεν ξέρει πού μας οδηγεί η πανουργία της Ιστορίας

Στέφανος Κωνσταντινίδης

Ζοφεροί καιροί

Ζούμε σε ζοφερούς καιρούς! Μια ματιά γύρω μας, στο πλανητοχώρι μας, είναι αρκετή για να το επιβεβαιώσει. Μεταβατική εποχή, εποχή αναμονής, με τη βάρκα να έχει μείνει με μισοσπασμένα κουπιά και κουρασμένους κωπηλάτες. Ν' αρμενίζει σχεδόν ακυβέρνητη σε πέλαγος αγριεμένο. Ζοφεροί καιροί και με λίγες προσδοκίες. Μ' έναν κόσμο που ξέμεινε από ελπίδα. Θα έλεγε κανείς πως ο κόσμος πορεύεται με τον αυτόματο πιλότο. Με κυβερνήτες που δεν έχουν την ικανότητα ούτε διαχείριση να κάνουν της καθημερινότητάς μας. Ένας κόσμος που προχωρεί με μετέωρα βήματα και κανείς δεν ξέρει πού μας οδηγεί η πανουργία της Ιστορίας.

Οι ΗΠΑ -για να ξεκινήσουμε από την υπερδύναμη- σε μεταβατική περίοδο, μ' έναν Πρόεδρο που δεν μπορείς να αποκωδικοποιήσεις εύκολα, αλλά που μάλλον ανατρέπει την πολιτική του προκατόχου του με ό,τι αυτό σημαίνει. Μολονότι οι σταθερές μεταβλητές της πολιτικής μιας υπερδύναμης δύσκολα αλλάζουν και η σφραγίδα ενός προέδρου δεν είναι ποτέ προσωπική αλλά ο συγκερασμός αλληλοσυγκρουόμενων συμφερόντων και αντικειμενικών συνθηκών. Για την ώρα ο Τραμπ φαίνεται να είναι έτοιμος να εφαρμόσει μέρος της πολιτικής Νίξον, του προκατόχου του της δεκαετίας του '70, αλλά σε αντίστροφη φορά. Τότε στο τρίγωνο Ουάσιγκτον-Μόσχας-Πεκίνου έγινε το αμερικάνικο άνοιγμα στο Πεκίνο για να ασκηθεί πίεση στη Μόσχα. Σήμερα ο Τραμπ κάνει άνοιγμα στη Μόσχα για να ασκήσει πίεση στο Πεκίνο, κάτι που μάλλον θα αποτύχει γιατί σήμερα οι σχέσεις Ρωσίας-Κίνας είναι αρκετά καλές, σε αντίθεση με το '70 που ήταν εχθρικές. Εν ολίγοις το αμερικανικό ενδιαφέρον μεταφέρεται στην Ασία με έντονα τα σημάδια γεωστρατηγικής αλλά και οικονομικής αντιπαλότητας με την Κίνα. Η Ευρώπη θα κληθεί μάλλον να αναλάβει τις ευθύνες της και να πληρώσει περισσότερα για την άμυνα της στα πλαίσια του ΝΑΤΟ. Ακόμη και στη Μέση Ανατολή φαίνεται πως ο ανταγωνισμός με τη Ρωσία θα υποχωρήσει και θα αφεθεί περισσότερη ελευθερία κινήσεων στη Μόσχα. Είναι όμως πολύ νωρίς για να κρίνει κανείς πώς θα εξελιχθούν τα πράγματα, ιδίως με την αντίθεση που εκφράζει ο Τραμπ στην πολιτική του προκατόχου του απέναντι στο Ιράν και με την απόλυτα φιλο-ισραηλινή πολιτική του.

Είναι επίσης δύσκολο να κρίνει κανείς ποιες θα είναι οι συνέπειες μιας πολιτικής αδιαφορίας για ό,τι συμβαίνει στην Ευρώπη και μιας μορφής αμερικανικού απομονωτισμού και προστατευτισμού, αν τελικά υιοθετηθεί αυτή η πολιτική.

Το κενό αυτό στην αμερικανική πολιτική, στο μεταβατικό αυτό στάδιο, το εκμεταλλεύτηκε αριστοτεχνικά η Μόσχα, επιβεβαιώνοντας και ενισχύοντας την παρουσία της στη Μέση Ανατολή και ειδικά στη Συρία. Η πτώση του Χαλεπίου, η αναδίπλωση της Άγκυρας, σε πλήρη πια εξάρτηση από τη Μόσχα, που υποχρεώθηκε να στηρίζει τη ρωσική πολιτική παραμονής του Άσαντ στην εξουσία με μικρές παραχωρήσεις, η στενή συνεργασία με το Ιράν, η υποχώρηση του Ισλαμικού Κράτους αλλάζουν για άλλη μια φορά τα γεωπολιτικά και γεωστρατηγικά δεδομένα στην περιοχή, υπέρ της Μόσχας.

