Ιός του νεοφιλελευθερισμού και κορωνοϊός

Ιός του νεοφιλελευθερισμού, καπιταλιστική πανώλη και κοινωνικό εμβόλιο

Χριστόφορος Βερναρδάκης, Χαρίλαος ΦλώΑ. Η πανδημία του κορωναϊού Covid-19 θα έχει καταλυτικές και ενδεχομένως απρόβλεπτες συνέπειες στις παραγωγικές και οικονομικές σχέσεις, αλλά και στους γεωπολιτικούς συσχετισμούς.

 

Σύμφωνα με τις εκτιμήσεις του ILO (Διεθνούς Γραφείου Εργασίας), οι απώλειες θέσεων εργασίας λόγω της κρίσης του κοροναϊού θα είναι με το αισιόδοξο σενάριο 5,3 εκατομμύρια και σύμφωνα με το απαισιόδοξο 24,7εκατομμύρια θέσεις εργασίας. Η εξέλιξη αυτή θα οδηγήσει σε αύξηση του φτωχοποιημένου εργατικού δυναμικού σε παγκόσμια κλίμακα από 8 έως 35εκατομμύρια ανθρώπους.

 

Ωστόσο, δεν θα πληγούν μόνον οι εργατικές τάξεις. Χωρίς να υπεισέλθουμε σε λεπτομέρειες οικονομικής θεωρίας, η περίοδος αυτή χαρακτηρίζεται από αλλεπάλληλες κρίσεις, χρηματιστηριακές φούσκες, αστρονομικά ποσά πλασματικών αξιών και όλα αυτά σε μία «συσκευασία» τυπικής κρίσης υπερσυσσώρευσης, που εκδηλώνεται με την αδυναμία ή με την απροθυμία του κεφαλαίου να αξιοποιήσει τη δύναμη εργασίας του εργατικού δυναμικού και λιμνάζει ως πλεονάζον στα διεθνή αποθετήρια κεφαλαίων στην Κίνα, τις ΗΠΑ, την ΕΕ, την Νοτιοανατολική Ασία και αλλού. Το εκρηκτικό σκηνικό του

οικονομικού και ταξικού πολέμου με πυρομαχικά την πανδημία του κοροναϊού έχει στηθεί.

 

Β. Οι ιθύνουσες ελίτ αντιλαμβάνονται πανικόβλητες τις συνέπειες που μπορεί να έχει η υγειονομική κρίση της επέκτασης του κοροναϊού και αναγκάζονται σε πρώτο χρόνο να υιοθετήσουν κάποια μέτρα κοινωνικής προστασίας, σε αντίθεση με το ασκούμενο νεοφιλελεύθερο μοντέλο οικονομικής διαχείρισης.

 

Όμως, μετά το πρώτο μούδιασμα, είναι σίγουρο ότι θα σπεύσουν να αξιοποιήσουν στο έπακρο αυτό που θεωρούν «ευκαιρία». Είναι η  «αντικειμενική τάση» του κεφαλαίου. Τις ωθούν σε αυτό τα αστρονομικά ποσά του λιμνάζοντος κεφαλαίου σε διεθνή κλίμακα. Δεν θα δράσουν βάσει επιτελικού σχεδίου, θα προσαρμοστούν στις διακυμάνσεις  εξάπλωσης του Covid-19, αυτό δε εκφράζεται ήδη στα μέτρα που λαμβάνονται.

 

Τα μέτρα αντιμετώπισης της πανδημίας, ανεξάρτητα αν λαμβάνουν βάρβαρες μορφές κοινωνικού δαρβινισμού (Μπόρις Τζόνσον και «ανοσία της αγέλης») ή μορφές προστατευτισμού με αυταρχικό περιορισμό των πληττομένων, θα

στοχεύουν σταθερά στη διαφύλαξη του κεφαλαίου ως συνόλου σχέσεων εξουσίας και κοινωνικο-οικονομικής οργάνωσης.

Θα επιχειρηθεί - και επιχειρείται ήδη -, πρωτίστως η διάσωση και η διεύρυνση των κεφαλαιοκρατικών παραγωγικών σχέσεων εις βάρος των παραγωγικών δυνάμεων που θα υποστούν καταστροφικές απώλειες στα πλαίσια της κρίσης.

