Στέφανος Κωνσταντινίδης
Συμπληρώθηκαν 60 χρόνια από την υπογραφή στο Λονδίνο, στις 19 Φεβρουαρίου 1959, των συμφωνιών Ζυρίχης-Λονδίνου. Οι συμφωνίες από τη μια δημιουργούσαν το ανεξάρτητο κυπριακό κράτος αλλά με πολλαπλές σοβαρές και επικίνδυνες αγκυλώσεις, ένα κράτος που εστερείτο από τότε της "κανονικότητας" και από την άλλη επανέφεραν την Τουρκία στην Κύπρο, με στρατεύματα και ως εγγυήτρια δύναμη, μολονότι με τη συνθήκη της Λωζάνης είχε αποποιηθεί κάθε δικαιώματος επί της νήσου. Οι συμφωνίες αυτές απετέλεσαν θρίαμβο για τη βρετανική πολιτική του διαίρει και βασίλευε που πέτυχε να χρησιμοποιήσει τον τουρκικό παράγοντα για να αποπροσανατολίσει τον εθνικοαπελευθερωτικό- αντιαποικιακό αγώνα του κυπριακού λαού.
Έχουν γραφτεί ουκ ολίγα για τις συμφωνίες Ζυρίχης και
Λονδίνου, για τις ευθύνες αυτών που τις υπέγραψαν, για τις βαριές
συνέπειες τους με όσα επακολούθησαν, για τις ευθύνες της μη εφαρμογής
τους-αν ήταν ποτέ εφαρμόσιμες με την Τουρκία να έχει μακροπρόθεσμους
σχεδιασμούς προτεκτοροποίησης και αλεξανδρετοποίησης της Κύπρου-και για
τη διαρκή έκτοτε προσπάθεια κατάλυσης της Κυπριακής Δημοκρατίας.
Θα ήθελα να σταθώ σε δύο σημεία των συμφωνιών των οποίων
οι συνέπειες βάραιναν και θα βαραίνουν και στο μέλλον τραγικά τη μοίρα
της Κύπρου. Το πρώτο είναι η επάνοδος της Τουρκίας με στρατιωτική
παρουσία και ως εγγυήτρια δύναμη. Έγινε με τη δόλια μεθόδευση της
Βρετανίας αλλά και με τα λάθη της ελληνικής πλευράς, κυρίως αυτών της
Αθήνας. Ήδη με την τριμερή διάσκεψη του Λονδίνου, το 1955, η Βρετανία
επανέφερε την Τουρκία ως ενδιαφερόμενο μέρος για το Κυπριακό,
παραβιάζοντας τη συνθήκη της Λωζάνης. Δυστυχώς η Αθήνα αποδέχτηκε να
πάρει μέρος στη διάσκεψη αυτή παρά τις αντιδράσεις του Αρχιεπισκόπου
Μακαρίου, έπεσε στη βρετανική παγίδα και αναγνώρισε στην Τουρκία το
δικαίωμα να έχει λόγο για το μέλλον του νησιού. Η διολίσθηση συνεχίστηκε
με διμερείς επαφές και μυστικές συνομιλίες Αθήνας-Άγκυρας τα επόμενα
χρόνια,με θλιβερό επιστέγασμα την επίσημη επάνοδο της
Τουρκίας στην Κύπρο με τις συμφωνίες Ζυρίχης -Λονδίνου.
Το δεύτερο σημείο αφορά την επισφράγιση με τις συμφωνίες
της διχοτομικής πολιτικής που ακολούθησε η Βρετανία από την πρώτη στιγμή
που πάτησε το πόδι της στην Κύπρο. Οι ρίζες του δικοινοτισμού και
κατ’επέκταση και της διχοτομικής πολιτικής στο Κυπριακό που οδήγησαν
στις συμφωνίες Ζυρίχης και στις μέρες μας στη διζωνική ομοσπονδία,
βρίσκονται στο πρώτο δοτό «σύνταγμα» που οι Βρετανοί παραχώρησαν στην
αποικία το 1882. Στο σύνταγμα αυτό οι Βρετανοί διαστρεβλώνουν και
παραμορφώνουν την έννοια της φιλελεύθερης δημοκρατίας και υιοθετούν την
έννοια του μιλέτ της οθωμανικής περιόδου. Με βάση την έννοια αυτή
αναγνωρίζονται κατά προτεραιότητα οι εθνικοθρησκευτικές κοινότητες ως
πολιτικά υποκείμενα ενώ οι πολίτες περνούν σε δεύτερη κατηγορία. Έτσι
οι Άγγλοι για την εκλογή των μελών του Νομοθετικού Συμβουλίου που
εγκαθίδρυσαν, εισήγαγαν την αρχή δύο ξεχωριστών εκλογικών σωμάτων, ενός
των Ελλήνων και ενός των Τούρκων, όπου ως εθνικοθρησκευτικές κοινότητες
εξέλεγαν τους αντιπροσώπους τους από ξεχωριστούς εκλογικούς καταλόγους.
