Με αφορμή την επίσκεψη του Έλληνα Πρωθυπουργού στην Άγκυρα Αλέξη Τσίπρα γράφτηκαν διάφορα φαιδρά, κυρίως στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, του στυλ «μετά το κλείσιμο του Μακεδονικού ο Τσίπρας πήγε στην Άγκυρα να ‘πουλήσει’ τώρα και την Κύπρο»! Πρώτα-πρώτα το Κυπριακό είναι θέμα εισβολής και κατοχής και ο Τσίπρας το είπε δημόσια στον Ερντογάν κατά την τελευταία επίσκεψή του στην Αθήνα, κάτι που πολλοί δεν το λένε στη Λευκωσία, αλλά ούτε και κανένας άλλος Έλληνας Πρωθυπουργός το είπε από την εποχή του Ανδρέα Παπανδρέου. Καμιά σχέση δεν έχει επομένως με το Μακεδονικό. Δεν υπερασπίζομαι τον Τσίπρα, ούτε και ξέρω αν άλλαξε γνώμη για το Κυπριακό και δεν το θεωρεί πια ως θέμα εισβολής και κατοχής. Όμως η όποια λύση του Κυπριακού δεν εξαρτάται από την Αθήνα. Η Κύπρος είναι ανεξάρτητο κράτος, μέλος του ΟΗΕ και της Ευρωπαϊκής Ένωσης, καθώς και άλλων διεθνών οργανισμών και μόνη αποφασίζει, σύμφωνα με το διεθνές δίκαιο, τα του οίκου της. Υπάρχει, βεβαίως, και θεωρητικά πάντα υπήρχε, η στενή σχέση με την Αθήνα και η συμπαράστασή της, αλλά έτερον εκάτερον! Ασφαλώς, επίσης η Αθήνα μπορεί να έχει άποψη στο Κυπριακό και να την εκφράζει, αλλά σε τελευταία ανάλυση η απόφαση είναι, με βάση το διεθνές δίκαιο, κυπριακής δικαιοδοσίας. Τα συντεταγμένα όργανα της Κυπριακής Δημοκρατίας και ο λαός της με δημοψήφισμα θα πάρουν την τελική απόφαση και θα δεσμευτούν για τη λύση.
Ακόμη και την εποχή που η Κύπρος ήταν αποικία γνωρίζουν
–όσοι μελετούν το Κυπριακό ή έστω όσοι έχουν μια στοιχειώδη γνώση του–
ότι ναι μεν η Ελλάδα και η Τουρκία διαπραγματεύτηκαν τις συμφωνίες της
Ζυρίχης, που έγιναν στη συνέχεια Ζυρίχης – Λονδίνου με την κατοχύρωση
των βρετανικών συμφερόντων, αλλά ποτέ δεν θα μπορούσαν να ισχύσουν χωρίς
την υπογραφή του Αρχιεπισκόπου Μακαρίου. Είναι γνωστά άλλωστε τα
παρασκήνια του Λονδίνου και οι δισταγμοί του Μακαρίου της τελευταίας
στιγμής. Ο δε Μακάριος τότε είχε δηλώσει ότι δεν θα πρσέφευγε σε
δημοψήφισμα για να μη δεσμεύσει με τις συμφωνίες τον κυπριακό λαό.
Υπάρχει μόνο ένα σημείο της λύσης που είναι και ελλαδικής
δικαιοδοσίας και αυτό αφορά τον ρόλο της Ελλάδας ως εγγυήτριας δύναμης.
Σε αυτό το θέμα η τελική απόφαση ανήκει στην Ελλάδα, σε διαβούλευση
εννοείται και με την Κυπριακή Δημοκρατία, αλλά και με τις δύο άλλες
εγγυήτριες δυνάμεις. Δεν νοείται όμως λύση που θα δρομολογεί ένα
κανονικό κράτος χωρίς την κατάργηση των αναγχρονιστικών αυτών εγγυήσεων
και χωρίς την παρουσία τουρκικών στρατευμάτων επί του κυπριακού εδάφους.
