Ο Μάης του ΄68

Στέφανος Κωνσταντινίδης*

Πενήντα χρόνια συμπληρώνονται φέτος από το Μάη του '68, ένα από τα σημαντικά γεγονότα του 20ού αιώνα, τότε που κάποιοι ονειρεύτηκαν τη φαντασία στην εξουσία, κεντρικό σύνθημα της εξέγερσης που σημάδεψε μια γενιά, αλλά και σημείο αναφοράς των κοινωνικών αγώνων για έναν καλύτερο κόσμο. Σημείο αναφοράς που ξεπέρασε τα σύνορα της Γαλλίας και έγινε πηγή έμπνευσης και για τους αγώνες των λαών του υπόλοιπου κόσμου. Είχαν βεβαίως προηγηθεί οι κινητοποιήσεις στα αμερικανικά πανεπιστήμια και την αμερικάνικη κοινωνία γενικότερα ενάντια στον πόλεμο στο Βιετνάμ. Ο γαλλικός όμως Μάης του '68 πρόβαλε ένα ευρύ φάσμα αιτημάτων κοινωνικής αλλαγής που, αν και κατά κύριο λόγο αφορούσαν τις ανεπτυγμένες καπιταλιστικές κοινωνίες, έθιγαν όμως και θέματα της παγκόσμιας κοινωνικής ανισότητας.

Ο Μάης του '68 προκάλεσε τρόμο στη γαλλική αστική τάξη και στα διάφορα κατεστημένα αφού από φοιτητική εξέγερση που ήταν στην αρχή πήρε παλλαϊκό χαρακτήρα και επαναστατική μορφή με τη γενική απεργία των εργαζομένων και οδήγησε ουσιαστικά σε κατάρρευση της κυβέρνησης. Ήταν τέτοιος ο φόβος που προκάλεσε η εξέγερση που στις 29 Μαΐου 1968, ο ίδιος ο στρατηγός Ντε Γκωλ εξαφανίστηκε από το Προεδρικό Μέγαρο των Ηλυσίων χωρίς να ξέρει κανείς πού πήγε. Αργότερα αποκαλύφθηκε ότι έφυγε μυστικά με ελικόπτερο στη Γερμανία, στην εκεί γαλλική στρατιωτική βάση Μπάντεν-Μπάντεν, όπου συνάντησε τον στρατηγό Ζακ Μασί, αρχηγό των εκεί γαλλικών στρατευμάτων «κατοχής». Ήθελε να συνεννοηθεί με τον Μασί αν θα ήταν πρόθυμος να βαδίσει κατά του Παρισιού, εναντίον των εξεγερμένων, ειδικά στην περίπτωση που αυτοί θα καταλάμβαναν το Προεδρικό Μέγαρο. Αφού εξασφάλισε την υπόσχεση στήριξης των στρατευμάτων της Γερμανίας, διανυκτέρευσε στην εξοχική του κατοικία στο Κολομπέ λε ντεζ Εγκλίζ. Η μεγάλη όμως διαδήλωση εκείνης της μέρας δεν βάδισε κατά του Μεγάρου των Ηλυσίων όπως φοβόταν ο Ντε Γκνλ. Την επομένη, με διάγγελμά του διέλυσε τη Βουλή και απείλησε ευθέως τους εξεγερμένους με επέμβαση του στρατού.

Το πανίσχυρο Κομμουνιστικό Κόμμα Γαλλίας, που ήταν επιφυλακτικό απέναντι στην εξέγερση από την αρχή, αφού αυτή ελεγχόταν από μια ριζοσπαστική Αριστερά εκτός των δικών του πλαισίων, δεν ήταν διατεθειμένο να αντιμετωπίσει τον στρατό, ούτε και να εμπλακεί σε έναν εμφύλιο πόλεμο. Στα παρασκήνια διαπραγματεύτηκε κάποια οικονομικά οφέλη για τους εργαζόμενους και κάποιες μεταρρυθμίσεις. Κάπως έτσι σφραγίστηκε το τέλος της εξέγερσης με προκήρυξη εκλογών και με την κήρυξη εκτός νόμου 11 αριστερών οργανώσεων που πρωτοστάτησαν στην εξέγερση. Την ίδια ώρα ο Ντε Γκωλ απελευθέρωνε από τις φυλακές τους πραξικοπηματίες ακροδεξιούς στρατιωτικούς που πριν έξι χρόνια είχαν αποπειραθεί να τον δολοφονήσουν και να τον ανατρέψουν. Η απελευθέρωσή τους έγινε ως αντάλλαγμα στον στρατό για να τον στηρίξει και να κατεβάσε τα άρματα μάχης στο Παρίσι αν χρειαζόταν. Οι εξεγερμένοι δεν ειχαν καμιά οργανωτική δομή, ούτε και πολιτική ηγεσία. Οι ηγέτες της εξέγερσης ήταν νέοι άνθρωποι, άγνωστοι στο ευρύ κοινό, δεν είχαν ενιαία εμφάνιση και προέρχονταν από πολλαπλές οργανώσεις της ριζοσπαστικής Αριστεράς.

