Στέφανος Κωνσταντινίδης
Υπάρχει μια τάση σχεδόν θριαμβολογίας μετά την έκτη Τριμερή Σύνοδο Κορυφής που πραγματοποιήθηκε στην Ιερουσαλήμ μεταξύ Ισραήλ, Ελλάδας και Κύπρου με κύριο θέμα την προώθηση της ενεργειακής ασφάλειας στην περιοχή. Αυτό οφείλεται και στη συμμετοχή του Αμερικανού υπουργού Εξωτερικών Μάικ Πομπέο, που θεωρήθηκε ως αναβάθμιση της συνόδου. Βεβαίως, στις διεθνείς σχέσεις αυτού του είδους οι συναντήσεις είναι σύνηθες φαινόμενο και έχουν διάφορους στόχους που τις περισσότερες φορές δεν είναι οι ίδιοι για όλους τους συμμετέχοντες.
Στην περίπτωση αυτής της τριμερούς συνεργασίας ανάμεσα στο
Ισραήλ, την Κύπρο και την Ελλάδα, ο μεγάλος κερδισμένος από τους τρεις
εταίρους είναι το Ισραήλ. Η Κύπρος και η Ελλάδα του επιτρέπουν να βγει
από μια σχετική απομόνωση, η δε χρήση του κυπριακού FIR είναι για τη
χώρα αυτή ζωτικής σημασίας. Γενικότερα το Ισραήλ εξασφαλίζει από αυτή τη
συμμαχία το πολύτιμο στρατηγικό βάθος που δεν διαθέτει. Κάτι που του το
εξασφάλιζε παλιότερα η συμμαχία με την Τουρκία. Στο Ισραήλ σκέφτονται
και δρουν με στρατηγικούς όρους. Η ανακάλυψη του φυσικού αερίου ενισχύει
τους ισραηλινούς στρατηγικούς σχεδιασμούς. Η δε σχέση του Ισραήλ με
την Ελλάδα και την Κύπρο του επιτρέπει να έχει έναν ασφαλή δίαυλο προς
την Ευρώπη.
Αντίθετα με το Ισραήλ, Ελλάδα και Κύπρος είναι οι αδύναμοι κρίκοι της συμμαχίας και το χειρότερο δεν σκέφτονται με στρατηγικούς όρους. Δεν φαίνεται δε να έχουν εξασφαλίσει κάποια χειροπιαστή στήριξη απέναντι στην Άγκυρα. Ασφαλώς εξασφαλίζουν κάποια πλεονεκτήματα απέναντι στην Τουρκία, τα οποία όμως δεν είναι αρκετά για να ανακόψουν τη νεο-οθωμανική τουρκική επιθετικότητα. Ειδικά στην περίπτωση της Κύπρου, η πολιτική της Λευκωσίας προκαλεί επιφυλάξεις στο Ισραήλ. Διότι η πολιτική που ακολουθείται στο Κυπριακό κινείται στα πλαίσια των τουρκικών επιδιώξεων και των τουρκικών συμφερόντων. Εδώ ισχύει το ευαγγελικό εκείνο, «ουδείς δύναται δυσί κυρίοις δουλεύειν»! Είναι φανερόν ότι λύση τουρκικών προδιαγραφών στο Κυπριακό έρχεται σε αντίθεση με τους στρατηγικούς στόχους του Ισραήλ. Με μια λύση όπως αυτή που επιδιώκει αυτή τη στιγμή η Λευκωσία, η Κύπρος θα τεθεί υπό τουρκική κηδεμονία και θα εξουδετερωθούν τα όποια αμοιβαία πλεονεκτήματα θα είχαν Κύπρος και Ισραήλ από την ύπαρξη ενός ανεξάρτητου κανονικού κράτους. Για να έχουν επομένως κάποια σημασία όσα διαδραματίζονται σε επίπεδο τριμερούς χρειάζεται μια διαφορετική διαχείριση του Κυπριακού, η υιοθέτηση μιας διαφορετικής πολιτικής. Στην αντίθετη περίπτωση όλα θα καταρρεύσουν ως χάρτινος πύργος. Ασφαλώς δε στα πλαίσια μιας διαφορετικής πολιτικής στο Κυπριακό, Κύπρος και Ελλάδα θα πρέπει να απαιτήσουν χειροπιαστά πλεονεκτήματα από το Ισραήλ. Σημειώνω βέβαια ότι θα ήταν λάθος η όποια συμμαχία με το Ισραήλ να αποκόψει Ελλάδα και Κύπρο από τον αραβικό κόσμο, με τον οποίο οι σχέσεις υπήρξαν πάντοτε καλές και επωφελείς και για τις δύο πλευρές. Στις διεθνείς σχέσεις δεν βάζει ποτέ κανείς όλα τα αυγά του στο ίδιο καλάθι. Μια ισορροπία ανάμεσα στο Ισραήλ και τον αραβικό κόσμο είναι δυνατή και ούτε και το ίδιο το Ισραήλ θα αντιταχτεί σε κάτι τέτοιο με όσα του εξασφαλίζει η σχέση του με την Ελλάδα και την Κύπρο.