Τα μέτρα αυτά θα οδηγούν αντικειμενικά:

 

α) Στην αναδιανομή του πλούτου και τη βίαια αναδιάρθρωση μέσω της κινητοποίησης των υπέρογκων λιμναζόντων αδρανών κεφαλαίων, με την εφαρμογή υπερ-επιθετικών εξαγορών και διεισδύσεων σε αγορές,

 

β) Στην καταστροφή παραγωγικών δυνάμεων που θα συνοδεύεται από συρρίκνωση και φυσική καταστροφή εργατικού δυναμικού

 

γ) στη διάλυση μικρομεσαίων επιχειρήσεων, ή στην περαιτέρω υποταγή και εξάρτησή τους από το χρηματοπιστωτικό σύστημα.

 

Θα οδηγήσει επίσης στην καταστροφή μεγάλου μέρους του παγίου κεφαλαίου ή κεφαλαίων χαμηλής αξιοποίησης με κερδοφορία χαμηλότερη του μέσου ποσοστού κέρδους. Η Ευρωπαϊκή Ένωση απελευθέρωσε τη δυνατότητα αγοράς τίτλων των εμπορικών τραπεζών από την ΕΚΤ στο πλαίσιο «μη συμβατικών μέτρων» της νομισματικής

της πολιτικής. Η ποσοτική χαλάρωση στην παρούσα στιγμή θα στηρίξει τις οικονομίες της Ευρωζώνης για την υπέρβαση των συνεπειών της υγειονομικής κρίσης στη λογική όμως – μην το ξεχνάμε - της αναδιάρθρωσης του κεφαλαίου. Τα κεφάλαια που απελευθερώνονται θα αποτελούν το «μαξιλάρι» των κυρίαρχων ελίτ στην πολιτική της αναδιάρθρωσης.

 

Γ. Ας έρθουμε τώρα στα καθ’ ημάς.Το «παλαιό καθεστώς» επανήλθε στην Κυβέρνηση και προχώρησε στην υλοποίηση πολιτικών που σαρώνουν τις όποιες κατακτήσεις κοινωνικού κράτους με κόπο έστησε η κυβέρνηση του ΣΥΡΙΖΑ. Απορρύθμισε ταχύτατα τις εργασιακές σχέσεις προς όφελος της εργοδοσίας και προχώρησε στην κατάργηση κοινωνικών κεκτημένων με πνεύμα ρεβανσισμού. Καθήλωσε τις προσλήψεις στο κοινωνικό κράτος και την Υγεία και εκπόνησε ένα σχέδιο ιδιωτικοποιήσεων των μονάδων υγείας. Μπροστά στην αδυναμία του ιδιωτικού τομέα να ανταποκριθεί στις ανάγκες ανάσχεσης της επερχόμενης επιδημίας, αλλά και στην ανικανότητα του επιτελικού κράτους να οργανώσει την υγειονομική άμυνα της χώρας, η κυβέρνηση της ΝΔ ανέκρουσε πρύμναν και οχυρώθηκε πίσω από τις εκκλήσεις

για στήριξη του «εθνικού συστήματος υγείας». Παράλληλα, προσπάθησε να καλλιεργήσει ένα κλίμα εθνικής ενότητας και πολιτικής συναίνεσης στις επιλογές της.

 

Η πρόσκαιρη και ανέξοδη αυτή υποχώρηση όμως, έχει ήδη λειτουργήσει σαν παγίδα αυταπάτης και αυτάρεσκης ικανοποίησης σε μεγάλο μέρος των αριστερών και προοδευτικών ανθρώπων που βλέπουν να δικαιώνονται δήθεν

ιδεολογικά από την (εφήμερη) επίκληση του κοινωνικού κράτους από την ΝΔ. Στην πραγματικότητα δεν υφίσταται κανένα κλίμα συναίνεσης από την πλευρά της Κυβέρνησης, αλλά προσπάθεια επιβολής πολιτικών εκπειθάρχησης και υποταγής σε ένα ιδιόρρυθμο καθεστώς έκτακτης ανάγκης.

 

Η διαχείριση της κρίσης δεν θα ενισχύσει το δημόσιο σύστημα υγείας, όπως αφελώς πιστεύεται. Αντιθέτως, θα επιταχύνει τις πολιτικές ΣΔΙΤ στον τομέα της Υγείας και, απλούστατα, ο κρατικός προϋπολογισμός θα αναλάβει να καλύψει τα κόστη της ιδιωτικής επιχειρηματικότητας στην υγεία.

 

Την ίδια στιγμή, πολιτικές ιδιωτικοποιήσεων νομοθετούνται καθημερινά στη Βουλή από όλα τα Υπουργεία, με τελευταία κρούσματα τον Λόφο του Φιλοπάππου και την Εθνική Αρχή Λιμένων.