Και είναι στο σημείο αυτό που θα πρέπει να υπάρξει συμφωνία και των
εγγυητριών δυνάμεων σε μια ενδεχόμενη λύση του Κυπριακού για την
κατάργηση των εγγυητικών τους δικαιωμάτων. Το θέμα ανέδειξε στις
τελευταίες συνομιλίες ο Έλληνας τέως υπουργός Εξωτερικών Νίκος Κοτζιάς
που επέμεινε στην κατάργηση των εγγυήσεων. Κατ΄επέκταση αυτό έχει σχέση
και με την παραμονή στο νησί ελληνικών και τουρκικών στρατευμάτων, στον
αριθμό που προβλέπεται από τις συμφωνίες Ζυρίχης – Λονδίνου. Τα τουρκικά
στρατεύματα εισβολής και κατοχής βρίσκονται παράνομα στην Κύπρο και
ασφαλώς θα πρέπει να αποσυρθούν.
Σε ένα κανονικό επομένως κράτος ούτε εγγυήσεις μπορεί να
ισχύσουν ούτε παραμονή ξένων στρατευμάτων. Ακόμη δε κακώς δεν τίθεται
και το θέμα των βρετανικών βάσεων, ένα αποικιακό κατάλοιπο του οποίου η
ύπαρξη δεν δικαιολογείται στις μέρες μας.
Συμπερασματικά, λοιπόν, και πέρα από την όποια ηθική
υποχρέωση συμπαράστασης στην Κύπρο, πέρα ακόμη και από τα όποια
συμφέροντά της θα θέλει να προστατεύσει και να κατοχυρώσει η Αθήνα στην
Κύπρο και την Ανατολική Μεσόγειο και ανεξάρτητα πώς θα το κάνει, η λύση
του Κυπριακού δεν θα αποφασιστεί στην Αθήνα, αλλά στη Λευκωσία. Με
κανένα επομένως τρόπο δεν μπορεί ο Έλληνας Πρωθυπουργός ή οποιοσδήποτε
άλλος στην Αθήνα να διαπραγματευτεί λύση του Κυπριακού ερήμην της
Λευκωσίας. Φυσικά αυτό δεν σημαίνει ότι δεν μπορεί η Αθήνα να ασκήσει
πιέσεις όπως συνέβη και στο παρελθόν. Αλλά πιέσεις ασκούν και άλλες
χώρες –Βρετανία και ΗΠΑ για παράδειγμα– που δεν έχουν την ιδιάζουσα
σχέση που έχει η Ελλάδα με την Κύπρο. Σε σημείο που οι Κύπριοι
πολιτικοί, όλοι ανεξαιρέτως, να οδεύουν πολύ συχνά στην Αθήνα για
διαβουλεύσεις με την εκάστοτε ελληνική κυβέρνηση, τα πολιτικά κόμματα
και την ελλαδική πολιτειακή ηγεσία.
Αλλά και να ήθελε ο Τσίπρας την όποια συναλλαγή στο
Κυπριακό, παραμονές ελληνικών εκλογών δεν έχει τον χρόνο να ασχοληθεί με
αυτή, για να μην πω να τη φορτωθεί. Και όσοι ανησυχούν για τον Τσίπρα
καλό είναι να αρχίσουν να ανησυχούν για τον Μητσοτάκη, στην περίπτωση
που θα είναι ο επόμενος Πρωθυπουργός της Ελλάδας! Να αρχίσουν να
σκέφτονται από τώρα τι θα σημαίνει ένα δίδυμο Αναστασιάδη – Μητσοτάκη
για το Κυπριακό και τότε ίσως σταματήσουν να ανησυχούν για τον Τσίπρα!
Σε κάθε περίπτωση όμως, όπως και το 2004, η τελική απόφαση θα ληφθεί στη
Λευκωσία και θα είνα απόφαση του λαού της Κύπρου.
*Πανεπιστημιακός, διευθυντής του Κέντρου Ελληνικών Ερευνών Καναδά – ΚΕΕΚ και μέχρι πρόσφατα επιστημονικός συνεργάτης του ΕΔΙΑΜΜΕ στο Πανεπιστήμιο Κρήτης.
stephanos.constantinides@gmail.com
*Πανεπιστημιακός, διευθυντής του Κέντρου Ελληνικών Ερευνών Καναδά – ΚΕΕΚ και μέχρι πρόσφατα επιστημονικός συνεργάτης του ΕΔΙΑΜΜΕ στο Πανεπιστήμιο Κρήτης.
stephanos.constantinides@gmail.com
