Μετά το Βερολίνο

Στέφανος Κωνσταντινίδης

Παραφράζοντας τον ποιητή, και τώρα τι θα γίνουμε μετά το Βερολίνο! Η συνάντηση του Βερολίνου ικανοποίησε την τουρκική πλευρά, τους οπαδούς της όποιας λύσης στην Κύπρο και τους ΝΑΤΟγενείς στην Ουάσιγκτον, το Λονδίνο και τις Βρυξέλλες. Η Τουρκία έμεινε μακριά γιατί αυτή τη στιγμή δεν έχει καμιά πρόθεση να πάει σε λύση. Είναι αντιμέτωπη με άλλα προβλήματα  και επιπλέον θέλει να ολοκληρώσει τις έρευνες της στην κυπριακή ΑΟΖ και να εμπεδώσει την παρουσία της εκεί. Με τη συνάντηση του Βερολίνου νομιμοποιήθηκε ουσιαστικά αυτή η παρουσία. Διότι υποτίθεται δεν θα γίνονταν συναντήσεις και διάλογος αν δεν αποσύρονταν τα τουρκικά γεωτρύπανα από την κυπριακή ΑΟΖ. Και αύριο, με την ίδια λογική θα πάμε και σε πενταμερή, όταν ευαρεστηθεί βεβαίως να συγκατανεύσει η Άγκυρα. Εξάλλου στο Βερολίνο επικυρώθηκαν και τα κεκτημένα της τουρκικής πλευράς, το κοινό ανακοινωθέν της 11ης Φεβρουαρίου 2014, η πολιτική ισότητα και τα μέτρα οικοδόμησης εμπιστοσύνης που οδηγούν σε ενδιάμεση συμφωνία. Η οποία θα οδηγήσει σε αναγνώριση του κατοχικού μορφώματος ως συνομιλητή του νόμιμου κράτους και σε υποβάθμιση της Κυπριακής Δημοκρατίας. Είναι χαρακτηριστικό ότι καμιά αναφορά δεν υπάρχει, ακόμη και έμμεση στην ανακοίνωση του Γ.Γ. των Ηνωμένων Εθνών Αντόνιο Γκουτέρες, για την τουρκική επιθετικότητα σε βάρος της Κυπριακής Δημοκρατίας. Υπάρχει αντίθετα αναφορά σε στρατηγική συμφωνία των μερών, τουτέστιν σε μια ενδιάμεση συμφωνία που θα αποτελέσει την ταφόπλακα της Κυπριακής Δημοκρατίας.

Ουσιαστικά ο Αναστασιάδης σύρθηκε στη συνάντηση του Βερολίνου από την πίεση του ΑΚΕΛ και της μερίδας εκείνης του κόμματος του, του ΔΗΣΥ, που επιδιώκουν συνομιλίες έστω και με την παρουσία των τουρκικών γεωτρυπάνων στην κυπριακή ΑΟΖ. Το ρήγμα βέβαια είναι βαθύτερο στο επίπεδο του μπλοκ εξουσίας, δηλαδή του μεταπρατικού κατεστημένου. Ένα μέρος αυτού του κατεστημένου γύρω από τον Αναστασιάδη φαίνεται να έχει αμφιβολίες για το βιώσιμο της διζωνικής ομοσπονδίας με πολιτική ισότητα. Ένα άλλο όμως μέρος του μεταπρατικού αστικού κατεστημένου παραμένει πιστό στη λύση της διζωνικής ομοσπονδίας με την φρούδα ελπίδα ότι θα ανοίξει έτσι στα συμφέροντα του η τουρκική αγορά. Φραγκολεβαντινισμός βεβαίως μιας άλλης εποχής. Σήμερα υπάρχει ισχυρή τουρκική αστική τάξη, τόσο κοσμική όσο και ισλαμική που έχει υπό τον έλεγχο της την τουρκική οικονομία σε αντίθεση με την εποχή της Οθωμανοκρατίας και του φραγκολεβαντινισμού που ονειρεύονται κάποιοι.