 

 Δ. Τα μέτρα “δίκαιου μοιράσματος των βαρών” που εξήγγειλε η κυβέρνηση της ΝΔ, στο όνομα της ανάσχεσης των συνεπειών της εξάπλωσης της Πανδημίας, δεν είναι μόνον άτολμα και ανεπαρκή. Δεν είναι απλώς «αναποτελεσματικά».

Έχουν ένα επιθετικό ταξικό υπόβαθρο ενάντια στα ευάλωτα τμήματα του εργατικού δυναμικού της χώρας. Κυρίως όσον αφορά τους εργαζόμενους σε επιχειρήσεις που ανεστάλη η λειτουργία τους: δεν έθιξε μόνον το βιοτικό τους επίπεδο, απήλλαξε από κάθε μισθολογική και ασφαλιστική υποχρέωση τους εργοδότες τους, μετακυλίοντας το κόστος στην κοινωνία.

 

Και δεν είναι μόνον αυτό. Μετατρέποντας τις αποδοχές μισού εκατομμυρίου εργαζομένων σε επίδομα, αυτό των 800 €υρώ για ενάμιση μήνα, επανέφερε από την πίσω πόρτα ένα είδος «υποκατώτατου» μισθού στη χειρότερή του εκδοχή. Θα μπορούσε βάσιμα να ισχυριστεί κανείς ότι το πλαίσιο απορρύθμισης των εργασιακών σχέσεων που επιδιώκει με τα μέτρα ενάντια στην επιδημία η κυβέρνηση, ενέχει χαρακτήρα αντεπανάστασης με την κυριολεκτική έννοια του όρου.

 

Συνέπειες αυτών των μέτρων είναι η συσσώρευση χρεών των εργαζομένων των θιγόμενων κλάδων, η αδυναμία κάλυψης των άμεσων αναγκών τους (έξοδα διαβίωσης, ιατρικής φροντίδας και κίνησης, δάνεια και τρέχοντες λογαριασμοί). Η μακράς διάρκειας εφαρμογή των μέτρων θα φτωχοποιήσει μέχρι εξαθλίωσης τμήματα του εργατικού δυναμικού με απρόβλεπτες κοινωνικές, πολιτικές και οικονομικές συνέπειες που θα εκδηλωθούν στο άμεσο μέλλον. Θα υπονομεύσει την κοινωνική συνοχή και θα μετατρέψει την κοινωνία σε ζούγκλα. Ήδη καταγράφονται 30.000 απολύσεις τις πρώτες

ημέρες εκδήλωσης των κρουσμάτων του κοροναϊού. Διαφαίνεται διόγκωση της ανεργίας, με ορατό κίνδυνο να πλησιάσει ή και να ξεπεράσει τα ποσοστά της μνημονιακής περιόδου, ιδίως αν, όπως φαίνεται, υποστεί μεγάλη ζημιά ο κλάδος του τουρισμού.

 

Ταυτόχρονα, η έλλειψη οποιουδήποτε ρυθμιστικού εργασιακού πλαισίου για την τηλεργασία – που βιαίως σχεδόν εισάγεται καθολικά στην εργασιακή καθημερινότητα – θα οδηγήσει σε τεράστια αύξηση του ωραρίου εργασίας, σε

απορρύθμιση του καθεστώτος πληρωμής της υπερεργασίας, και σε δεύτερο χρόνο σε απολύσεις ακόμα και στο δημόσιο.

Η επιδημία του κοροναϊού αργά ή γρήγορα θα ανασχεθεί κι όλοι ευχόμαστε και ελπίζουμε σε όσο το δυνατόν λιγότερα θύματα. Φαίνεται όμως, ότι τα θύματα των νεοφιλελεύθερων πολιτικών θα είναι απείρως περισσότερα. Και η τελική σκόπευση των λαμβανόμενων μέτρων θα είναι σαν μια ενδημική και διαρκής πανδημία: η πανδημία του νεοφιλελευθερισμού, της φτωχοποίησης, της περιστολής των ελευθεριών, της εκμηδένισης του οργανωμένου εργατικού

κινήματος και των κοινωνικών κινημάτων, η περιστολή της συνδικαλιστικής δράσης.

 

Πρέπει να συνειδητοποιήσουμε και να το καταστήσουμε κτήμα των υποτελών τάξεων, των μισθωτών, των ελαστικά εργαζομένων, της επισφάλειας, των ανέργων και των επαγγελματιών των μεσαίων στρωμάτων των πόλεων, ότι ο

καπιταλισμός ιδίως σήμερα στη νεοφιλελεύθερη εκδοχή του είναι κίνδυνος για τον πολιτισμό, την ανθρωπότητα και τις μέλλουσες γενιές, τον πλανήτη ολόκληρο.

