Ένα ρευστό σκηνικό χαρακτηρίζει το
πλανητικό μας σύστημα, μια αστάθεια και συχνές ανατροπές. Ίσως να
περνάμε μια μεταβατική περίοδο, μακράς όμως διαρκείας με τα πεπερασμένα
ανθρώπινα όριά μας. Αυτό το ρευστό τοπίο με την αβεβαιότητα που το
διακρίνει γίνεται ακόμη πιο απρόβλεπτο με όσα συμβαίνουν στην
Ουάσινγκτον με έναν Αμερικανό Πρόεδρο που έχει περιορισμένη αντίληψη των
διεθνών σχέσεων και των διεθνών πραγματικοτήτων. Το γεγονός ότι έχασε
δύο από τους πιο σημαντικούς υπουργούς του, αυτόν των Εξωτερικών πρώτα,
τον Ρεξ Τίλερσον και τώρα αυτόν της Άμυνας, τον Τζιμ Μάτις, οι οποίοι
ήταν οι σύνδεσμοί του με το αμερικάνικο θεσμικό αλλά και το «αόρατο»
κατεστημένο, αυτοί που τον προσγείωναν και που ενέπνεαν εμπιστοσύνη
στους συμμάχους των ΗΠΑ, ακόμη και στους αντιπάλους της, επιδεινώνει
ακόμη περισσότερο την κατάσταση.
Αυτό το ρευστό σκηνικό όπως εξελίσσεται μετά την απόφαση
αποχώρησης των αμερικανικών στρατευμάτων από τη Συρία και την
αναθέρμανση των σχέσεων ΗΠΑ-Τουρκίας ανησυχεί τόσο την Αθήνα όσο και τη
Λευκωσία. Εν μέρει ανατρέπει όσα Κύπρος και Ελλάδα ενόμιζαν ότι πέτυχαν
με τους «στρατηγικούς» διαλόγους τους στην Ουάσινγκτον ή με τη συμμετοχή
του Αμερικανού πρέσβη στο Ισραήλ στην τελευταία τριμερή συνάντηση
Ελλάδας -Κύπρου - Ισραήλ. Μια συμμετοχή άλλωστε σε τόσο χαμηλό επίπεδο
ήταν περισσότερο συμβολική και μόνο Αθήνα και Λευκωσία την αναβάθμισαν.
Κερδισμένοι από την απόσυρση των αμερικανικών στρατευμάτων από τη Συρία,
εκτός από την Τουρκία είναι η Ρωσία και το Ιράν των οποίων ο ρόλος στην
περιοχή αναβαθμίζεται. Βεβαίως μένει να διευκρινιστεί και ο ρόλος του
Σύρου Προέδρου Μπασάρ αλ Άσαντ και της Κυβέρνησής του. Κυκλοφορούν φήμες
ότι ο Άσσαντ επιδιώκει με μιας μορφής συνεργασία με τους Κούρδους να
πληρώσει το κενό που αφήνουν οι Αμερικανοί και να επανακτήσει τον έλεγχο
της παραμεθόριας με την Τουρκία περιοχής.
Βεβαίως για την Κύπρο και την Ελλάδα υπάρχει πάντα ένα παράθυρο ανοικτό με το Ισραήλ και πρέπει να το εκμεταλλευτούμε. Αλλά τα παράθυρα κάποτε κλείνουν όπως έκλεισε κάποτε αυτό του τερματικού στο Βασιλικό, τότε που ήταν υλοποιήσιμο, που το ήθελε το Ισραήλ και δεν το ήθελαν οι Αμερικανοί. Ο δε Αναστασιάδης ακολούθησε τη «συμβουλή» του «στρατηγικού εταίρου» του για να μη χαλάσει το καλό κλίμα των συνομιλιών! Διότι ναι, μπορεί και το Ισραήλ να τα ξαναφτιάξει με την Τουρκία, με Ερντογάν ή χωρίς, αν υπάρξουν ανατροπές και παρουσιαστεί η κατάλληλη ευκαιρία. Εδώ τα έφτιαξε με αραβικές χώρες και υπόγεια συνεργάζεται ακόμη και με τη Σαουδική Αραβία και θα δυσκολευτεί με την Τουρκία; Από την άλλη μην υποτιμούμε τόσο πολύ τον Ερντογάν. Έριξε το ρωσικό αεροπλάνο και τα 'φτιαξε μια χαρά με τον Πούτιν, αντάλλασσε πολεμικά ανακοινωθέντα με τον Τραμπ και τον έπεισε να αποσύρει τα αμερικάνικα στρατεύματα από τη Συρία και να του ανοίξει τον δρόμο να επιτεθεί στους Κούρδους. Η πισώπλατη μαχαιριά στους Κούρδους, για την οποία παρεμπιπτόντως το Ισραήλ σιωπά, δεν είναι ένα μάθημα για μας; Βεβαίως και αντιμετωπίζει εσωτερικά προβλήματα ο Τραμπ. Για την ώρα όμως επιβιώνει.
