Η Γαλλία σε σταυροδρόμι. Οι επιδράσεις στην υπόλοιπη Ευρώπη

Στέφανος Κωνσταντινίδης

 

Οι προκριματικές εκλογές στη Γαλλία με στόχο την ανάδειξη του υποψηφίου της Δεξιάς για τις προεδρικές εκλογές του 2017 έκρυβαν εκπλήξεις. Οι δύο επικρατέστεροι υποψήφιοι, ο πρώην Πρόεδρος Νικολά Σαρκοζί και ο πρώην Πρωθυπουργός Αλέν Ζιπέ, εκτοπίστηκαν από τον Φρανσουά Φιγιόν που οι δημοσκοπήσεις τον έφερναν τρίτο στη σειρά. Ο Φιγιόν, που διετέλεσε επίσης Πρωθυπουργός του Νικολά Σαρκοζί, θεωρείται σκληρός δεξιός με θατσερικές τάσεις. Γι΄αυτό και οι πολιτικοί αναλυτές είδαν τη νίκη του ως ένα πλήγμα για τη Μαρίν Λεπέν του ακροδεξιού Εθνικού Μετώπου. Και αυτό γιατί θεωρείται, τουλάχιστον με τα σημερινά δεδομένα, ότι στον δεύτερο γύρο των προεδρικών εκλογών θα αντιμετωπίσει πολύ πιο αποτελεσματικά τη Λεπέν απ' ό,τι ο Σαρκοζί, που είναι αντιμέτωπος με τη Δικαιοσύνη για θέματα διαφθοράς ή ο κεντροδεξιός Ζιπέ που μετρά ήδη μια καταδίκη φυλάκισης για διαφθορά. Ο Φιγιόν, με πολύ πιο δεξιά πολιτική από τους δύο άλλους ανθυποψηφίους του, δεν έχει εμπλακεί σε παρόμοιες υποθέσεις. Παρ' όλ' αυτά, και μολονότι οι δημοσκοπήσεις και οι πολιτικοί αναλυτές τον βλέπουν ως τον μελλοντικό Πρόεδρο της Γαλλίας, υπάρχουν και οι σκεπτικιστές, αναλογιζόμενοι την απαξίωση των δημοσκοπήσεων τόσο στο δημοψήφισμα για το Brexit όσο και στις αμερικανικές προεδρικές εκλογές. Έτσι, ενώ από τη μια μπορεί να αποσπάσει από τη Λεπέν ένα ποσοστό δεξιών ψηφοφόρων, από την άλλη η μονοδιάστατη στήριξη που θα του δώσουν οι ελίτ και το συστημικό πολιτικό κατεστημένο μπορεί και να ευνοήσει τη Λεπέν όπως συνέβη με τον Τραμπ στις ΗΠΑ. Δεν αποκλείεται δηλαδή ο έντονος αντισυστημισμός να ευνοήσει τη Μαρίν Λεπέν.

Ένας άλλος άγνωστος παράγοντας είναι το ποιος θα είναι ο υποψήφιος των Σοσιαλιστών. Δεδομένου ότι ο σημερινός Πρόεδρος Φρανσουά Ολάντ παρουσιάζει μια μοναδική αντιδημοτικότητα για απερχόμενο Πρόεδρο, ακούεται το όνομα του Πρωθυπουργού Μανουέλ Βαλς. Ο Βαλς θεωρείται δεξιός στον χώρο του Σοσιαλιστικού Κόμματος και θα μπορούσε να συσπειρώσει και ένα μέρος της Κεντροδεξιάς που νιώθει ήδη αποξενωμένη από τον Φιγιόν και τη σκληρή φιλελεύθερη, αν όχι νεοφιλελεύθερη πολιτική του. Δύσκολα πάντως θα περνούσε στον δεύτερο γύρο για να αντιμετωπίσει τον Φιγιόν. Αλλά και κάτι τέτοιο να συνέβαινε, οι πολιτικοί αναλυτές σημειώνουν ότι η γαλλική πολτική ζωή «λεπενοποιείται». Αυτό σημαίνει ότι τα συστημικά κόμματα υιοθετούν πολιτικές της Λεπέν και της Ακροδεξιάς, προκειμένου να της αποσπάσουν τις ψήφους αυτού του χώρου.

