Στέφανος Κωνσταντινίδης*
Όποιος διαβάσει την περιγραφή του
λοιμού των Αθηνών από τον Θουκυδίδη-430 π.Χ.- θα διαπιστώσει ότι όσον
αφορά την ψυχολογία και την συμπεριφορά των ανθρώπων εκείνης της εποχής
σε σχέση με τη σημερινή ανθρώπινη συμπεριφορά απέναντι στον κορωνοϊό,
λίγα πράγματα έχουν αλλάξει. Εντυπωσιάζει ο ορθολογισμός της περιγραφής
του, ακόμη και απέναντι στα θεία από τα οποία μάταια οι άνθρωποι
αναζητούσαν σωτηρία και παρηγορία. Εντυπωσιάζει και η λεπτομερής και
εναργής περιγραφή του που επιτρέπει ακόμη και σήμερα στους ειδικούς να
κάνουν υποθέσεις για τη μορφή του λοιμού που έπληξε τότε την Αθήνα. Η
περιγραφή είναι συγκλονιστική!
Ο Θουκυδίδης αναφέρει ότι ο λοιμός προέρχονταν από την Αιθιοπία, και πέρασε μέσω της Αιγύπτου και Λιβύης στον ελληνικό κόσμο. Η επιδημία πρωτοεμφανίστηκε στο λιμάνι του Πειραιά που αποτελούσε την κύρια είσοδο προμηθειών της πόλης. Ο ιστορικός αναφέρει επιπλέον ότι η επιδημία έπληξε και άλλες περιοχές της Μεσογείου. Και καθώς σήμερα μιλούμε για παγκοσμιοποίηση, ο Θουκυδίδης αναφέρεται με την περιγραφή προέλευσης του λοιμού στην ύπαρξη και τότε μιας μικρής Οικουμένης γύρω από τη Μεσόγειο. Απόδειξη ότι ακόμη και το κράτος-πόλη δεν ήταν περιχαρακωμένο σε σύνορα, ιδιαίτερα οι εμπορικές πόλεις που είχαν ακόμη μεγαλύτερη εξάρτηση της οικονομίας τους από το εμπόριο, όπως και για την προμήθεια των αναγκαίων για την τροφοδοσία τους.
Αυτό είναι και μια απάντηση σε όσους υποστηρίζουν σήμερα την περιχαράκωση στο έθνος-κράτος, στην εποχή της τεχνολογικής επανάστασης και της μεγαλύτερης αλληλεξάρτησης που υπήρξε ποτέ στην ιστορία της ανθρωπότητας. Πρόκειται κυρίως για ιδεολογήματα χωρίς καμιά λογική θεμελίωση. Ακόμη και ο Άνταμ Σμιθ, ο πατέρας της πολιτικής οικονομίας, και από τους φιλελεύθερους θεωρητικούς του έθνους-κράτους, το ορίζει σε σχέση με την αποικιακή του περιφέρεια και η ύπαρξη του συνδέεται με την εκμετάλλευση των αποικιών και το ελεύθερο εμπόριο ανάμεσα σε αυτές και την μητρόπολη. Ασφαλώς το έθνος-κράτος, τελευταία κρατική δομή γνώρισε η ανθρωπότητα δια μέσου της ιστορίας, δημιούργημα της αστικής τάξης από την εποχή του Διαφωτισμού και της Γαλλικής Επανάστασης, παραμένει το πρώτο οχυρό άμυνας των ανθρώπων. Μόνο οι νεοφιλελεύθεροι της παγκοσμιοποίησης το είχαν στη φαντασία τους ενταφιάσει πολύ νωρίς. Αλλά δεν μπορεί κανείς να παραβλέψει την Οικουμένη που το περιβάλλει.
Για να έρθουμε και στη δική μας επιδημία, τον κορωνοϊό, δεν ξέρω αν θα υπάρξει ένας σύγχρονος Θουκυδίδης που να αφήσει στους μεταγενέστερους μια τόσο εναργή και ορθολογική περιγραφή του όπως αυτή του Αθηναίου ιστορικού. Μέσα σε ένα επικοινωνιακό κυκεώνα, βοηθούσης και της τεχνολογίας, χανόμαστε μες την πολλή συνάφεια των πραγμάτων που θα έλεγε και ο ποιητής.
