Περιβάλλον - Τα μπαομπάμπ πεθαίνουν

Συντάκτης: 

Τάσος Σαραντής

Eννέα από τα 13 παλαιότερα και μεγαλύτερα δέντρα μπαομπάμπ της Αφρικής έχουν πεθάνει, ολοκληρωτικά ή εν μέρει, την τελευταία δεκαετία.

Αυτά τα δέντρα-μαθουσάλες, ηλικίας μεταξύ 1.100 και 2.500 χρόνων, φαίνεται ότι έπεσαν θύματα των κλιματικών αλλαγών.

Οι επιστήμονες υποθέτουν ότι οι αυξανόμενες θερμοκρασίες είτε έχουν σκοτώσει άμεσα τα δέντρα είτε τα έχουν κάνει πιο τρωτά και πιο ευαίσθητα στην ξηρασία, τις ασθένειες και τον άνεμο.

Τα ηλικιωμένα μπαομπάμπ δεν είναι τα μόνα δέντρα που επηρεάζονται από τις κλιματικές αλλαγές. Κάποια είδη πεύκων στην αμερικανική Δύση πεθαίνουν με αυξανόμενο ρυθμό καθώς τα καλοκαίρια είναι θερμότερα στην περιοχή.

Στη Χαβάη τα διάσημα δέντρα όχια πεθαίνουν επίσης με ταχύτερους ρυθμούς σε σχέση με το παρελθόν.

Υπάρχουν εννέα είδη μπαομπάμπ στον κόσμο: ένα στην ηπειρωτική Αφρική, η Αδανσονία η δακτυλωτή (το είδος που μπορεί να φτάσει στο μεγαλύτερο μέγεθος και τη μεγαλύτερη ηλικία), έξι στη Μαδαγασκάρη και ένα στην Αυστραλία.

Το ηπειρωτικό αφρικανικό μπαομπάμπ πήρε το όνομά του από τον Γάλλο βοτανολόγο Μισέλ Αντανσόν, ο οποίος περιέγραψε τα δέντρα μπαομπάμπ στη Σενεγάλη.

Το αφρικανικό μπαομπάμπ είναι ένα αξιοσημείωτο είδος. Οχι μόνο λόγω του μεγέθους και της διάρκειας ζωής του, αλλά και εξαιτίας του ειδικού τρόπου που αναπτύσσεται με πολλαπλούς συγκολλημένους βλαστούς.

Στο διάστημα μεταξύ αυτών των βλαστών μεγαλώνει ο φλοιός του.

Σε αντίθεση με άλλα δέντρα, τα μπαομπάμπ δεν αποκαλύπτουν την ηλικία τους από τη μέτρηση των δακτυλίων στους κορμούς τους, αφού καθώς μεγαλώνουν, οι δακτύλιοί τους ξεθωριάζουν.

Ετσι, οι επιστήμονες προχώρησαν σε ραδιοχρονολόγηση για να αναλύσουν τα δείγματα που λήφθηκαν από διαφορετικά τμήματα του κορμού ενός δέντρου και διαπίστωσαν ότι ο παλαιότερος (ο οποίος είναι τώρα νεκρός) ήταν μεγαλύτερος από 2.500 ετών.

Τα μπαομπάμπ έχουν περισσότερες από 300 χρήσεις. Τα φύλλα τους, πλούσια σε σίδηρο, μπορούν να βραστούν και να καταναλωθούν σαν σπανάκι.

Οι σπόροι τους μπορούν να ψηθούν για να κάνουν ένα υποκατάστατο του καφέ ή να πολτοποιηθούν για να δώσουν λάδι για μαγείρεμα ή για καλλυντικά.

Ο πολτός των φρούτων έχει έξι φορές περισσότερη βιταμίνη C από τα πορτοκάλια, γεγονός που τον καθιστά σημαντικό συμπλήρωμα διατροφής στην Αφρική και στις ευρωπαϊκές, αμερικανικές και καναδικές αγορές.

Τοπικά, ο πολτός των φρούτων μετατρέπεται σε χυμό, μαρμελάδα και μπορεί να υποστεί ζύμωση για να γίνει μπίρα.