Το φαινόμενο αυτό άλλωστε δεν παρατηρείται μόνο στη Γαλλία. Σ' όλη την Ευρώπη τα συστημικά κόμματα υιοθετούν μέρος την πολιτικής των ακροδεξιών κομμάτων, ιδίως σε θέματα μετανάστευσης, καταστολής και περιορισμού των δημοκρατικών ελευθεριών, προκειμένου να πάρουν με το μέρος τους ένα κομμάτι των ψηφοφόρων τους. Επομένως, η επίδραση της Άκρας Δεξιάς στην ευρωπαϊκή πολιτική ζωή θεωρείται αναπόφευκτη και μοιραία. Στο τέλος όμως δεν θα χρειαστεί να έρθει η Μαρίν Λεπέν στην εξουσία, ούτε και τα άλλα ακροδεξιά ευρωπαϊκά κόμματα, αφού ένα μεγάλο μέρος της πολιτικής τους την εφαρμόζουν ήδη ή θα την εφαρμόσουν στο μέλλον τα κόμματα του υποτιθέμενου δημοκρατικού τόξου. Ακόμη και τα υποτιθέμενα κόμματα της Αριστεράς, ειδικά τα σοσιαλδημοκρατικά, υιοθετούν αυτές τις πολιτικές. Είναι αυτό το φαινόμενο που αποκλήθηκε «λεπενοποίηση» της πολιτικής στην Ευρώπη.

Αυτό γίνεται ακόμη πιο δραματικό από την έλλεψη μιας εναλλακτικής πολιτικής πρότασης που οφείλεται στη χρεοκοπία της Σοσιαλδημοκρατίας. Η Σοσιαλδημοκρατία στην Ευρώπη έχει ενσωματώσει τη νεοφιλελεύθερη ιδεολογία, θέτοντας τον εαυτό της στην υπηρεσία του χρηματιστηριακού κεφαλαίου. Αυτό φάνηκε ιδιαίτερα στη Γαλλία που είχε μια αριστερή παράδοση και όπου σήμερα παρουσιάζεται ανίκανη να προβάλει μια εναλλακτική πολιτική πρόταση στις νεοφιλελεύθερες πολιτικές των δεξιών κομμάτων. Είναι επίσης φανερό ότι όσο η Σοσιαλδημοκρατία δεν αποβάλλει τη νεοφιλελεύθερη ιδεολογία, θα παραμένει ουραγός της Δεξιάς την οποία θα στηρίζει μπροστά στο ψευτοδίλημμα της ανόδου της Άκρας Δεξιάς.

Το φαινόμενο αυτό το βλέπουμε και στην Ελλάδα και την Κύπρο. Και στις δύο χώρες τα συστημικά  κόμματα, λόγω του συντηρητισμού τους, κατάφερναν μέχρι πρόσφατα να απορροφούν τους κοινωνικούς κραδασμούς, και να στεγάζουν ακροδεξιά στοιχεία ή να υιοθετούν ακροδεξιό λόγο σε κάποια θέματα, με στόχο τη μεγιστοποίηση των ψήφων. Ο ακροδεξιός λόγος αναπαραγόταν εν πολλοίς και ενομιμοποιείτο από στοιχεία εντός των συστημικών κομμάτων. Σήμερα η κατάσταση αυτή έχει ξεφύγει και τα ακροδεξιά κόμματα έχουν πια αυτόνομη παρουσία στην κοινοβουλευτική ζωή και των δύο χωρών. Στην Ελλάδα, η κατάρρευση του ΠΑΣΟΚ και η αδυναμία του ΣΥΡΙΖΑ να πάει πέρα από τα μνημόνια, έδωσε ζωή στον ακροδεξιό πολιτικό λόγο. Στην Κύπρο η αποτυχία της διακυβέρνησης του ΑΚΕΛ και στη συνέχεια η πολιτική ανοχής της σκληρής δεξιάς  κοινωνικής πολιτικής του ΔΗΣΥ, αλλά περισσότερο η συνεργασία των δύο κομμάτων στο Κυπριακό, έθρεψε το ΕΛΑΜ. Υπάρχει βεβαίως τόσο στην Ελλάδα όσο και στην Κύπρο η γενικότερη απαξίωση των συστημικών κομμάτων, του ίδιου του πολιτικού συστήματος, που θρέφει την Άκρα Δεξιά.

Καθώς μια εναλλακτική πολιτική πρόταση δεν μπορεί να προκύψει από την ανερχόμενη αντισυστημική  Άκρα Δεξιά, το ζητούμενο για την Ευρώπη παραμένει ο συνασπισμός των προοδευτικών δυνάμεων, εντός και εκτός των σοσιαλδημοκρατικών κομμάτων, με δυνάμεις της οικολογίας και της υπόλοιπης Αριστεράς, προκειμένου να παρουσιάσει μια εναλλακτική πρόταση στη λιτότητα και τον νεοφιλελευθερισμό για να ανακοπεί η φτωχοποίηση των μαζών και η άνοδος του ρατσισμού και της ξενοφοβίας.

*Καθηγητής Πολιτικών Επιστημών στο Κεμπέκ του Καναδά και επιστημονικός συνεργάτης του Πανεπιστημίου Κρήτης.

stephanos.constantinides@gmail.com