Η Ευρώπη εξακολουθεί να παραπαίει, με το Βερολίνο να επιμένει στην πολιτική της λιτότητας και της νεοφιλελεύθερης προοπτικής που, συνδυαζόμενη τώρα με το Προσφυγικό και τις τρομοκρατικές επιθέσεις, δημιουργεί ένα εκρηκτικό μείγμα που απειλεί την ίδια την ύπαρξή της. Η Ακροδεξιά βρίσκεται στη μεγαλύτερη άνοδό της από την εποχή της δεκαετίας του 1930. Για πρώτη φορά σε μια μεγάλη χώρα της Ευρώπης όπως είναι η Γαλλία, η Άκρα Δεξιά φιγουράρει ως αδιαμφισβήτητη πολιτική δύναμη με προοπτική εξουσίας.

Οι εξελίξεις στον κόσμο διασυνδέονται με τον νεοφιλελευθερισμό που έχει μεταλλάξει τις κοινωνικές αξίες πάνω στις οποίες στηρίχθηκε η μεταπολεμική ευημερία της Ευρώπης και των ΗΠΑ. Και που κρατά καθηλωμένο τον υπόλοιπο κόσμο σε επίπεδα φτώχειας και μιζέριας. Υπάρχει παράλληλα και μία πρωτοφανής στην ιστορία συγκέντρωση του πλούτου στα χέρια των ολίγων, την ίδια στιγμή που η ανεργία σημειώνει επίπεδα ρεκόρ και εκατομμύρια άνθρωποι φτωχοποιούνται ακόμη και στην καρδιά του ίδιου του καπιταλιστικού συστήματος. Βρισκόμαστε μπροστά σε μια κρίση που δεν είναι μόνο οικονομική, αλλά κρίση αξιών και πολιτισμού. Με το κύμα των προσφύγων να κατακλύζει την Ευρώπη και με τα εκατομμύρια των ανέργων να αποτελούν ωρολογιακή βόμβα στα θεμέλια του συστήματος, πολλοί είναι εκείνοι που υποστηρίζουν ότι βρισκόμαστε μπροστά σ' ένα σταυροδρόμι που δεν αποκλείεται να μας οδηγήσει σ' έναν νέο Μεσαίωνα. Η Ευρώπη, και γενικότερα η Δύση, είναι πια πολύ μακριά από τις αξίες του ανθρωπισμού, που κάποτε διεκδικούσαν, και από το μεταπολεμικό κοινωνικό κράτος.

Σε ό,τι αφορά την Ελλάδα η πολιτική των μνημονίων δεν έχει λύσει κανένα πρόβλημα, εξαιτίας φυσικά και της ανικανότητας του πολιτικού συστήματος. Το μέλλον της χώρας παραμένει μετέωρο. Η Κύπρος οδηγείται σε πενταμερή στη Γενεύη με απούσα την Κυπριακή Δημοκρατία και με την Άγκυρα να τη θεωρεί από τώρα εκλιπούσα. Η λύση που προοιωνίζεται, με όλες τις παραχωρήσεις που έγιναν από ελληνικής πλευράς, θα είναι αγγλοαμερικανικών και ΝΑΤΟϊκών προδιαγραφών προς όφελος της Τουρκίας, θα οδηγήσει σε κατάλυση της Κυπριακής Δημοκρατίας, θα μετατρέψει τον τόπο σε τουρκικό προτεκτοράτο με την υψηλή προστασία Εγγλέζων, Αμερικανών και ΝΑΤΟ, ανοίγοντας έτσι τον δρόμο σε μια νέα περίοδο ενός αβέβαιου μέλλοντος.

Συμπερασματικά, οι οιωνοί για το 2017 δεν είναι αίσιοι. Έχουμε όμως δικαίωμα στην ελπίδα. Καλή χρονιά παρόλα αυτά - κατά τα ειωθότα!

* Καθηγητής Πολιτικών Επιστημών στο Κεμπέκ του Καναδά και επιστημονικός συνεργάτης του Πανεπιστημίου Κρήτης.

stephanos.constantinides@gmail.com

 ΠΗΓΗ: Ο ΦΙΛΕΛΕΥΘΕΡΟΣ, 01-01-2017

Στέφανος Κωνσταντινίδης