Χωρίς Πυξίδα

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 Στέφανος Κωνσταντινίδης*

 

 

 

 

 

 

 Το πλανητικό χωριό μας προχωρεί αγκομαχώντας χωρίς πυξίδα. Όποιος παρακολουθεί την πορεία του με λίγη προσοχή και κάποια προσπάθεια να καταλάβει προς τα πού πηγαίνει, δεν μπορεί παρά να νιώθει θλίψη. Ειδικά η λεγόμενη Δύση προκαλεί σχεδόν οίκτο με τη σημερινή ηγεσία της. Στην Ουάσινγκτον πρώτα εγκαταστάθηκε ένας Πρόεδρος –με κίνδυνο να παραμείνει εκεί και την επόμενη τετραετία– που γελοιοποιεί καθημερινά την για την ώρα ακόμη ισχυρότερη χώρα του κόσμου. Το αμερικανικό θεσμικό και μη κατεστημένο, προσπαθεί να περισώσει ό,τι περισώζεται. Η Ευρώπη παραπαίει. Την κυβερνούν λογιστές, χωρίς πάθος και χωρίς όραμα. Τι να σου κάνει και αυτή η ταλαίπωρη Μέρκελ που η τύχη την έφερε επικεφαλής μιας αυτοκρατορίας που πάντα ονειρεύονταν οι Γερμανοί. Έλιωσε τα παπούτσια της να πηγαινοέρχεται στην Άγκυρα στην αυλή του Ερντογάν! Ο Μακρόν κάτι προσπαθεί να κάνει αλλά από τη στιγμή που ο Γαλλογερμανικός άξονας δεν υπάρχει πια, δεν τον χρειάζεται πια η Γερμανία, οι δυνατότητές του είναι περιορισμένες. 
Αντίθετα η Ρωσία, στο πρόσωπο του Πούτιν βρήκε έναν στιβαρό ηγέτη με όραμα για τη χώρα του, που την παρέλαβε από έναν μεθύστακα, τον Γέλτσιν, που την είχε γελοιοποιήσει και την μετέτρεψε ξανά αν όχι σε υπερδύναμη, τουλάχιστον με μια μεγάλη σεβαστή δύναμη. Τα ελλείμματα δημοκρατίας για τα οποία κατηγορείται –αναπόφευκτα άλλωστε για μια χώρα όπως η Ρωσία με την ιστορική πορεία που είχε– δεν αναιρούν τις επιτυχίες του. Το ίδιο θα μπορούσε να υποστηρίξει κανείς και για την Κίνα που ακολούθησε έναν διαφορετικό δρόμο, με μια σχετικά συλλογική γραφειοκρατική ηγεσία, και που πέτυχε ένα πραγματικό άλμα, σε σημείο που να συναγωνίζεται επικίνδυνα τις ΗΠΑ.

Στη Μέση Ανατολή θα πρέπει να σημειώσει κανείς την αντοχή και τις σχετικές επιτυχίες του Ιράν, παρά τον αμείλικτο οικονομικό πόλεμο που διεξάγεται σε βάρος του από τις ΗΠΑ. Μετά τον θάνατο του Χομεϊνί η εξουσία ασκείται συλλογικά από μια άρχουσα ομάδα του σιϊτικού ιερατείου, των Φρουρών της Επανάστασης και λαϊκών στοιχείων. Όπως και στην περίπτωση της Ρωσίας, τίθεται και εδώ το θέμα της δημοκρατικής δομής του καθεστώτος. Όμως το ιρανικό καθεστώς είναι πολύ πιο δημοκρατικό και φιλελεύθερο απ' ό,τι το σκοταδιστικό καθεστώς της Σαουδικής Αραβίας, που όμως δεν ενοχλεί κανένα, αφού όλοι τρέχουν να πουλήσουν σε αυτή τη χώρα την πραμάτεια τους σε οπλικά συστήματα.