Κι όμως ανάγκη να κρατήσουμε τα ουσιώδη: προσοχή, υπομονή και αλληλεγγύη. Σε προσωπικό, εθνικό και οικουμενικό επίπεδο. Αυτό που μετράει είναι ο άνθρωπος. Να παραμείνουμε άνθρωποι. Στο μικροεπίπεδο και στο μακροεπίπεδο. Στο μικροεπίπεδο είναι η οικογένεια, οι φίλοι μας, οι γνωστοί μας. Στο μακροεπίπεδο ο τόπος μας, η πατρίδα μας, η οικουμένη. Διαπιστώνουμε πόσο γρήγορα όλα μπορούν να αναποδογυριστούν στη ζωή μας. Και πόσο εύθραυστο και αβέβαιο είναι το ανθρώπινο μέλλον.
Έρχονται ακόμη δύσκολα και ο καθένας θα πρέπει α είναι όρθιος στη θέση του και να κάνει αυτό που πρέπει να κάνει. Κάποιοι είναι στην πρώτη γραμμή, οι γιατροί, οι νοσηλευτές, το προσωπικό υγείας. Αλλά και αυτοί που αποφασίζουν και αυτοί που θέτουν σε εφαρμογή τα διάφορα μέτρα. Και οι άνθρωποι στα μετόπισθεν πρέπει να επιτελέσουν το δικό τους έργο. Δεν περισσεύει κανείς. Η προσπάθεια είναι συλλογική. Στις δύσκολες μέρες θα υπάρξουν άνθρωποι ευάλωτοι που θα χρειαστούν βοήθεια, Εκεί θα δοκιμαστεί η Πολιτεία,τα άτομα και η κάθε συλλογικότητα. Εκεί θα φανεί ο ανθρωπισμός μας. Ο στόχος είναι να κρατήσουμε όρθια τη χώρα μας, όρθιο τον τόπο μας αλλά και όρθια την Οικουμένη μέσα στην οποία είμαστε ενταγμένοι. Με εθνική αλλά και οικουμενική αλληλεγγύη.
Να ευχηθούμε σε όλους μας καλή δύναμη και γρήγορη επάνοδο στην κανονικότητα μας. Μια κανονικότητα που θα μείνει σίγουρα σημαδεμένη από ό,τι ζούμε και απ' ό,τι θα ζήσουμε. Γιατί σίγουρα οι ανατροπές της επόμενης μέρας θα είναι μεγάλες.
Υ.Γ. Ακούω όλους αυτούς που με αφορμή τον κορωνοϊό θάβουν πρόωρα την παγκοσμιοποίηση και μιλούν για επάνοδο του έθνους-κράτους. Το έθνος-κράτος όμως, έστω και αποδυναμωμένο, δεν έλειψε ποτέ για όσους ήθελαν να το χρησιμοποιήσουν σαν μοχλό ανάπτυξης και ευημερίας των πολιτών. Θυμίζω πάντως ότι μετά τον λοιμό των Αθηνών δεν ενισχύθηκε η πόλη-κράτος, αλλά λίγα χρόνια μετά παραχώρησε τη θέση της στο κράτος-αυτοκρατορία. Η παγκοσμιοποίηση, χάρη στην τεχνολογική επανάσταση, ήρθε για να μείνει, τουλάχιστον μέχρι νεοτέρας. Μάλλον με περισσότερο κινέζικο από αμερικάνικο χρώμα στο μέλλον! Παραφράζοντας τον Μαρξ, το θέμα δεν είναι να την ερμηνεύουμε αλλά να την αλλάξουμε προς όφελος του ανθρώπου. Αλλά αυτό είναι μια άλλη συζήτηση στην οποία ελπίζω να επανέλθω με πρώτη ευκαιρία.
*Πανεπιστημιακός, διευθυντής του Κέντρου Ελληνικών Ερευνών Καναδά-ΚΕΕΚ, συγγραφέας της μυθιστορηματικής τριλογίας ΝΟΜΑΔΑΣ, Αθήνα, Εκδόσεις Βακχικόν, 2017-2019.
stephanos.constantinides@gmail.com
Aucun commentaire:
Enregistrer un commentaire