Κύπρος:Το εσωτερικό μέτωπο

Στέφανος Κωνσταντινίδης

 

Το κυπριακό εσωτερικό μέτωπο περνά μια περίοδο αναταραχής, ρευστότητας και διχασμού. Στο Κυπριακό υπήρχε πάντα βέβαια μια διαφορετική αντίληψη για την πορεία που έπρεπε να ακολουθηθεί και που χώριζε την κοινωνία και τον πολιτικό κόσμο στα δύο, αλλά αυτή τη φορά παρατηρούνται διαφορές και ανακατατάξεις στις ίδιες τις συνιστώσες του κυπριακού κοινωνικού σχηματισμού που αντανακλώνται στο πολιτικό τοπίο. Δεν είναι μόνο η σφοδρή αντιπαράθεση ανάμεσα στο ΑΚΕΛ και τον Πρόεδρο Αναστασιάδη αλλά και το ρήγμα που παρατηρείται στα ενδότερα της μεταπρατικής κυπριακής αστικής τάξης. Πρόκειται για ρήξη συμφερόντων σε σημείο που βάλλεται ο Αναστασιάδης από τους ίδιους τους φίλους του που του καταλογίζουν ότι η πολιτική του στο Κυπριακό κατευθύνεται από συγκεκριμένα οικονομικά συμφέροντα, συμπεριλαμβανομένων και των προσωπικών και οικογενειακών του! Αυτοί όμως που βάλλουν εναντίον του το κάνουν γιατί νιώθουν να ζημιώνονται με την πολιτική του τα δικά τους συμφέροντα.
 

Τα τελευταία χρόνια η μεταπρατική κυπριακή αστική τάξη εναπόθετε πολλές ελπίδες σε μια λύση που θα της άνοιγε την τουρκική αγορά έστω και σε καθεστώς και ρόλο υποτελούς για την Κύπρο. Πρόκειται για μια λεβαντίνικη πολιτική που θέτει υπεράνω όλων τα εμπορο-οικονομικά συμφέροντα μιας τάξης, μιας ομάδας και αδιαφορεί για τα ευρύτερα συμφέροντα του κοινωνικού συνόλου, για την ίδια την ύπαρξη της Κυπριακής Δημοκρατίας. Αυτή η πολιτική απέτυχε να επιβληθεί με το σχέδιο Ανάν πίσω από το οποίο κινητήρια δύναμη ήταν αυτό το κομμάτι της κυπριακής αστικής τάξης. Σήμερα ένα κομμάτι των μεταπρατών Κυπρίων αστών φαίνεται να θέτει υπό αμφισβήτηση αυτή την πολιτική και να αποβλέπει στην εξυπηρέτηση των συμφερόντων του στο πλαίσιο ενός ευρύτερου χώρου που σχηματοποιείται με συμμαχίες στην περιοχή. Σε αυτό το πλέγμα συμμαχιών αντιλαμβάνονται και τη διατήρηση της κυπριακής κρατικής οντότητας με όσο το δυνατό λιγότερη εξάρτηση από την Άγκυρα, στην ανάγκη και με λύση δύο κρατών. Αυτό είναι που προκαλεί τους τριγμούς στον ευρύτερο χώρο της μεταπρατικής αστικής τάξης και κατ' επέκταση στον ευρύτερο χώρο της κυπριακής Δεξιάς και της κύριας πολιτικής του έκφρασης που είναι ο ΔΗΣΥ. 

 

