Απέναντι στην Τουρκία

Στέφανος Κωνσταντινίδης*

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Η ώρα της αλήθειας φαίνεται να πλησιάζει! Το αισθάνονται πια και πολλοί που στήριζαν ως τώρα την πολιτική του κατευνασμού και των χαμηλών τόνων. Το διαπίστωνε την περασμένη Κυριακή και ο Αλέξης Παπαχελάς, διευθυντής τα ναυαρχίδας του ελληνικού αστισμού και της Δεξιάς, της «Καθημερινής», ένας καλά συνήθως πληροφορημένος δημοσιογράφος. Και εκφράζοντας  την αγωνία των αθηναϊκών ελίτ, έγραψε  για πιθανό θερμό επεισόδιο με την Τουρκία τις επόμενες εβδομάδες  έως τον Σεπτέμβριο, κοντά στην Κρήτη ή το Καστελόριζο. Τόσα χρόνια το ελληνικό πολιτικό σύστημα, οι ελληνικές ελίτ, έτρεφαν ψευδαισθήσεις, ακολούθησαν μια αδιέξοδη πολιτική κατευνασμού, ανέλυαν την τουρκική απειλή ως ρητορική εσωτερικής κατανάλωσης και άφησαν εν πολλοίς απροετοίμαστη τη χώρα. Τώρα αίφνης, μπροστά στον θανάσιμο κίνδυνο που αντιμετωπίζει η χώρα θεωρούν ότι έχει «έλθει η στιγμή να αποδείξουμε ότι είμαστε μια χώρα που παίρνει στα σοβαρά την εθνική της ασφάλεια: με υποχρεωτική θητεία στα 18, έμφαση στην αμυντική βιομηχανία, δημιουργία πραγματικού Συμβουλίου Εθνικής Ασφαλείας, κατάργηση των βλακωδών διαδικασιών για την αγορά εξοπλισμών σε επείγουσα βάση, αναδιοργάνωση των Ενόπλων Δυνάμεων χωρίς να λογαριάζει κανείς το πολιτικό κόστος». Αυτά όμως -που γράφονται στη σοβαρή «Καθημερινή» και όχι σε κάποια «εθνικιστική» ή «πατριωτική» φυλλάδα- όπως και πολλά άλλα, δεν γίνονται από τη μια μέρα στην άλλη. Χρειάζονται χρόνο και σωστούς σχεδιασμούς. Η Αθήνα τρέχει λοιπόν να προλάβει πράγματα που έπρεπε να είχαν γίνει εδώ και χρόνια. Ξεχάστηκε η γνωστή παροιμία «των φρονίμων τα παιδιά πριν πεινάσουν μαγειρεύουν». Αλλά αυτή η βιασύνη της τελευταίας στιγμής έχει ένα κόστος. Το είδαμε στη συμφωνία με την Ιταλία και το βλέπουμε τώρα και με τις προσφορές εκπτώσεων στην Αίγυπτο που την εκλιπαρούμε για μερική έστω οριοθέτηση της ΑΟΖ μαζί της.

Η πολιτική απρονοησία, η πολιτική των φοβικών συνδρόμων, οδήγησε την Αθήνα το 2003, επί κυβερνήσεως Σημίτη, σε διάβημα σε Κύπρο και Αίγυπτο να μετακινήσουν ανατολικότερα τις συντεταγμένες της οριοθέτησης της ΑΟΖ μεταξύ τους για να μην ενοχληθεί η Τουρκία. Την παρέμβαση έκανε ο Γιώργος Παπανδρέου υπουργός Εξωτερικών του Σημίτη. Ο Παπανδρέου ζήτησε τροποποίηση της συμφωνίας μετακινώντας ανατολικότερα τα όρια οριοθέτησης και όχι μέχρι τη δυνητική ελληνική ΑΟΖ, προκαλώντας επί της ουσίας μια «γκρίζα ζώνη» στο Καστελόριζο και υπονομεύοντας την ελληνική κυριαρχία στην περιοχή. Κύπρος και Αίγυπτος είχαν συμφωνήσει στην οριοθέτηση ΑΟΖ στη λογική της «μέσης γραμμής», κάτι που έφτανε την ΑΟΖ της Κύπρου μέχρι το σημείο όπου άρχιζε η ελληνική, συνυπολογίζοντας το Καστελόριζο και αναγνωρίζοντας του ΑΟΖ με μια διεθνή συμφωνία. Η γραμμή μεταφέρθηκε έτσι κατά 8 ναυτικά μίλια ανατολικότερα, δηλαδή περίπου 15 χιλιόμετρα, για να μη δημιουργηθούν «επιπλοκές» με την Τουρκία! Αν αυτό δεν γινόταν, πολύ πιο εύκολα η Αίγυπτος θα προχωρούσε σε οριοθέτηση με την Ελλάδα αφού δεν θα υπήρχε το εμπόδιο του Καστελορίζου που σήμερα επικαλείται. Αλλά και μεταγενέστερα, με κυβέρνηση Καραμανλή-ΝΔ, αν δεν υπήρχε η ελληνική ολιγωρία, η οριοθέτηση με την Αίγυπτο θα μπορούσε να είχε γίνει πριν την ανατροπή του Μουμπάρακ.

