Οι αναταράξεις στο διεθνές σύστημα και εμείς

Του Στέφανου Κωνσταντινίδη*

Πολλοί πολιτικοί αναλυτές μιλούν τον τελευταίο καιρό για ένα νέο Ψυχρό Πόλεμο. Υπάρχουν αρκετές ενδείξεις που υποστηρίζουν την άποψη αυτή, μολονότι είναι ίσως νωρίς για να μιλήσει κανείς με βεβαιότητα για κάτι τέτοιο. Μη ξεχνούμε άλλωστε και τη γνωστή ρήση ότι η Ιστορία επαναλαμβάνεται σαν φάρσα τη δεύτερη φορά. Και τω όντι αυτό κινδυνεύει να συμβεί με Πρόεδρο τον Ντόναλντ Τραμπ στις ΗΠΑ. Η απόσυρση των Ηνωμένων Πολιτειών από τη συμφωνία για την απαγόρευση της εγκατάστασης πυραύλων μικρού και μέσου βεληνεκούς στην Ευρώπη,είναι κάτι που αναβιώνει μια μορφή του Ψυχρού Πολέμου, προπάντων που ο Ρώσος πρόεδρος Πούτιν απείλησε ότι εάν η κυβέρνηση Τραμπ εγκαταστήσει νέους πυραύλους στην ευρωπαϊκή ήπειρο, τότε η Ρωσία θα βάλει στο στόχαστρο όχι μόνο τις χώρες που θα φιλοξενήσουν τα όπλα αυτά, αλλά και τις ίδιες τις ΗΠΑ.

Την ίδια ώρα που χειροτερεύουν οι αμερικανο-ρωσικές σχέσεις βαθαίνει και το ρήγμα ανάμεσα στις ΗΠΑ και την Ευρώπη. Στην πρόσφατη  Διάσκεψη Ασφαλείας στο Μονάχο, διαπιστώθηκε, ανοιχτά πλέον, το ρήγμα αυτό στις σχέσεις ΗΠΑ και Ευρωπαϊκής Ένωσης. Ειδικά το χάσμα διευρύνεται ανάμεσα στις ΗΠΑ και τη Γερμανία που δεν διστάζει πλέον να στρέφεται όλο και περισσότερο προς τη Μόσχα. Ο απομονωτισμός του Τραμπ δημιουργεί νέα δεδομένα στο διεθνές σύστημα.  Οι ΗΠΑ έχουν ήδη αποσυρθεί από την συμφωνία για τα πυρηνικά του Ιράν καθώς και από τη  συμφωνία για την κλιματική αλλαγή. Στη Μέση Ανατολή ο Τραμπ θέλει να εγκαταλείψει τη Συρία και μόνο η πίεση του Ισραήλ και των δικών του στρατιωτικών τον συγκρατούν. Η πολιτική αυτή δεν έχει νόημα αφού αφήνει τη Συρία κάτω από ρωσική και κυρίως ιρανική επιρροή και δείχνει τις αντιφάσεις ενός Προέδρου που δεν έχει τις στοιχειώδεις γνώσεις να αντιληφθεί πως λειτουργεί το διεθνές σύστημα. Ενός Προέδρου που έχει περιορισμένη αντίληψη των διεθνών σχέσεων και των διεθνών πραγματικοτήτων.   Στην Ασία φαίνεται τώρα πρόθυμος να συμβιβαστεί με την Κίνα για να τερματιστεί ο εμπορικός πόλεμος ανάμεσα στις δύο χώρες, ενώ η περιπέτεια του ξαφνικού «έρωτα» του με τον Βορειοκορεάτη ηγέτη Κιμ παραμένει αβέβαιη. Τελευταία προστέθηκε και η Βενεζουέλα με την απειλή του να επέμβει στρατιωτικά σε αυτή τη χώρα.

Η εξωτερική πολιτική του Αμερικανού Προέδρου δημιουργεί αβεβαιότητες και κυρίως αφήνει κενά στο διεθνές σύστημα που σπεύδουν να εκμεταλλευτούν Ρωσία και Κίνα. Η Ευρώπη περνά τη δική της υπαρξιακή κρίση που επιτείνεται από τις αμερικανικές επιθέσεις που δέχεται, από το σίριαλ του Brexit, από τα προβλήματα που αντιμετωπίζει ο Μακρόν και από την ιταλική «ανταρσία». Ο λεγόμενος Δυτικός Κόσμος παραμένει για πρώτη φορά μετά το Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο ακέφαλος. Μικροί ηγέτες, διαχειριστές της εξουσίας προς όφελος των αγορών και του χρηματοπιστωτικού συστήματος.