Βεβαίως για την Κύπρο και την Ελλάδα υπάρχει πάντα ένα παράθυρο ανοικτό με το Ισραήλ και πρέπει να το εκμεταλλευτούμε. Αλλά τα παράθυρα κάποτε κλείνουν όπως έκλεισε κάποτε αυτό του τερματικού στο Βασιλικό, τότε που ήταν υλοποιήσιμο, που το ήθελε το Ισραήλ και δεν το ήθελαν οι Αμερικανοί. Ο δε Αναστασιάδης ακολούθησε τη «συμβουλή» του «στρατηγικού εταίρου» του για να μη χαλάσει το καλό κλίμα των συνομιλιών! Διότι ναι, μπορεί και το Ισραήλ να τα ξαναφτιάξει με την Τουρκία, με Ερντογάν ή χωρίς, αν υπάρξουν ανατροπές και παρουσιαστεί η κατάλληλη ευκαιρία. Εδώ τα έφτιαξε με αραβικές χώρες και υπόγεια συνεργάζεται ακόμη και με τη Σαουδική Αραβία και θα δυσκολευτεί με την Τουρκία; Από την άλλη μην υποτιμούμε τόσο πολύ τον Ερντογάν. Έριξε το ρωσικό αεροπλάνο και τα 'φτιαξε μια χαρά με τον Πούτιν, αντάλλασσε πολεμικά ανακοινωθέντα με τον Τραμπ και τον έπεισε να αποσύρει τα αμερικάνικα στρατεύματα από τη Συρία και να του ανοίξει τον δρόμο να επιτεθεί στους Κούρδους. Η πισώπλατη μαχαιριά στους Κούρδους, για την οποία παρεμπιπτόντως το Ισραήλ σιωπά, δεν είναι ένα μάθημα για μας; Βεβαίως και αντιμετωπίζει εσωτερικά προβλήματα ο Τραμπ. Για την ώρα όμως επιβιώνει.
Είναι εξάλλου μύθος ότι το Ισραήλ καθορίζει την
αμερικάνικη εξωτερική πολιτική. Ναι την επηρεάζει αποφασιστικά, αλλά
αυτό οφείλεται κυρίως στη σύμπτωση συμφερόντων. Όταν ο Ομπάμα έκρινε πως
έπρεπε να τα φτιάξει με το Ιράν κανένας Νετανιάχου δεν μπόρεσε να τον
σταματήσει. Άλλωστε πρώτο το Ισραήλ φοβάται ότι κάποια στιγμή μπορεί οι
Αμερικανοί όχι να το εγκαταλείψουν αλλά να ακολουθήσουν μια πολιτική που
να μην εξυπηρετεί απόλυτα τα δικά του συμφέροντα και προετοιμάζεται
γι΄αυτό με σχέσεις που αναπτύσσει τόσο με τη Ρωσία όσο και με την Κίνα,
αλλά και με άλλες χώρες. Η διαχείριση του λιμανιού της Χάιφας που δόθηκε
στους Κινέζους καθόλου δεν ευχαριστεί τους Αμερικανούς.
Τα κράτη ρίχνουν πολλά πράγματα κάτω από το χαλί, αν αυτό
εξυπηρετεί τα συμφέροντά τους. Απόλυτη εμπιστοσύνη δεν υπάρχει ποτέ στις
συμμαχίες, ούτε και οι συμμαχίες είναι αιώνιες αφού και τα συμφέροντα
αλλάζουν και οι ανατροπές είναι σήμερα πιο συχνές από άλλοτε.