Αυτό φυσικά εξυπηρετούσε την γνωστή βρετανική πολιτική του διαίρει και
βασίλευε. Σε καμιά χώρα του κόσμου με δημοκρατικό πολίτευμα δεν
εφαρμόστηκε η αρχή αυτή. Αν για παράδειγμα εφαρμοζόταν στην ίδια τη
Βρετανία θα έπρεπε να υπήρχαν ξεχωριστά εκλογικά σώματα και ξεχωριστοί
εκλογικοί κατάλογοι για προτεστάντες, καθολικούς, Ιρλανδούς,
Σκωτσέζους, κ.λπ. Και σήμερα θα προσθέταμε και τους μουσουλμάνους
φυσικά. Αν εφαρμοζόταν στις ΗΠΑ θα έπρεπε να υπάρχουν ξεχωριστά εκλογικά
σώματα για τους λευκούς, τους Αφροαμερικανούς, τους ισπανόφωνους, τους
μουσουλμάνους κ.λπ. Στην Κύπρο από την εισαγωγή της διχοτομικής αυτής
πολιτικής το 1882, περάσαμε στις συμφωνίες Ζυρίχης-Λονδίνου με την ίδια
λογική και από εκεί στη διζωνική ομοσπονδία για την οποία συζητούμε
σήμερα. Αν ποτέ εφαρμοστεί στην Κύπρο αυτό το σύστημα, οι Κύπριοι θα
μετατραπούν απλώς σε πειραματόζωα ενός πολιτικού εργαστηρίου της νέας
τάξης, του ΝΑΤΟ και όλων των παρεμφερών δομών του νεοφιλελευθερισμού.
Βεβαίως οι συμφωνίες Ζυρίχης-Λονδίνου περιείχαν και άλλα
τρωτά σημεία σε συνταγματικό επίπεδο, αντίθετα στους κανόνες της
δημοκρατίας και του δικαίου, αλλά όλα αυτά ενδεχομένως θα μπορούσαν
εξελικτικά να διορθωθούν αν δεν υπήρχε ο μόνιμος στόχος επικυριαρχίας
στο νησί από την Άγκυρα, με τη βοήθεια Αμερικανών, Βρετανών και ΝΑΤΟ.
Ασφαλώς και όλοι αυτοί επωφελήθηκαν και δικών μας λαθών, αλλά χωρίς το
πραξικόπημα της χούντας δεν θα είχαμε τη σημερινή κατάληξη. Όσα
αναμασούν κάποιοι ότι ήταν λάθος ο απελευθερωτικός αγώνας ή το αίτημα
της αυτοδιάθεσης-ένωσης δεν είναι τίποτε άλλο παρά η ανακύκλωση της
βρετανικής και τουρκικής προπαγάνδας. Ο κυπριακός λαός είχε κάθε
δικαίωμα στην αυτοδιάθεση, ανεξάρτητα αν η εξάσκηση του θα κατέληγε στην
ένωση με την Ελλάδα ή την ανεξαρτησία. Αυτοί που αναμασούν την
βρετανική αποικιακή προπαγάνδα και μας λένε, ναι αλλά υπήρχαν και οι
Τουρκοκύπριοι, αγνοούν σκόπιμα ότι σε όλες σχεδόν τις αποικίες υπήρχαν
μειονότητες της ίδιας τις περισσότερες φορές αριθμητικής δύναμης αυτής
των Τουρκοκυπρίων, αλλά αυτό δεν όδήγησε σε συμφωνίες τύπου Ζυρίχης για
τον τερματισμό του αποικισμού. Δύο μόνο παραδείγματα: Στην Αλγερία
υπήρχαν τρία εκατομμύρια Γάλλοι απέναντι στα δέκα εκατομμύρια
Αραβομουσουλμάνους όταν άρχισε ο αντιαποικιακός αγώνας. Στη Νότια Αφρική
η λευκή μειονότητα ήταν εξίσου σημαντική. Ούτε στη μία ούτε στην άλλη
περίπτωση δεν διαχωρίστηκε ο λαός των χωρών αυτών με εθνοτικά ή
ρατσιστικά κριτήρια για την επιβολή λύσης αντίθετης των αρχών του
δικαίου και της δημοκρατίας. Ασφαλώς κανείς δεν είπε ότι δεν θα έπρεπε
να προστατευτούν τα δικαιώματα των Τουρκοκυπρίων. Αλλά στην περίπτωση
της Κύπρου οι Τουρκοκύπριοι χρησιμοποιήθηκαν ως στρατηγική μειονότητα-ή
κοινότητα όπως τους ανακήρυξε η βρετανοτουρκική μεθόδευση-για να
εξυπηρετηθούν αλλότρια συμφέροντα: τα βρετανικά, αυτά της Τουρκίας και
αυτά του ΝΑΤΟ και των Αμερικανών. Το 1945, όταν ιδρύθηκε η πρώτη
τουρκοκυπριακή πολιτική οργάνωση, έφερε το όνομα «Σύνδεσμος Τουρκικής
Μειοψηφίας της Νήσου Κύπρου », γνωστή ως ΚΑΤΑΚ. Ακόμη και στη
Διασκεπτική του 1947-1948, οι Τουρκοκύπριοι αντιπρόσωποι μιλούσαν για
προστασία των δικαιωμάτων της μειονότητας. Οι ίδιοι οι Τουρκοκύπριοι
αποκαλούσαν επομένως τους εαυτούς τους μειονότητα και ας μη ενοχλούνται
σήμερα όσοι τους ανήγαγαν σε ισότιμους συνεταίρους με το άλλο 80% του
λαού της Κύπρου.
*Πανεπιστημιακός, διευθυντής του Κέντρου
Ελληνικών Ερευνών Καναδά-ΚΕΕΚ και μέχρι πρόσφατα επιστημονικός
συνεργάτης του ΕΔΙΑΜΜΕ στο Πανεπιστήμιο Κρήτης.
stephanos.constantinides@gmail.com
Aucun commentaire:
Enregistrer un commentaire