 

Ε. Για να μην είναι άτολμα, αποσπασματικά και ανεπαρκή τα μέτρα απαιτείται ένα διευρυμένο σχέδιο άμεσων  παρεμβάσεων. Να λυγίσουμε,κυριολεκτικά, το ραβδί από την άλλη μεριά. Το σχέδιο αυτό δεν μπορεί παρά να περιέχει στον πυρήνα του μια λογική ευρείας «κοινωνικοποίησης» της ιδιωτικής οικονομίας:

 

- Να καλύψει πλήρως όλους τους εργαζόμενους για το κρίσιμο διάστημα που θα απαιτηθεί για να μπει η επιδημία σε φάση ύφεσης. Απαιτείται ακριβής και πλήρης συμπερίληψη στα μέτρα όλου του εργατικού δυναμικού, συμπεριλαμβανομένων κι εκείνων των εργαζομένων που υπόκεινται σε ελαστικές σχέσεις απασχόλησης.

 

- Να υπάρξει άμεση ψήφιση ρυθμιστικού νομοθετικού πλαισίου για την τηλεργασία, την εργασία στο σπίτι, την εξ’ αποστάσεως εργασία, κλπ.

 

- Να επιβάλει την άμεση καταβολή του δώρου Πάσχα στην ώρα του και όχι ετεροχρονισμένα. Και να βοηθήσει τους μικρούς και μεσαίους εργοδότες με κεφάλαια ρευστότητας προς αυτή την κατεύθυνση.

 

- Να απαγορεύσει χωρίς προϋποθέσεις τις απολύσεις για όλη τη διάρκεια της κρίσιμης περιόδου.

 

- Να προστατέψει τη μικρή επιχείρηση, επεκτείνοντας τις φορολογικές ελαφρύνσεις και παγώνοντας τις πληρωμές δόσεων δανείων.

 

- Να κηρύξει ενοικιοστάσιο για όσο διάστημα χρειαστεί και να διαθέσει τους απαραίτητους πόρους για την εξυπηρέτηση των αναγκών.

 

- Να επιβάλει την μη-έκδοση λογαριασμών νερού, ρεύματος και τηλεφώνου, ακόμα και χρησιμοποιώντας το μέτρο της επίταξης.

 

- Να επιβάλλει στις Τράπεζες να παγώσουν την απαίτηση δόσεων δανείων. Αυτό πρέπει να συνοδεύεται από την αναστολή των πλειστηριασμών και την οριζόντια προστασία της πρώτης κατοικίας.

 

- Να στελεχώσει άμεσα το κράτος και τις δημόσιες υπηρεσίες με ένα έκτακτο πρόγραμμα στοχευμένων προσλήψεων στην υγεία, στην κοινωνική πρόνοια, την πολιτική προστασία, την Αυτοδιοίκηση, την εκπαίδευση κυρίως των χαμηλών βαθμίδων και όπου αλλού χρειάζεται. Μόνο ένα στελεχωμένο κράτος μπορεί να ανταπεξέλθει στις ανάγκες διαχείρισης αυτής της κρίσης.

 

ΣΤ. Επαρκούν τα μέτρα αυτά; Σίγουρα αν εφαρμοστούν – και πρέπει να απαιτηθεί αυτό έντονα τις επόμενες ημέρες – θα είναι μέτρα ανακούφισης και ουσιαστικής αντιμετώπισης της κρίσιμης περιόδου. Είναι ρεαλιστικό να γίνουν πράξη τα μέτρα; Αν και είναι απολύτως εφικτά, δυστυχώς από την παρούσα Κυβέρνηση της Δεξιάς δεν θα γίνουν πράξη. Πολλώ

δε μάλλον που αυτήν τη στιγμή είναι αδύνατον για αντικειμενικούς και υποκειμενικούς λόγους να υπάρξει ένα γενικευμένο κοινωνικό ρεύμα πίεσης.

 

Η «ταξική μεροληψία» θα φανεί τις επόμενες μέρες και θα φανεί στην πλάτη των εργαζομένων και των μικρών ιδιοκτητών με τρόπο που η μνημονιακή περίοδος της μεγάλης κρίσης να φαντάζει ανοιξιάτικος περίπατος. Βρισκόμαστε επομένως απέναντι σε ένα διπλό «τέρας». Το τέρας της επιθετικής αναδιάρθρωσης που προκαλεί η κρίση υπερσυσσώρευσης σε διεθνές επίπεδο και στην κρίση διαχείρισης που είμαστε αναγκασμένοι να υποστούμε από το εγχώριο πολιτικό προσωπικό του νεοφιλελευθερισμού.