Αυτή η διεθνής κατάσταση είναι φυσικό να επηρεάζει Ελλάδα και Κύπρο. Η Ελλάδα με μια αριστερή κυβέρνηση έβαλε σχεδόν όλα της τα αβγά στο αμερικάνικο καλάθι. Δεν φαίνεται όμως να έχει πάρει σοβαρά ανταλλάγματα και οι ισορροπίες ανατρέπονται καθημερινά στην αμερικανική πρωτεύουσα. Ο Ερντογάν φαίνεται να ασκεί μια κρυφή γοητεία πάνω στον Τραμπ κα στην Αθήνα υπάρχει πάντα ο φόβος ότι οι ΗΠΑ θα τα βρούνε με την Τουρκία σε βάρος των ελληνικών συμφερόντων. Μόνο η σχέση που αναπτύχθηκε με το Ισραήλ και η κακή σχέση αυτής της χώρας με την Τουρκία καθησυχάζει κάπως την ελληνική πλευρά. Στο Ισραήλ όμως θα διεξαχθούν σύντομα εκλογές και κανείς δεν ξέρει τι θα προκύψει από αυτές και ποια θα είναι η νέα πολιτική αυτής της χώρας απέναντι στην Τουρκία, με μια διαφορετική κυβέρνηση από τη σημερινή.

Στην ίδια κατάσταση βρίσκεται και η Κύπρος. Για την Κύπρο ο κίνδυνος από μια αμερικανοτουρκική προσέγγιση είναι ακόμη μεγαλύτερος. Διότι σε  αυτή την περίπτωση η Κύπρος θα κληθεί να πληρώσει το αντίτιμο αυτής της προσέγγισης. Τα περιφερειακά σχήματα συνεργασίας με τη δημιουργία μιας μορφής διευθετήσεων ασφάλειας και ειδικά η σχέση με το Ισραήλ αποτελούν ένα πυλώνα της κυπριακής πολιτικής ενώ ο άλλος παραμένει ο ευρωπαϊκός. Στη Λευκωσία όμως δεν φαίνεται να αντιλαμβάνονται την ανάγκη μεγαλύτερων ανοιγμάτων με μια στοχευμένη πολιτική προς χώρες όπως η Γαλλία, η Κίνα και η Ρωσία. Ακόμη και ο ευρωπαϊκός πυλώνας της κυπριακής πολιτικής χωλαίνει μονίμως. Οι κυπριακές ελίτ παραμένουν εξάλλου μονίμως σαγηνευμένες από το βρετανικό αποικιακό πνεύμα… Διαφορετικά δεν εξηγείται η ελαφρότητα με την οποία αντιμετωπίζεται η απόφαση του Διεθνούς Δικαστηρίου της Χάγης αναφορικά με τις βρετανικές βάσεις στα εδάφη του Αγίου Μαυρικίου. Ούτε και το γεγονός ότι την ημέρα της θυσίας του ήρωα του εθνικοαπελευθερωτικού αγώνα Γρηγόρη Αυξεντίου, τον οποίο τα βρετανικά στρατεύματα αντιμετώπισαν με τον πλέον βάρβαρο τρόπο, ο Πρόεδρος της Κυπριακής Δημοκρατίας θα συναγελάζεται με τη βασίλισσα των Εγγλέζων!

Υ.Γ. Με μια στρατιά ακριβοπληρωμένων συμβούλων, μ΄ένα ΥΠΕΞ ιστορικό και ένα κυβερνητικό εκπρόσωπο "διανοούμενο", κανένας δεν βρέθηκε να του πει πως στις 3 Μαρτίου είναι ασέβεια να συναγελάζεται με τη βασίλισσα των Εγγλέζων; Ευτυχώς ο Αυξεντίου, ο Παλληκαρίδης κι όλοι οι άλλοι που θυσιάστηκαν γι΄αυτό τον τόπο έφυγαν νωρίς!

*Πανεπιστημιακός, διευθυντής του Κέντρου Ελληνικών Ερευνών Καναδά-ΚΕΕΚ και μέχρι πρόσφατα  επιστημονικός συνεργάτης του ΕΔΙΑΜΜΕ στο Πανεπιστήμιο Κρήτης.

* .E-mail   stephanos.constantinides@gmail.com