Το ρήγμα στο μπλοκ εξουσίας φαίνεται και από τις κινήσεις στην πολιτική σκακιέρα με φόντο τις προεδρικές εκλογές του 2023. Το μπλοκ Αναστασιάδη φαίνεται να προωθεί τον νυν υπουργό Εξωτερικών Νίκο Χριστοδουλίδη ενώ στο αντίπαλο μπλοκ κινούνται Αβέρωφ Νεοφύτου και Χρήστος Στυλιανίδης. Και όλες αυτές οι υποθέσεις όμως θα μπορούσαν να ανατραπούν στην περίπτωση που ο Νίκος Αναστασιάδης θα αποφάσιζε να διεκδικήσει και μια τρίτη θητεία, κάτι που πολλοί καθόλου δεν αποκλείουν. Το βέβαιο πάντως είναι ότι στο τέλος οι διάφορες φατρίες του μπλοκ εξουσίας θα τα βρουν προκειμένου να διατηρήσουν τον έλεγχο του κράτους. Ούτε άλλωστε υπάρχει και κάποια εναλλακτική πρόταση εξουσίας αυτή τη στιγμή στα χάλια που βρίσκεται ο λεγόμενος ενδιάμεσος χώρος αλλά και το ΑΚΕΛ.

Ακριβώς αυτή η έλλεψη προοπτικής επιτρέπει και την ανεξέλεγκτη αύξηση της διαφθοράς.  Σε μια ημικατεχόμενη χώρα όχι μόνο οι θεσμοί δεν λειτουργούν, αλλά έχει επικρατήσει και  ένας κυνισμός ανοχής από μέρους των πολιτών. Οι οποίοι τρέφονται με ψιχία από το μεγάλο φαγοπότι. Κοινωνία διαφθοράς, διαπλοκής και ρουσφετοκρατίας! Υπάρχουν για όλα αυτά και οι κατά καιρούς διαπιστώσεις του Γενικού Εισαγγελέα αλλά και οι εκθέσεις του Γενικού Ελεγκτή, των μόνων θεσμών που παραμένουν ακόμη όρθιοι. Το πάρε-δώσε ανάμεσα στα διάφορα κατεστημένα για τον γρήγορο και εύκολο πλουτισμό υποχρεώνει το κράτος να λετουργεί με όρους πελατειακών σχέσεων. Στο χορό μπήκαν και τα κόμματα που μοιράζονται και αυτά κάποια λάφυρα. Η κυπριακή κοινωνία θυμίζει Ρώμη της ύστερης παρακμής. Τότε που ο αυτοκράτορας Καλιγούλας έφτασε στο σημείο να ανακηρύξει Ύπατο ακόμη και το άλογο του! Και όσο δεν θα υπάρχει αντίδραση από μέρους των πολιτών το πάρτι θα συνεχίζεται.

Σαρανταπέντε χρόνια μετά την τουρκική εισβολή, ψάχνουμε ακόμη τους «όρους αναφοράς» για να συνομιλήσουμε με τους Τουρκοκύπριους. Το Κυπριακό τάφηκε στο δικοινοτικό διάλογο και άφησε την Τουρκία εκτός της μεγάλης εικόνας που είναι αυτή της κατοχής. Το μόνο θετικό στοιχείο από όλη αυτή τη θλιβερή εικόνα είναι ότι οι πολίτες, από ένστικτο αυτοσυντήρησης, αρνούνται να δεχτούν τα ΝΑΤΟγενή τετελεσμένα που τους σερβίρονται από Εγγλέζους και Αμερικανούς όλα αυτά τα χρόνια, μέσω των κυπριακών ελίτ.
Εδώ που έχει φτάσει η κυπριακή κοινωνία μόνο μια ανάταση, μια αφύπνιση, μια αντίδραση των πολιτών, μπορεί να κάνει τη διαφορά τόσο στο Κυπριακό όσο και στα εσωτερικά θέματα της διαφθοράς και της ηθικής σήψης. Υπάρχει όμως τέτοια περίπτωση να σηκωθεί ο ο κύπριος πολίτης από τον καναπέ του; Η ελπίδα, πεθαίνει πάντα τελευταία!

*Πανεπιστημιακός, διευθυντής του Κέντρου Ελληνικών Ερευνών Καναδά-ΚΕΕΚ, συγγραφέας της μυθιστορηματικής τριλογίας ΝΟΜΑΔΑΣ, Αθήνα, Εκδόσεις Βακχικόν, 2017-2019