Πενήντα χρόνια μετά, οι ιστορικοί, οι κοινωνιολόγοι, οι διανοούμενοι και οι πάσης φύσεως αναλυτές των γεγονότων του Μάη του '68 έχουν χωριστεί σε δύο στρατόπεδα. Σε αυτούς που σε πολύ χονδρές γραμμές πιστεύουν ότι το ελευθεριακό πνεύμα του Μάη του '68, παρά τη νεομαρξιστική στόχευσή του, άνοιξε περισσότερο τον δρόμο σ΄έναν νεοτερικό φιλελευθερισμό αν όχι στον νεοφιλελευθερισμό και επικαλούνται το μοτίβο ερμηνείας του εγελιανού δόλου και της πανουργίας της ιστορίας που «χρησιμοποιεί» τα άτομα (όπως και τα κράτη) εν αγνοία τους για τους δικούς της σκοπούς. Αυτή η ερμηνεία, από τη φύση της συντηρητική, επικαλείται και το γεγονός ότι πολλοί από τους ηγέτες της εξέγερσης ενσωματώθηκαν στη συνέχεια στο σύστημα, έγιναν απολογητές του ή καριερίστες πολιτικοί στην υπηρεσία του. 

Η άλλη τάση, η αριστερή ερμηνεία, θεωρεί ότι ο Μάης του '68 εντάσσεται ως συνέχεια της γαλλικής επαναστατικής παράδοσης που ξεκινά με τη Γαλλική Επανάσταση του 1789 ως τη μεγάλη εμπειρία της Κομμούνας του Παρισιού του 1871 και τα υπόλοιπα ριζοσπαστικά κινήματα του 19ου και του 20ού αιώνα που μεταμόρφωσαν τον κόσμο. Ήταν μια προσπάθεια επαναστατικής κοινωνικής ρωγμής που άφησε τα ίχνη της στο συντηρητικό πουριτανικό πνεύμα της εποχής αλλά και που υποχρέωσε το σύστημα, παρά την επικράτησή του, να προβεί σε σημαντικές παραχωρήσεις στους εργαζόμενους τις οποίες αφαιρεί σταδιακά ο νεοφιλελευθερισμός. Στην ίδια τη Γαλλία, ο Μακρόν δίνει μάχη με τους εργαζόμενους για να τους αφαιρέσει δικαιώματα που κερδήθηκαν χάρη στο πνεύμα του Μάη του '68.

Ο Μάης του '68 παραμένει σημείο αναφοράς τόσο για τους κοινωνικούς αγώνες όσο και για τον τρόπο που βλέπουμε σήμερα τον κόσμο. Άλλαξε τον τρόπο που βλέπουμε και στοχαζόμαστε τον κόσμο και τον ίδιο τον πολιτισμό. Ήταν μια κραυγή ελευθερίας, ήταν μια κραυγή αμφισβήτησης της αυταρχικής εξουσίας, ήταν η δίψα της κοινωνικής αλλαγής, ιδανικά που πάντα θα εμπνέουν τους αγώνες των λαών για έναν καλύτερο κόσμο. Βεβαίως ο Μάης του '68 εξέφρασε και μια ουτοπία: Η φαντασία στην εξουσία, η ποίηση είναι στους δρόμους, γίνετε ρεαλιστές, απαιτήστε το αδύνατο, απαιτήστε το ακατόρθωτο... Όμως η ουτοπία είναι από τη φύση της δημιουργική, είναι η κινητήρια δύναμη του κόσμου. Χωρίς αυτή οι άνθρωποι θα ζούσαν ακόμη στην Παλαιολιθική Εποχή!

Υ.Γ.: Οι συμμαχίες του κατεστημένου εκδηλώνονται ενάντια σ' έναν άνθρωπο που ενοχλεί! Τον περιμένουν στη γωνιά. Οι πολίτες πρέπει να τον υπερασπιστούν. Αναφέρομαι στον Γενικό Ελεγκτή της Κυπριακής Δημοκρατίας Οδυσσέα Μιχαηλίδη. Σ' όλο τον κόσμο οι ανεξάρτητοι θεσμοί είναι μια εγγύηση ενάντια στην αυθαιρεσία και την αλαζονεία της εξουσίας. Πολύ περισσότερο στην Κύπρο της διαπλοκής και της διαφθοράς.

*Πανεπιστημιακός, διευθυντής του Κέντρου Ελληνικών Ερευνών Καναδά-ΚΕΕΚ
 και μέχρι πρόσφατα επιστημονικός συνεργάτης του ΕΔΙΑΜΜΕ στο Πανεπιστήμιο Κρήτης.
E-mail: stephanos.constantinides@gmail.com

  Στέφανος Κωνσταντινίδης