Σε αυτό τον κόσμο του μεταπρατισμού οι επιχειρήσεις ήταν πάντα πιο σημαντικές από τα ιδεώδη. Ιστορικά άλλωστε η λέξη «Λεβαντίνος» ήταν συνώνυμη με αυτήν της διπροσωπίας. Κάποιοι θαύμαζαν τους Λεβαντίνους επειδή ακριβώς δεν είχαν ιδανικά και επιβίωναν ως μια λεβαντίνικη τάξη συμφερόντων. Πολλές φορές βέβαια όταν ανατρέπονταν οι ισορροπίες και οι συμμαχίες πλήρωναν και αυτοί τη νύφη. Αυτό συνέβη επανειλημμένα στην ιστορία της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας και των πολυτάραχων σχέσεών της με τη Δύση. Ακόμη πιο τραγική υπήρξε η μοίρα των λεβαντίνικων κοινοτήτων στο σύγχρονο τουρκικό κράτος αλλά και σε ολόκληρη τη Μέση Ανατολή. Είναι γι' αυτό τον λόγο που η διάλυση της Κυπριακής Δημοκρατίας και η τουρκική επικυριαρχία που θα ακολουθήσει θα μετατρέψει την κυπρολεβαντίνικη αστική τάξη σε μιας χρήσης είδος, παρασύροντας μαζί της στον αφανισμό και τον υπόλοιπο πληθυσμό.
Η κυπριακή λεβαντίνικη μεταπρατική αστική τάξη βρίσκεται σε σταυροδρόμι αυτή τη στιγμή: Ένα κομμάτι της πιστεύει πάντα πως τα συμφέροντά της θα εξυπηρετηθούν καλύτερα με μια λύση προδιαγραφών σχεδίου Ανάν ενώ ένα άλλο κομμάτι της αρχίζει να προσανατολίζεται στη διατήρηση της κυπριακής κρατικής οντότητας ως εταίρου στον ευρύτερο χώρο που σχηματοποιείται με συμμαχίες στην Ανατολική Μεσόγειο. Αν όμως αληθεύουν οι πληροφορίες που διαρρέουν είναι πρόθυμη να αποδεκτεί λύση δύο κρατών. Εν ολίγοις παρατηρούνται τριγμοί στην τεκτονική πλάκα πάνω στην οποία επικάθηται η άρχουσα κυπριακή τάξη. Όπως και στη σεισμολογία, έτσι και στην κοινωνιολογική και πολιτική ανάλυση, είναι δύσκολο να προβλέψει κανείς τις εξελίξεις σε μια μεταβατική ρευστή περίοδο. Μια πιθανότητα είναι να συνεχίσει να βαθαίνει η κρίση, ενώ μια άλλη είναι να επιτευχθεί η επανασυγκόλληση συμφερόντων και να αποφευχθεί το επαπειλούμενο πολιτικό ρήγμα.

 

Αν δεν υπάρξει επανασυγκόλληση το ΑΚΕΛ θα στηρίξει απ' ό,τι φαίνεται τη λεβαντίνικη μερίδα ενώ οι «μεσαίοι» δεν θα έχουν άλλη επιλογή, τουλάχιστον μέχρι που να ξεκαθαρίσει το τοπίο, από το να στηρίξουν τη μερίδα γύρω από τον Αναστασιάδη. Είναι φανερό όμως ότι αν η πολιτική Αναστασιάδη οδηγεί σε δύο κράτη –όπως αναφέρεται ότι το συζητά– είναι εξίσου επικίνδυνη με την πολιτική της πεπατημένης που ακολουθήθηκε όλα αυτά τα χρόνια με μόνο αποτέλεσμα την εδραίωση των κατοχικών δεδομένων. Σε αυτή την περίπτωση στην πολιτική αυτή θα υπάρξει αντίδραση από ευρύτερα λαϊκά στρώματα.

 

Διερχόμαστε μια περίοδο κοινωνικο-πολιτικών ακροβασιών υψηλού ρίσκου. Ένας δρόμος υπάρχει για να αποφύγουμε τους κινδύνους που μας απειλούν: Μια νέα στρατηγική για επιβίωση της Κυπριακής Δημοκρατίας μακριά από τα ταμπού και τα φοβικά σύνδρομα που έχουν καλλιεργηθεί όλα αυτά τα χρόνια. Μιας στρατηγικής που θα ενσωματώνει και τους Τουρκοκυπρίους –αυτό θα πρέπει να είναι το στοίχημα– προκαλώντας κόστος στην Άγκυρα όσο θα επιμένει να έχει παρουσία στο νησί και να μη επιτρέπει μια λύση δημοκρατικών και ευρωπαϊκών προδιαγραφών. Τα δεδομένα, περιφερειακά και ευρωπαϊκά καθώς και οι ενεργειακοί σχεδιασμοί στην περιοχή που παίρνουν πλανητικό χαρακτήρα, είναι στοιχεία που ευνοούν την επεξεργασία μιας νέας πορείας στο Κυπριακό. Χρειάζεται σοβαρότητα, τόλμη και εγκατάλειψη της μιζέριας. Ούτως ή άλλως, η ακολουθούμενη πολιτική είναι αδιέξοδη. Δοκιμάστηκε για δεκαετίες και δεν έχει αποδώσει. «Αυτή δεν έχει τέλος η παρτίδα...» για να θυμηθούμε τον ποιητή (Μανώλης Αναγνωστάκης, Το σκάκι)

*Πανεπιστημιακός, διευθυντής του Κέντρου Ελληνικών Ερευνών Καναδά - ΚΕΕΚ και μέχρι πρόσφατα επιστημονικός συνεργάτης του ΕΔΙΑΜΜΕ στο Πανεπιστήμιο Κρήτης.
 
stephanos.constantinides@gmail.com

  Στέφανος Κωνσταντινίδης