Εκλογές στην Τουρκία

  

                                                    

                       

Του Στέφανου Κωνσταντινίδη*

Οι πρόωρες εκλογές που προκήρυξε ο Ταγίπ  Ερντογάν στην Τουρκία δημιουργούν ένα νέο σκηνικό στις ελληνοτουρκικές σχέσεις και το Κυπριακό. Αν ο Ερντογάν και οι ισλαμιστές κερδίσουν τις εκλογές, κάτι που είναι και η πιο πιθανή κατάληξη- για  άλλους αποτελεί βεβαιότητα- η ένταση και η προκλητικότητα τόσο στο Αιγαίο όσον  και στην Κύπρο θα συνεχιστούν με αμείωτο ρυθμό. Αυτή τη φορά, δύσκολα  θα διακινδυνεύσουν κάποιοι να προφητέψουν ότι μια νίκη του Ερντογάν θα διευκολύνει λύση του Κυπριακού ή θα οδηγήσει σε μείωση της έντασης στις ελληνοτουρκικές σχέσεις. Μολονότι και η κεμαλική αντιπολίτευση δεν υστερεί σε εθνικιστικές κορώνες και απειλές τόσον εναντίον της Ελλάδας όσον και εναντίον της Κύπρου. Τα νέα δεδομένα μετά από μια πιθανή νίκη Ερντογάν, θα είναι οι νέες,  δικτατορικές εξουσίες που θα συγκεντρώσει στα χέρια του. Που βεβαίως θα τον καθιστούν ακόμη πιο επικίνδυνο και  περισσότερο προκλητικό.

Η προεκλογική περίοδος θα αποτελέσει ασφαλώς ευκαιρία για έξαρση του ακραίου εθνικισμού, σε συνεργασία άλλωστε με το  ακροδεξιό κόμμα Εθνικιστικής Δράσης του Ντεβλέτ Μπαχτσελί, τους Γκρίζους Λύκους, το οποιο στηρίζει την υποψηφιότητα Ερντογάν. Η έξαρση αυτή πιθανόν να μη παραμείνει μόνο σε ρητορικό επίπεδο αλλά να έχει και προεκτάσεις σε επικίνδυνες δραστηριότητες. Ελλάδα και Κύπρος θα χρειαστεί να είναι σε συνεχή εγρήγορση καθώς θα διαμορφωθεί ένα εύφλεκτο και επικίνδυνο περιβάλλον κατά την προεκλογική περίοδο.

Ο κυριότερος παράγοντας που ώθησε τον Ερντογάν να προκηρύξει πρόωρες εκλογές είναι η κακή πορεία της οικονομίας. Οι ενδείξεις για το μέλλον της είναι αρκετά δυσοίωνες. Η ανεργία πλησιάζει το 12% και ο πληθωρισμός σε διψήφιο ποσοστό πλησιάζει το 12%, κατ΄άλλες εκτιμήσεις το 13%, το υψηλότερο ποσοστό  μετά το 2003. Οι ξένες επενδύσεις ακολουθούν πτωτική πορεία από το 2012, αν εξαιρέσει κανείς το 2015, και έχουν μειωθεί στο μισό σε σύγκριση με το 2007 και 2008. Από την άλλη η τουρκική λίρα είναι σε ελεύθερη πτώση τους τελευταίους μήνες και οι ξένοι πιστοληπτικοί οίκοι έχουν υποβαθμίσει τα τουρκικά ομόλογα στην κατηγορία των «σκουπιδιών». Αν ο Ερντογάν  περίμενε ως τον Νοέμβριο του 2019, κανονική ημρομηνία των εκλογών, η κατάσταση της οικονομίας θα χειροτέρευε και ασφαλώς δεν θα ευνοούσε τον ίδιο και τους ισλαμιστές. Τώρα με τις προεκλογικές υποσχέσεις παροχολογίας υπολογίζει να ανατρέψει το όποιο δυσμενές κλίμα, κάτι που θα ήταν πολύ δύσκολο να το πετύχει σε δεκαοκτώ μήνες.

Επιπλέον  με τις πρόωρες εκλογές ο Ερντογάν αιφνιδιάζει τα κόμματα της αντιπολίτευσης που δεν θα έχουν τον χρόνο να προετοιμαστούν. Δεν αφήνει επίσης δυνατότητες εξεύρεσης ενός πολιτικού στελέχους από τον ισλαμικό χώρο, ικανού να τον αντιμετωπίσει ως υποψήφιος πρόεδρος. Μέχρι πρόσφατα γινόταν πολύς λόγος για υποψηφιότητα του Αμπντουλάχ Γκιουλ, παλιού στενού συνεργάτη του και πρώην προέδρου της Τουρκίας, κάτι που μάλλον ακυρώνεται με τις πρόωρες εκλογές.