Ασφαλώς και το Ισραήλ δεν θα θελήσει να δώσει την πρωτοκαθεδρία στην Τουρκία στην Ανατολική Μεσόγειο, ακόμη και να υπάρξει αποκατάσταση στις σχέσεις των δύο χωρών. Ο ανταγωνισμός ανάμεσά τους θα υπάρχει. Και αυτό θα επιτρέψει στην τριμερή Ελλάδας-Κύπρου-Ισραήλ να προχωρήσει. Το ίδιο ισχύει και για την Αίγυπτο.
Ασφαλώς και το Ισραήλ δεν θα θελήσει να δώσει την πρωτοκαθεδρία στην Τουρκία στην Ανατολική Μεσόγειο, ακόμη και να υπάρξει αποκατάσταση στις σχέσεις των δύο χωρών. Ο ανταγωνισμός ανάμεσά τους θα υπάρχει. Και αυτό θα επιτρέψει στην τριμερή Ελλάδας-Κύπρου-Ισραήλ να προχωρήσει. Το ίδιο ισχύει και για την Αίγυπτο.
Επικίνδυνοι για την Κύπρο μπορεί να αποδειχτούν για άλλη
μια φορά οι Βρετανοί. Ακόμη πιο πολύ όμως πρέπει να φοβάται κανείς το
εσωτερικό κυπριακό μέτωπο με τα διαπλεκόμενα συμφέροντα και τις
αντιθέσεις που το χαρακτηρίζουν. Ακόμη το γεγονός ότι υπάρχουν Κύπριοι,
έστω και ελάχιστοι, ακόμη και μιας «αριστερής» μετάλλαξης, που διακινούν
την προπαγάνδα του τουρκικού επεκτατικού εθνικισμού. Και που επιχαίρουν
για την προσέγγιση του Ερντογάν με τον Τραμπ και τις δυσκολίες που
αντιμετωπίζουν εξ αυτού οι Κούρδοι. Άνθρωποι που εύχονται την αποτυχία
της προσέγγισης με το Ισραήλ και την Αίγυπτο. Διαχέεται ταυτόχρονα μια
ιδεολογία ενοχοποίησης, αυτή του «εκάμαμεν και εμείς» για να
διευκολυνθούν μεθοδεύσεις επιβολής λύσης αμερικανο-τουρκικών και
ΝΑΤΟϊκών προδιαγραφών.
Συμπερασματικά, ναι υπάρχουν ευκαιρίες που πρέπει να τις εκμεταλλευτούμε. Και θετικές συγκυρίες. Με πολλή σύνεση όμως και να προχωρήσουμε με γρήγορους ρυθμούς να κλείσουμε κάποια πράγματα, να δημιουργήσουμε αλληλεξαρτήσεις συμφερόντων που δεν θα ανατρέπονται εύκολα. Όσον ακόμα είναι καιρός γιατί τα παράθυρα κάποτε κλείνουν.
ΚΑΛΗ ΧΡΟΝΙΑ!
*Πανεπιστημιακός, διευθυντής του Κέντρου Ελληνικών Ερευνών Καναδά-ΚΕΕΚ και μέχρι πρόσφατα επιστημονικός συνεργάτης του ΕΔΙΑΜΜΕ στο Πανεπιστήμιο Κρήτης.
Συμπερασματικά, ναι υπάρχουν ευκαιρίες που πρέπει να τις εκμεταλλευτούμε. Και θετικές συγκυρίες. Με πολλή σύνεση όμως και να προχωρήσουμε με γρήγορους ρυθμούς να κλείσουμε κάποια πράγματα, να δημιουργήσουμε αλληλεξαρτήσεις συμφερόντων που δεν θα ανατρέπονται εύκολα. Όσον ακόμα είναι καιρός γιατί τα παράθυρα κάποτε κλείνουν.
ΚΑΛΗ ΧΡΟΝΙΑ!
*Πανεπιστημιακός, διευθυντής του Κέντρου Ελληνικών Ερευνών Καναδά-ΚΕΕΚ και μέχρι πρόσφατα επιστημονικός συνεργάτης του ΕΔΙΑΜΜΕ στο Πανεπιστήμιο Κρήτης.
stephanos.constantinides@gmail.com
