Βιβλίο - Ο Χάινριχ Χάινε χαρακτήρισε τον εαυτό του ως τον «τελευταίο ρομαντικό και τον πρώτο μοντέρνο ποιητή»

HEINRICH HEINE
Ο έρωτας του ποιητή.
Είκοσι τραγούδια του Robert Schumann
πρόλογος, μτφρ.: Διονύσης Καψάλης
εκδ. Αγρα

Χρύσα ΣΠΥΡΟΠΟΥΛΟΥ

Στην παρούσα έκδοση περιλαμβάνονται είκοσι τραγούδια, σε ποίηση του Χάινριχ Χάινε, στη σειρά του αρχικού χειρογράφου που ο Σούμαν είχε υποβάλει σε εκδότη του Βερολίνου, ο οποίος τα απέρριψε ως αντιεμπορικά. Τα τραγούδια «Ο έρωτας του ποιητή», με τη λυρική αύρα του Χάινε, καταδεικνύουν τη σοβαρότητα των αισθημάτων μέσω της υπολανθάνουσας υπονόμευσής τους, η οποία πραγματοποιείται διά της ειρωνείας και της σάτιρας, ώστε να αμφισβητείται ακόμη και η ποιητική ή καλλιτεχνική αλήθεια. Υμνούν την ευτυχία του συνθέτη με την αγαπημένη του, υπενθυμίζουν όμως και τις δυσκολίες της σχέσης τους.

Η μετάφραση, που λειτουργεί ως αναδημιουργία και ενσωμάτωση του ξένου στην οικεία γλωσσική και αισθητική εκδοχή, πραγματοποιήθηκε από τον ποιητή Διονύση Καψάλη, για να τραγουδηθούν σαν τραγούδια της γλώσσας μας, αρχικά με τη μουσική του Σούμαν και ύστερα μελοποιημένα από Ελληνες συνθέτες, σύμφωνα με το «Ελληνικό Σχέδιο» της Στέγης Γραμμάτων και Τεχνών.

Ο Χάινριχ Χάινε (1797-1856), Γερμανός εβραϊκής καταγωγής, που ασπάστηκε τον προτεσταντισμό, υπήρξε ποιητής, δοκιμιογράφος και κριτικός λογοτεχνίας. Η λυρική του ποίηση συγκίνησε μεγάλους συνθέτες, όπως τον Ρόμπερτ Σούμαν και τον Φραντς Σούμπερτ, και η μουσική ευτύχησε να συνδεθεί αριστοτεχνικά με τη λογοτεχνία. Το 1840, ο Σούμαν ολοκληρώνει 130 τραγούδια, ανάμεσα στα οποία και τα «Είκοσι τραγούδια από το Λυρικό ιντερμέδιο του Βιβλίου των τραγουδιών –του Χάινριχ Χάινε– για φωνή και πιάνο», γνωστά και ως «Ο έρωτας του ποιητή». Ο εν λόγω τίτλος εμφανίζεται το 1844, όταν δεκαέξι από τα είκοσι τραγούδια του κύκλου δημοσιεύονται από εκδότη της Λειψίας, ως έργο 48. Αυτά αποδίδονται, κυρίως, από άντρες καλλιτέχνες, αν και είναι αφιερωμένα από τον συνθέτη στη σπουδαία σοπράνο Wilhelmine Schroeder - Devrient (1804-1860).

Η ποίηση του Χάινε, ο οποίος ανήκει στο κίνημα της Νέας Γερμανίας, χαρακτηρίζεται από το σατιρικό πνεύμα και την ειρωνεία, στοιχεία που διατρέχουν τα ποιήματά του, ακόμα και όταν τα θέματα είναι συναισθηματικής φύσεως. Στα πρώτα του έργα, τα ρομαντικά χαρακτηριστικά δεν είναι λίγα, ωστόσο πολύ σύντομα, ο ποιητής θα τα εγκαταλείψει διότι αμφισβητεί την ισχύ τους. Μάλιστα, στρέφεται προς την ασάφεια και την αοριστία για να αποδοθεί η πραγματικότητα. Και μολονότι ο ποιητής μεταφέρει στα έργα του εικόνες από την πραγματικότητα, ωστόσο δεν παραμένει σ’ αυτήν επιφανειακά, αλλά την επενδύει με συναισθήματα, υπαρξιακής φύσεως ερωτήματα, ζητήματα που σχετίζονται με τα ανθρώπινα πράγματα. Παρουσιάζει μια σύνθεση καταστάσεων παρά γεγονότων. Ο στίχος που χρησιμοποιείται είναι απλός και διακρίνεται για τον ρυθμό του, καθώς και για την πνευματώδη απόδοση των θεμάτων και των λεπτών λεπτομερειών οι οποίες τονίζουν το κεντρικό θέμα. Αναδεικνύοντας ο Χάινε τις διαθέσεις στην ποίησή του, δείχνει, προδιαγράφοντας τις μελλοντικές τάσεις, τον δρόμο στους ομοτέχνους του, τους συμβολιστές, για τους οποίους οι διαθέσεις λαμβάνουν σημαντική θέση. Δεν είναι τυχαίο, άλλωστε, που ο ίδιος χαρακτηρίζει τον εαυτό του ως τον «τελευταίο ρομαντικό και τον πρώτο μοντέρνο ποιητή».

Πηγή: www.kathimerini.gr

Δημοσιεύτηκε στις 04/04/2017