Τώρα η Αθήνα διαπραγματεύεται μερική οριοθέτηση με την Αίγυπτο που θα αφήνει εκτός το Καστελόριζο και τη γραμμή Κύπρου και με μειωμένη επήρεια για την Κρήτη και τη Ρόδο. Αυτό σημαίνει γκριζοποίηση του Καστελορίζου και εγκατάλειψη της Κύπρου. Ο στόχος της Αθήνας είναι βέβαια να περιορίσει τις ζημιές από την  τουρκολιβυκή οριοθέτηση. Δεν θα πετύχει όμως να αποφύγει την τουρκική βουλιμία και ένα ενδεχόμενο θερμό επεισόδιο με την Τουρκία. Υπό τις περιστάσεις, αν δεν επικρατούσαν τα γνωστά φοβικά σύνδρομα στην Αθήνα, η σωστή πολιτική θα ήταν η οριοθέτηση ΑΟΖ με την Κυπριακή Δημοκρατία.

Σε κάθε περίπτωση η ώρα της αλήθειας πλησιάζει! Και η Αθήνα είναι υποχρεωμένη να κινηθεί με γοργούς ρυθμούς. Και είναι η ώρα να γνωστοποιήσει καθαρά τις κόκκινες γραμμές της στην Άγκυρα. Με μισόλογα δεν σώζεται η κατάσταση. Και να είναι έτοιμη για όλα. Διότι αν επιτρέψει τετελεσμένα, αν επικρατήσουν τα φοβικά σύνδρομα, η χώρα θα περάσει κάτω από τη νεο-οθωμανική εξάρτηση. Η Τουρκία προχωρεί μόνο εκεί που δεν βρίσκει αντίσταση. Μπροστά σε μια αποφασιστική Αθήνα θα το σκεφτεί δυο φορές να προκαλέσει ένα θερμό επεισόδιο. Για το σκοπό αυτό χρειάζεται εθνική ομοψυχία, αποφασιστικότητα και προετοιμασία της κοινής γνώμης. Αν η Αθήνα αντιδρούσε με μιας μορφής ανάσχεση-αποτροπή στην Ανατολική Μεσόγειο όταν η Τουρκία έστειλε τα γεωτρύπανα της στην κυπριακή ΑΟΖ, δεν θα βρισκόταν σήμερα σε αυτή τη δεινή θέση.

Κανένας ασφαλώς δεν θα βγάλει τα κάστανα από τη φωτιά για λογαριασμό μας. Αυτό όμως δεν σημαίνει ότι πρέπει να σταματήσει και η διπλωματική θωράκιση της χώρας. Χωρίς τις ψευδαισθήσεις όμως που έχουν κάποιοι ότι αυτή τη φορά θα μας στηρίξουν οι Αμερικανοί. Όμως η Ελλάδα έχει κάποια χαρτιά. Αν απειληθεί για παράδειγμα η   νοτιοανατολική πτέρυγα του ΝΑΤΟ και δεν συμβεί ό,τι συνέβη το '74 που θυσιάστηκε η Κύπρος για τη συμμαχία, τότε πολλά πράγματα θα εξελιχτούν διαφορετικά. Μια προσέγγιση ακόμη και της Ρωσίας δεν θα ήταν άσκοπη υπό τις περιστάσεις. Στη Λιβύη η Μόσχα θα ήθελε να περιορίσει την τουρκική επιρροή και μάλλον δεν θα διευκόλυνε την ισχυροποίηση της Τουρκίας σε βάρος της Ελλάδας. Και βεβαίως υπάρχει πάντα η Γαλλία και το Ισραήλ που θα μπορούσαν να βοηθήσουν όχι μόνο διπλωματικά αλλά ενδεχομένως και με την προμήθεια στρατιωτικού υλικού. Υπάρχει ο αραβικός κόσμος εχθρικά διακείμενος στην Τουρκία με εξαίρεση το Κατάρ, ακόμη και οι μηχανισμοί της ΕΕ και του ΝΑΤΟ που θα πρέπει να χρησιμοποιηθούν στο έπακρον για την ανακοπή της τουρκικής επιθετικότητας. Θα πρέπει να εξαντληθούν όλα τα διπλωματικά μέσα. Οι δε κόκκινες γραμμές της Αθήνας να διαβιβαστούν καθαρά σε όλους: ΝΑΤΟ, ΗΠΑ, ΕΕ και στις χώρες μόνιμα μέλη του Συμβουλίου Ασφαλείας.

Το πιο σημαντικό όμως είναι να οργανωθεί άμεσα ο ενιαίος αμυντικός χώρος Ελλάδας-Κύπρου. Δεν υπάρχει  άλλη λύση για την Αθήνα από την ενιαία αντιμετώπιση της τουρκικής απειλής σε μια αμυντική γραμμή που θα περιλαμβάνει την Ανατολική Μεσόγειο και την Κύπρο. Οτιδήποτε άλλο θα αποθρασύνει την Τουρκία και θα υποσκάψει την αξιοπιστία της όποιας ελληνικής ανάσχεσης-αποτροπής περιοριστεί στο Αιγαίο. Η γραμμή ανάσχεσης-αποτροπής  πρέπει να ξεκινά από τον Έβρο και να φτάνει μέχρι την Κύπρο. Με τη συμβολή της Κυπριακής Δημοκρατίας ασφαλώς.

*Πανεπιστημιακός, διευθυντής του Κέντρου Ελληνικών Ερευνών Καναδά-ΚΕΕΚ και μέχρι πρόσφατα επιστημονικός συνεργάτης του ΕΔΙΑΜΜΕ στο Πανεπιστήμιο Κρήτης.

 

stephanos.constantinides@gmail.com

  Στέφανος Κωνσταντινίδης