ΠΕΝΤΑΛΙΑ: Το προσφυγικό-μεταναστευτικό

Στέφανος Κωνσταντινίδης

Με όσα συμβαίνουν στην Ελλάδα τις τελευταίες μέρες με τους πρόσφυγες και τους μετανάστες κινδυνεύουμε να χάσουμε την μπάλα. Και να ξεχάσουμε ότι το πρόβλημα είναι πολιτικό. Κανένας δεν φεύγει από τον τόπο του αν δεν έχει λόγους να το κάνει. Κι είναι αυτούς τους λόγους, τα αίτια του ξεριζωμού, που πρέπει να ψάξουμε και να αποδοθούν ευθύνες σε αυτούς που δημιουργούν το προσφυγικό και μεταναστευτικό πρόβλημα.

Υπάρχει βέβαια η Τουρκία και ο Ερντογάν. Και η εργαλειοποίηση ου προσφυγικού-μεταναστευτικού από μέρους της Άγκυρας για να εξυπηρετηθούν τα τουρκικά γεωπολιτικά συμφέροντα αλλά και η μεγαλομανία του Ερντογάν. Και η Τουρκία με την επεκτατική πολιτική της, τις συνεχείς επεμβάσεις της στις γειτονικές της χώρες, συμβάλλει στη δημιουργία του προβλήματος.

Και υπάρχουν και οι κύριοι παίκτες αυτού του δράματος, η Ευρώπη και οι ΗΠΑ, δημιουργοί του προβλήματος. Δημιουργοί του από την εποχή της αποικιοκρατίας και του ιμπεριαλισμού, δημιουργοί του με τους πολέμους και τις επεμβάσεις τους σε μια σειρά χωρών. Δημιουργοί του με τις πλανητικές κοινωνικές ανισότητες και τη νεοφιλελεύθερη παγκοσμιοποίηση. Σε αυτούς πρέπει να αποδοθούν οι ευθύνες και όχι στα θύματα.

Η Ελλάδα δεν άσκησε καμιά πολιτική που να προσφυγοποιεί ανθρώπους. Και όσο και αν στη βάση του διεθνούς δικαίου και των διεθνών συμβάσεων πρέπει να δέχεται πρόσφυγες που χτυπούν την πόρτα της, δεν μπορεί να μετατραπεί σε φυλακή προσφύγων και μεταναστών επειδή οι κύριοι υπεύθυνοι αυτής της ανθρώπινης τραγωδίας δεν αναλαμβάνουν τις ευθύνες τους ή για να εξυπηρετηθούν οι γεωπολιτικοί σχεδιασμοί του Ερντογάν και της Τουρκίας. Η μετατροπή της Ελλάδας σε φυλακή προσφύγων και μεταναστών δεν είναι η λύση! Ουσιαστικά η Ευρώπη έχει αφήσει στην Ελλάδα τον άχαρο ρόλο δεσμοφύλακα αυτών των ανθρώπων.

Τούτων λεχθέντων, η ελληνική κυβέρνηση έχει την ευθύνη να αντιμετωπίσει το θέμα με βάση το εθνικό συμφέρον της χώρας, το διεθνές δίκαιο και τις διεθνείς συμβάσεις. Δεν πρέπει όμως να το αφήσει στα χέρια ακροδεξιών ομάδων, ούτε να ανεχτεί ξενοφοβικές και ρατσιστικές συμπεριφορές που εκθέτουν τη χώρα. Η ελληνική κοινωνία πρέπει να δείξει αντοχή και ανοχή. Σκηνές όπως αυτές που πολίτες βρίζουν χυδαία μια έγκυο γυναίκα ή που σπρώχνουν πρόσφυγες στη θάλασσα όταν ήδη έχουν φτάσει στην ακτή, είναι απαράδεκτες και ντροπιαστικές.

Βεβαίως, δεν πρέπει πάντα να ξεχνούμε και την τουρκική βαρβαρότητα εκμετάλλευσης αυτών των δύστυχων ανθρώπων. Απέναντι στην οποία πρέπει να αντιπαραθέτουμε την ανθρωπιά. Όχι το μίσος, τον ρατσισμό και την ξενοφοβία. Όμως, ξανά, το να δεχόμαστε αδιαμαρτύρητα αυτούς τους δυστυχισμένους ανθρώπους και να μετατρέψουμε την Ελλάδα σε φυλακή τους, δεν είναι η λύση! Η Ευρώπη πρέπει να αναλάβει τις ευθύνες της και η βαρβαρότητα του Ερντογάν που τον οπλίζουν ΗΠΑ, ΝΑΤΟ και Ευρώπη πρέπει να σταματήσει. Δεν είναι δυνατόν να χρησιμοποιούνται αυτοί οι δυστυχισμένοι άνθρωποι για τις γεωπολιτικές στοχεύσεις της Τουρκίας. Ούτε να χρησιμοποιούνται παιδιά και έγκυες γυναίκες για γεωπολιτικά παιχνίδια. Αυτό θα πρέπει να το έχουν υπόψη τους όσοι μονόπλευρα επικρίνουν την Ελλάδα.