 

Για το πρώτο, δυστυχώς, δεν μπορούμε να κάνουμε πολλά πράγματα, παρά να ευχόμαστε οι προοδευτικές δυνάμεις, τα κινήματα και οι όποιες πολιτικές οργανώσεις και κόμματα της ευρύτερης αριστεράς να επηρεάσουν έστω και εν

μέρει την πορεία των πραγμάτων. Τα πράγματα από την άποψη αυτή είναι τραγικά στην Ιταλία και την Αγγλία, απογοητευτικά στην Γαλλία, ανεπαρκή στην Ισπανία, ενώ και στις ΗΠΑ που διαμορφώνεται το πιο ριζοσπαστικό

ρεύμα πολιτικής αμφισβήτησης παγκοσμίως, προς στιγμήν φαίνεται το establishment να ελέγχει τα πράγματα με την ανακοπή του Σάντερς.

 

Στο εσωτερικό, όμως, της χώρας μπορούμε να κάνουμε αρκετά πράγματα. Πριν απ’ όλα να μην εγκλωβιστούμε σε ψευδείς επικλήσεις «συναίνεσης» εν μέσω επιλογών κοινωνικής καταστροφής της εργασίας, αλλά να θέσουμε ζήτημα πολιτικής διαχείρισης της κρίσης, δηλαδή ζήτημα Κυβέρνησης. Είναι προδήλως αντικοινωνική η άποψη ότι μπορεί να υπάρχει διαχείριση γενικευμένων κρίσεων με εργαλείο την αγορά και τις απεριόριστες ελευθερίες της. Αλλά αυτό πρέπει να το βροντοφωνάξουμε. Δεν μπορούμε να το λέμε μεταξύ μας, αλλά πρέπει να το πούμε ρητώς προς την ελληνική

κοινωνία.

 

Κατόπιν, πρέπει να αρχίσουμε να λέμε τα πράγματα με το όνομά τους, να ξαναρχίσουμε να μιλάμε για το τόσο συκοφαντημένο, κακοποιημένο στην πράξη, πολιτικό σχέδιο ριζικής αλλαγής του Κράτους και της οικονομίας, με εργαλεία την κοινωνικοποίηση και τον κοινωνικό έλεγχο. Πολύ περισσότερο που οι κοινωνίες δεν βρίσκονται αντιμέτωπες μόνο με τους κοροναϊούς, αλλά και με την κλιματική κρίση, καθώς και τις βαθιές αλλαγές στη δομή της εργασίας. Επομένως, είναι ίσως περισσότερο από ποτέ αναγκαίο να μιλήσουμε ξανά για:

 

- «κεντρικό σχέδιο», παραγωγική ανασυγκρότηση της οικονομίας, κεντρικό διοικητικό μηχανισμό εφαρμογής του «σχεδίου», ισχυρό κοινωνικό κράτος και…ναι, με προσλήψεις, αυξήσεις μισθών και σταθερό εργασιακό καθεστώς.

 

- κοινωνικοποίηση των αγορών μέσω κρατικού ελέγχου των κεφαλαίων που διακινούν οι τράπεζες και τα κερδοσκοπικά πιστωτικά ιδρύματα - μορφώματα.

 

- «κούρεμα» των στεγαστικών δανείων, των επιχειρηματικών δανείων των μικρών επιχειρήσεων και αποτροπή της «εμπορευματοποίησής» τους.

 

- ενίσχυση με μικροδάνεια των κοινωνικών και αλληλέγγυων επιχειρήσεων. Διεύρυνση του θεσμικού πλαισίου της πλήρους νομικής αναγνώρισής τους. Αλλαγή του «οικονομικού χώρου».

 

Στην «αντικειμενική τάση» του κεφαλαίου για αναδιάρθρωση και νέες συνθήκες εκμετάλλευσης πρέπει να αντιτάξουμε την «αντικειμενική τάση» της κοινωνικής αλληλεγγύης και της συλλογικής οικονομίας. Αυτή πρέπει να είναι η απάντησή μας ως ΣΥΡΙΖΑ, αλλά και ως Αριστερά γενικότερα, στις επιθετικές πολιτικές βίαιης αναδιάρθρωσης και έκτακτης ανάγκης. Το κοινωνικό «εμβόλιό» μας ενάντια στην επιδημία του ταξικού – τοξικού ιού του νεοφιλελευθερισμού.

 

ΠΗΓΗ: Εφημερίδα Των Συντακτών, 21 Μαρτίου 2020