Τα νεαρά δενδρύλλια έχουν μια ρίζα που μπορεί να τρώγεται σαν καρότο. Τα άνθη είναι επίσης βρώσιμα. Οι ρίζες μπορούν να χρησιμοποιηθούν για να κάνουν κόκκινη βαφή, ενώ από τον φλοιό παράγονται σκοινιά και καλάθια.

Τα μπαομπάμπ έχουν επίσης φαρμακευτικές ιδιότητες και οι κοίλοι κορμοί τους μπορούν να χρησιμοποιηθούν για την αποθήκευση νερού.

Τα ίδια τα δέντρα παρέχουν επίσης σκιά, καθιστώντας τα μια ιδανική τοποθεσία για μια αγορά σε πολλά αγροτικά χωριά. Και φυσικά, το εμπόριο των προϊόντων των μπαομπάμπ παρέχει ένα εισόδημα για τις τοπικές κοινότητες.

Τα δέντρα μπαομπάμπ διαδραματίζουν επίσης σημαντικό ρόλο στην πολιτιστική ζωή των κοινοτήτων τους και βρίσκονται στο επίκεντρο πολλών αφρικανικών προφορικών ιστοριών.

Εμφανίζονται ακόμη και στον «Μικρό Πρίγκιπα» του Αντουάν ντε Σεντ-Εξιπερί.

Πολλαπλές χρήσεις

Τα δέντρα μπαομπάμπ δεν είναι χρήσιμα μόνο στους ανθρώπους, είναι βασικά στοιχεία του οικοσυστήματος στις ξηρές αφρικανικές σαβάνες. Είναι σημαντικό ότι διατηρούν τις συνθήκες του εδάφους υγρές, ευνοούν την ανακύκλωση των θρεπτικών ουσιών και αποτρέπουν τη διάβρωση του εδάφους.

Επίσης, δρουν ως σημαντική πηγή τροφής και νερού και ως καταφύγιο για ένα ευρύ φάσμα ζώων, συμπεριλαμβανομένων πτηνών, σαυρών, πιθήκων ακόμη και ελεφάντων που μπορούν να φάνε τον φλοιό τους προκειμένου να λάβουν κάποια υγρασία όταν δεν υπάρχει νερό κοντά.

Τα άνθη τους επικονιάζονται από νυχτερίδες που ταξιδεύουν μεγάλες αποστάσεις για να τραφούν με το νέκταρ τους, ενώ σε αυτά ζουν και πολλά έντομα.

Αρχαία όπως είναι, τα δέντρα μπαομπάμπ μπορούν να καλλιεργούνται από κάποιες κοινότητες στη Δυτική Αφρική επί σειρά γενεών.

Αν και ορισμένοι αγρότες αποθαρρύνονται από το γεγονός ότι μπορεί να χρειαστούν 15 έως 20 χρόνια για να αποκομίσουν φρούτα, πρόσφατες έρευνες έχουν δείξει ότι με τον εμβολιασμό των κλαδιών των δέντρων μπορούν να παραχθούν φρούτα σε πέντε χρόνια.

Πολλά «αυτόχθονα» δέντρα παρουσιάζουν μεγάλες διαφορές στις μορφολογικές και θρεπτικές ιδιότητες των φρούτων τους και απαιτούνται χρόνια έρευνας και επιλογής για να εντοπιστούν οι καλύτερες ποικιλίες για καλλιέργεια.

Αυτή η διαδικασία, που αποκαλούμε «εξημέρωση», δεν συνδέεται με τη γενετική μηχανική, αλλά με την επιλογή και την καλλιέργεια των καλύτερων δέντρων από αυτά που είναι διαθέσιμα στη φύση.

Φαίνεται απλό, αλλά χρειάζεται χρόνος για να εντοπιστούν τα καλύτερα δέντρα και, εν τω μεταξύ, πολλά από αυτά πεθαίνουν.

Ο θάνατος αυτών των παλαιότερων και μεγαλύτερων δέντρων μπαομπάμπ προκαλεί θλίψη, αλλά ίσως καταστεί η αφορμή προκειμένου να προστατευτούν τα υπόλοιπα μεγάλα μπαομπάμπ του κόσμου και να ξεκινήσει μια διαδικασία στενής παρακολούθησης της υγείας τους.

Πηγή: www.efsyn.gr

Δημοσιεύτηκε στις 18/06/2018