Είναι κατανοητή η οργή των νησιωτών από τη διαχείριση του θέματος και γι΄αυτό χρειάζεται άμεση αποσυμφόρηση των νησιών με τη δημιουργία δομών υποδοχής στην ηπειρωτική Ελλάδα.

Την ίδια ώρα η ρητορική-επικοινωνιακή στήριξη της Ευρώπης δεν αρκεί. Ούτε και η πολιτική που ικανοποιεί και συσπειρώνει το κομματικό ακροατήριο της κυβέρνησης, κυρίως το ακροδεξιό. Ο πρωθυπουργός της χώρας πρέπει να απαιτήσει άμεση σύγκληση του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου στο ανώτατο πολιτικό επίπεδο ηγετών και να αξιώσει την αναλογική κατανομή των προσφύγων σε όλες τις χώρες της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Πρέπει να υπάρξει επειγόντως πρόγραμμα μετεγκατάστασης προσφύγων από την Ελλάδα στην ΕΕ. Να αναλάβει τις ευθύνες της η Γερμανία προς αυτή την κατεύθυνση αντί να προωθεί στήριξη του Ερντογάν μέσω του ΝΑΤΟ και μέσω δισεκατομμυρίων για τον κατευνασμό του. Ίσως είναι καιρός να τεθεί και θέμα καταγγελίας της συνθήκης του Δουβλίνου η οποία μετατρέπει την Ελλάδα σε δεσμοφύλακα της Ευρώπης.

Τα πιο πάνω ισχύουν mutatis mutandis και για την Κύπρο. Ακόμη περισσότερο επειδή είναι μια χώρα με τις πληγές της κατοχής. Διότι κάποια στιγμή η Τουρκία θα πλημμυρίσει την Κύπρο με πρόσφυγες και μετανάστες. Και δεν θα περνούν από τα οδοφράγματα αλλά από τη γραμμή αντιπαράθεσης που είναι ουσιαστικά αφρούρητη. Έχει σχέδια αντιμετώπισης αυτού του ενδεχομένου η κυπριακή κυβέρνηση;

Σε κάθε περίπτωση η πίεση της Τουρκίας θα συνεχιστεί. Και θα συνεχιστεί όσο δεν θα υπάρχει μια συνεκτική πολιτική από μέρους της Ευρωπαϊκής Ένωσης αλλά σπασμωδικά μέτρα. Επιπλέον το προσφυγικό-μεταναστευτικό πρόβλημα έχει πλανητικές διαστάσεις. Όσοι δεν το βλέπουν και νομίζουν ότι θα το ρυθμίσουν σε τοπικό επίπεδο θα μείνουν με την απογοήτευση της μόνιμης ύπαρξής του. Δεν μπορεί ένα μέρος του κόσμου να προστατευτεί με τείχη από το υπόλοιπο που είναι και το μεγαλύτερο. Τα τείχη δεν έσωσαν καμιά αυτοκρατορία. Χρειάζεται αναδιάρθρωση των πλανητικών σχέσεων για να σταματήσει η νεοαποικιακού τύπου καταλήστευση του μεγαλύτερου μέρους της ανθρωπότητας από μια μειοψηφία. Μέχρι τότε, ο σώζων εαυτόν σωθήτω. Με ό,τι αυτό συνεπάγεται.

Στην προσπάθεια να υπερασπιστούμε τον τόπο μας, που πρέπει να τον υπερασπιστούμε, ας μη χάσουμε τουλάχιστον τον ανθρωπισμό μας. Δεν συμφωνώ με όσους μιλούν με πολλή περιφρόνηση για «δικαιωματισμό» όταν αναφέρονται στα ανθρώπινα δικαιώματα για τα οποία χύθηκαν ποταμοί αίματος. Και για τα οποία πολλοί λαοί αγωνίζονται ακόμη για την κατάκτησή τους. Όσο κατάκτηση μπορεί να υπάρξει, γιατί ο αγώνας της κατάκτησης τους στη δημοκρατία είναι καθημερινός. Αν τα περιφρονούμε, θα έρθει η μέρα που θα τα χάσουμε όλοι. Η ραγδαία άνοδος της Ακροδεξιάς είναι μια σαφής προειδοποίηση ότι οδηγούμαστε προς αυτή την κατεύθυνση.

Να υπερασπιστούμε λοιπόν τον τόπο μας αλλά χωρίς να χάσουμε τον ανθρωπισμό μας. Για τους ελεύθερους ανθρώπους δεν μπορεί να υπάρχει αντίθεση ή αντιπαράθεση ανάμεσα στα δύο.

*Πανεπιστημιακός, διευθυντής του Κέντρου Ελληνικών Ερευνών Καναδά-ΚΕΕΚ, συγγραφέας της μυθιστορηματικής τριλογίας ΝΟΜΑΔΑΣ, Αθήνα, Εκδόσεις Βακχικόν, 2017-2019

stephanos.constantinides@gmail.com

Στέφανος Κωνσταντινίδης