Άλλωστε οι εκλογές θα διεξαχθούν με το καθεστώς έκτακτης ανάγκης, με χιλιάδες άτομα να βρίσκονται στις φυλακές, τα ΜΜΕ υπό κυβερνητικό έλεγχο και με την κατατρομοκράτηση των πολιτών. Οι ηγέτες των Κούρδων και πολλά πολιτικά στελέχη τους βρίσκονται στη φυλακή και ο Ερντογάν και οι ισλαμιστές στοχεύουν να τους αποκλείσουν από μια μελλοντική τουρκική βουλή. Το  φιλοκουρδικό/φιλοεργατικό κόμμα, HDP όμως,  παρά την φυλάκιση της ηγεσίας του και πολλών βουλευτών του, παρά την τρομοκρατία που ασκείται σε βάρος του, ελπίζει πάντοτε στην είσοδο του στη μελλοντική τουρκική βουλή, κάτι που φαίνεται να δείχνουν και οι δημοσκοπήσεις. Φαίνεται επίσης ότι θα αποκλειστεί, για τυπικούς γραφειοκρατικούς λόγους από τις εκλογές, το νέο κόμμα της Μερά Ακσενέρ, “Καλό Κόμμα”, που αποσπάστηκε από τους Γκρίζους Λύκους.

Τέλος ακόμη ένας λόγος που ώθησε τον   Ερντογάν σε πρόωρες εκλογές είναι η αβεβαιότητα στη Συρία και η αβεβαιότητα των σχέσεων του με τις ΗΠΑ και την Ρωσία. Θέλει να εκμεταλλευτεί την κατάληψη του Αφρίν και τον εθνικιστικό παροξυσμό που προκάλεσε, επειδή οι μελλοντικές εξελίξεις στην περιοχή δεν είναι βέβαιον ότι θα ευνοούν την Τουρκία.

Αυτό που δεν είναι σίγουρο είναι αν θα χρειαστεί και δεύτερος γύρος εκλογών για την εκλογή του Τούρκου προέδρου ή αν αυτό θα γίνει δυνατόν από τον πρώτο γύρο με τη συγκέντρωση του απαιτούμενου πέραν του 50%  ποσοστού του εκλογικού ορίου.

Σε κάθε περίπτωση οι τουρκικές εκλογές αποτελούν μια κρίσιμη καμπή για την Τουρκία αλλά και για τις γειτονικές χώρες που απειλούνται από την νεο-οθωμανική επεκτατική της πολιτική. Χρέος και ευθύνη της Ελλάδας και της Κύπρου είναι να είναι έτοιμες να αντιμετωπίσουν τις όποιες προκλήσεις και απειλές. Οι εληνικές ελίτ και οι πολιτικοί του λεκανοπεδίου της Αττικής χρειάζεται να συνειδητοποιήσουν ότι είναι η ώρα που θα πρέπει η Ελλάδα να σταθεί στα πόδια της. Και ο καλύτερος τρόπος να γίνει αυτό είναι να  εξέλθει από την σημερινή κρίση, που όλοι το ξέρουν πως δεν είναι μόνο οικονομική, και να καταστεί  σεβαστή τόσο στην Ευρωπαϊκή Ένωση, όσο και στη διεθνή σκηνή. Να εξέλθει από  την ξένη εξάρτηση και την ταπεινωτική επιτροπεία και να αποκτήσει την αποτρεπτική εκείνη δύναμη που θα διασφαλίζει την εθνική της ακεραιότητα.  Οι δε ελίτ της Λευκωσίας να συνειδητοποιήσουν ότι δεν είναι η ώρα πειραματισμών με λύση που θα οδηγεί στην κατάλυση της Κυπριακής Δημοκρατίας, λύση τουρκικών προδιαγραφών  με αναγνώριση των τετελεσμένων της εισβολής και της κατοχής. Κάτι που θα σημάνει και το τέλος της δημοκρατίας που απολαμβάνουν σήμερα οι Κύπριοι πολίτες με την εισαγωγή και την επιβολή των τουρκικών προτύπων διακυβέρνησης.

*Πανεπιστημιακός, διευθυντής του Κέντρου Ελληνικών Ερευνών Καναδά-ΚΕΕΚ

 και μέχρι πρόσφατα  επιστημονικός συνεργάτης του ΕΔΙΑΜΜΕ στο Πανεπιστήμιο Κρήτης.

* .E-mail   stephanos.constantinides@gmail.com