Στον υπόλοιπο κόσμο, κάποιες από τις χώρες της Ασίας συνεχίζουν την καλή σχετικά οικονομική τους πορεία –Ιαπωνία, Νότια Κορέα, Ινδία κ.λπ.– ενώ άλλες αντιμετωπίζουν δυσκολίες, ακόμη και φτωχοποίηση, με το χειρότερο παράδειγμα ίσως το Μπανγκλαντές με την άγρια εκμετάλλευση της εργασίας των παιδιών.
Στη Λατινική Αμερική μετά από μια περίοδο εκδημοκρατικοποίησης και σχετικής ανάπτυξης, επανέρχονται οι παλιοί δαίμονες της αστάθειας και της άνισης κατανομής του εθνικού πλούτου με τις πολυεθνικές και τις τοπικές ολιγαρχίες να παίρνουν τη μερίδα του λέοντος.
Όσο για την Αφρική, είναι η ήπειρος που μετά από μια άγρια εκμετάλλευσή της την περίοδο της αποικιοκρατίας αφέθηκε στην τύχη της.
Είναι βέβαια και τα μεγάλα προβλήματα της κλιματικής αλλαγής και των κοινωνικών ανισοτήτων, με τις ΗΠΑ να μην αναγνωρίζουν ούτε καν την ύπαρξή τους και τις υπόλοιπες πλούσιες χώρες να κάνουν ελάχιστα για την επίλυσή τους.
Σε μια τόσο δύσκολη περίοδο για τον πλανήτη, αλλά ξεχωριστά πιο δύσκολη για την Ελλάδα και την Κύπρο, και στην Αθήνα και στη Λευκωσία βασιλεύει η ανεπάρκεια σε επίπεδο ηγεσίας. Μιας ηγεσίας με μικρή και περιορισμένη εμβέλεια, χωρίς όραμα και χωρίς φιλοδοξία που να ξεπερνά την καθημερινότητα. Το ποδόσφαιρο με τον υπόκοσμο και τους νταβατζήδες ήταν το κυρίαρχο θέμα και στις δύο πρωτεύουσες αυτές τις μέρες! Και με αυτό ασχολήθηκε η πολιτική ηγεσία στο πιο ψηλό επίπεδο. Σε ρόλο διαιτητή και πυροσβέστη! Αν αυτό δεν είναι κατάντια σε μια στιγμή που απειλούνται ύψιστα εθνικά συμφέροντα, η ίδια η εθνική κυριαρχία, σε μια στιγμή που η Κύπρος τελεί υπό τουρκική ομηρία, και αν οι πολιτικοί ταγοί δεν το συνειδητοποιούν, τότε έρχονται και χειρότερα. Την ίδια ώρα το πελατειακό κράτος της διαφθοράς και της διαπλοκής τρώει τις σάρκες της κοινωνίας. Μέσα σε ένα ρευστό διεθνές περιβάλλον παραμένουμε ανοχύρωτοι και ευάλωτοι. Ταξιδεύουμε με παναμαϊκή σημαία ευκαιρίας! Χωρίς ίχνος υποψίας για τους κινδύνους που αντιμετωπίζουμε. Ή και αν τους ψηλαφούμε μέσα στο μισοσκόταδο, περιμένουμε, μοιραίοι και άβουλοι αντάμα, κάποιο θαύμα που θα έλεγε και ο ποιητής.
Ανησυχητικά είναι και όσα ακούονται στην Αθήνα για προσφυγή στο Διεθνές Δικαστήριο της Χάγης. Φαίνεται όμως πως στην ελληνική πρωτεύουσα ετοιμάζονται να παραδώσουν το Καστελλόριζο στην Τουρκία για να την εξευμενίσουν. Και ο εύκολος τρόπος είναι να γίνει αυτό μέσω Χάγης. Είναι χαρακτηριστικά όσα η Ντόρα Μπακογιάννη –που ενεργεί ως λαγός του αδελφού της– είπε στον δημοσιογράφο Γιώργο Παπαχρήστου των «Νέων»: «Πρέπει να ξεφύγουμε από τις απαρχαιωμένες αντιλήψεις του περασμένου αιώνα για τις ελληνοτουρκικές σχέσεις και τα μεταξύ μας προβλήματα, να δούμε την κατάσταση που έχει διαμορφωθεί στην περιοχή «με άλλο μάτι», και να κατανοήσουμε ότι τυχόν προσφυγή στο δικαστήριο της Χάγης μπορεί μεν να έχει ως συνέπεια μερικές απώλειες για μας, όπως ας πούμε την ΑΟΖ του Καστελλορίζου, αλλά θα κατοχυρώσει τα δικαιώματα άλλων νησιών μας, όπως της Ρόδου ή της Λέρου».
Βεβαίως αν αυτό συμβεί θα σημάνει και εγκατάλειψη της Κύπρου. Και κανένα νόημα δεν θα έχουν πια οι τριγωνικές συμμαχίες με την Αίγυπτο και το Ισραήλ και ο ΕastMed. Η κυπριακή ΑΟΖ δεν θα εφάπτεται με την ελληνική, οπότε ο EastMed θα πρέπει να λάβει την άδεια και των Τούρκων για να κατασκευαστεί! Είναι επομένως πολύ πιθανόν ότι πέραν από τις επίσημες φανφάρες να διαμορφώνεται στα παρασκήνια μια διαφορετική πολιτική. Και ίσως γι' αυτό η Αθήνα να αρνείται επίμονα την οριοθέτηση της ΑΟΖ της έτσι που να εφάπτεται αυτής της Κύπρου. Ο χρόνος θα δείξει.

*Πανεπιστημιακός, διευθυντής του Κέντρου Ελληνικών Ερευνών Καναδά-ΚΕΕΚ, συγγραφέας της μυθιστορηματικής τριλογίας ΝΟΜΑΔΑΣ, Αθήνα, Εκδόσεις Βακχικόν, 2017-2019

stephanos.constantinides@gmail.com