Όσον αφορά στις ΗΠΑ, η παρουσία του Πομπέο στην Τριμερή θα μπορούσε να ερμηνευτεί και σαν μια άσκηση πίεσης στην Τουρκία. Έχουν ψευδαισθήσεις όσοι νομίζουν ότι οι ΗΠΑ δεν παζαρεύουν παρασκηνιακά την εξομάλυνση των σχέσεών τους με την Άγκυρα. Κι αν ακόμη δεν καταφέρουν να αποκαταστήσουν τις παλιές εγκάρδιες σχέσεις, μιας μορφής συμβιβασμός και εξομάλυνση θα επιδιωκτεί και από τις δύο πλευρές. Είναι πολλά τα κοινά συμφέροντα. Πολύ πιο δύσκολη φαίνεται να είναι η εξομάλυνση των σχέσεων Ισραήλ-Τουρκίας. Μολονότι, και ας μην αμφιβάλλουν κάποιοι, αυτό είναι το αμερικάνικο όνειρο. Εξάλλου, οι ΗΠΑ έχουν ευρύτερα συμφέροντα στην περιοχή και ασφαλώς στοχεύουν σε ανακοπή της ρωσικής επέλασης. Μέχρι νεωτέρας όμως, απαιτούν τον διαμοιρασμό των εσόδων από το φυσικό αέριο ανάμεσα στις δύο κοινότητες! Ως εάν να μην είναι της αρμοδιότητας της Κυπριακής Δημοκρατίας το θέμα αυτό!
Σε κάθε περίπτωση οι συγκυρίες είναι ευνοϊκές για την Κύπρο και την Ελλάδα. Παραμένει όμως πάντα η αμφιβολία αν θα υπάρξει αξιοποίηση αυτών των νέων στρατηγικών δεδομένων προς όφελος του ελληνισμού. Και βεβαίως όσον αφορά στην Κύπρο, προς όφελος του συνόλου του κυπριακού λαού. Καθ' όσον οι Τουρκοκύπριοι αποτελούν μέρος της εξίσωσης για τη λύση του Κυπριακού. Όχι όμως η Τουρκία, ειδικά όσο θα διατηρεί τις νεο-οθωμανικές επεκτατικές της βλέψεις. Εξυπακούεται, βεβαίως, η υιοθέτηση μιας πολιτικής που θα οδηγεί σε ένα κανονικό κράτος μετά τη λύση για να συνάδει με τους σημερινούς στρατηγικούς σχεδιασμούς.
Εάν πάντως Ελλάδα και Κύπρος αρκεστούν στις διακηρύξεις των τριμερών αυτών χωρίς να επιδιώξουν ουσιαστικά και χειροπιαστά ανταλλάγματα, θα διαδραματίζουν, ειδικά η Κύπρος, ρόλο κομπάρσου για να διευκολύνουν την εδραίωση των συμφερόντων των άλλων, Αμερικανών, Ισραηλινών αλλά και Ευρωπαίων. Φυσικά και η πολιτική μιζέρια που βιώνουν Ελλάδα και Κύπρος στο εσωτερικό τους μέτωπο, καθόλου δεν διευκολύνει την επιδίωξη και την εκπλήρωση των όποιων στρατηγικών τους στόχων. Στην Κύπρο ειδικά, η μιζέρια των σκανδάλων και της διαπλοκής, σε μια ημικατεχόμενη χώρα, περιορίζει τα περιθώρια μιας σωστής διαχείρισης των ευκαιριών που παρουσιάζονται αυτή τη στιγμή στην περιοχή. Και οι πόρτες των ευκαιριών κάποτε κλείνουν.
*Πανεπιστημιακός, διευθυντής του Κέντρου Ελληνικών Ερευνών Καναδά-ΚΕΕΚ και μέχρι πρόσφατα επιστημονικός συνεργάτης του ΕΔΙΑΜΜΕ στο Πανεπιστήμιο Κρήτης. stephanos.constantinides@gmail.com
