Η ελληνική κοινωνία σε αναζήτηση του εαυτού της

Ο αμυντικός αγώνας της ζωής

Του ΓΙΑΝΝΗ ΤΡΙΑΝΤΗ

Εν είδει συνδέσεως με το σημείωμα της περασμένης Δευτέρας: Ουδεμία κοινωνία φέρει εγγενώς και στο απόλυτον τα στοιχεία που της αποδίδουν οι επιφανειακές προσεγγίσεις ποικιλώνυμων ανατόμων.

Η παράδοση, το κατ' έθος, η ιστορική διαδρομή και άλλα συναφή στοιχεία και γεγονότα διαμορφώνουν μεν έναν πυρήνα χαρακτηριστικών, αλλά αυτά υπόκεινται στη διαχείριση που τους επιφυλάσσει η κεντρική εξουσία. Με άλλα λόγια, η κοινωνία συμπεριφέρεται όπως τη μάθεις.
Ο Αγγελος Τερζάκης εισφέρει μια πολύτιμη σκέψη, συμπληρωματική του ισχυρισμού για την καθοριστική ευθύνη της πολιτείας: «Ξέρω ανθρώπους που θα έμεναν σε όλη τους τη ζωή απονήρευτοι σαν άγιοι, αν δεν τους εξανάγκαζε ο αμυντικός αγώνας της ζωής να ξυπνήσουν μέσα τους ένα μηχανισμό ελαστικό, χαμόσυρτον, που διαφορετικά θ' απόμενε να σκουριάζει στο κατώι. Ομολογώ, βέβαια, πως τους φαντάζομαι ελαχιστότατους».
Ο αμυντικός αγώνας της ζωής, λοιπόν. Το μεροκάματο, η ανασφάλεια, τα δειλά «μικροαστικά όνειρα», οι ταξικές ανισότητες, το ανεύρετο δίκιο των καταφρονεμένων, μια ζωή μονίμως θαμπή δηλαδή, και, μαζί μ' αυτά, εθνικές καταστροφές -τόσο καταλυτικές για τον ψυχισμό μιας κοινωνίας-, οι ωμές επεμβάσεις των ξένων, οι μύθοι και οι απηχήσεις καιρών αλλοτινών. Ιδού πλήρες το «υλικό» για να μελετηθούν οι αντιφάσεις μιας κοινωνίας, το φαινόμενο της μετανάστευσης, οι καημοί της μικροαστικής θάλασσας, η εγκόλπωση θεωριών συνωμοσίας και, βέβαια, η οδυνηρή αλλά εξηγήσιμη καταφυγή σε ακραίες επιλογές, όπως, τώρα στα καθ' ημάς, η ψήφος στη Χρυσή Αυγή.

Η κοινωνία, καχύποπτη τόσο απέναντι στα μυθεύματα των απολογητών του καπιταλισμού περί ατομικής προόδου όσο και έναντι στο χιλιασμό του ελευθερωτικού σοσιαλισμού, παίρνει τα μέτρα της. Διαμαρτύρεται, διεκδικεί, σπάει τα μούτρα της, επανέρχεται, ησυχάζει, αμφισβητεί, υποτάσσεται, εξαργυρώνει την ψήφο της και ζει εξαρτώμενη από την κεντρική εξουσία, κάνει πλάγια βήματα, εμπιστεύεται δραστικές ανατροπές, απογοητεύεται και ούτω καθεξής. Ευεξήγητες, λοιπόν, οι αντιφάσεις και τα φάλτσα της.
Ψάχνοντας μονίμως βακτηρία επιβίωσης ή αρωγής στα θεμιτά όνειρα της απόδρασης από το θαμπό ουρανό της, δεν διστάζει να τσαλακωθεί. Να κυλιστεί στα βαλτόνερα της εξάρτησης και της διαφθοράς. Να υπάρχει εξόχως αντιφατική· φέρ' ειπείν να αποστρέφεται τις εφημερίδες και τα μήντια συνολικά, εγκαλώντας τα για στήριξη της διαπλοκής, αλλά η ίδια να ψηφίζει μονίμως τους βασικούς πυλώνες της διαπλοκής! Και όταν διαμορφώνονται οριακά οι καταστάσεις -δυναστικές, επώδυνες και αδιέξοδες-, δεν διστάζει να πάει και με τον διάολο. Οπως σήμερα, με την ψήφο στη Χρυσή Αυγή...
Μερίδα δημοσιολόγων αποδίδει την εμφάνιση του φαιού φαινομένου σε ριζωμένα στοιχεία. Στον εθνικισμό, στον εθνολαϊκισμό, στο μεγαλοϊδεατισμό, στον «εθνικόφρονα αντιιμπεριαλισμό και αντιδυτικισμό», στο «ελληνικό DNA», ακόμη και στη «συνέχεια του ελληνισμού»! Και απλώς, όπως λένε, το εν σπέρματι της ιδεολογίας αυτής «περίμενε τη συγκυρία να εκφραστεί»... Απαιτούνται σελίδες επί σελίδων για να απαντηθούν αναλυτικά οι ψιλικατζίδικες αυτές προσεγγίσεις - μισές αλήθειες, ολοκληρωμένα ψεύδη. Εν συνόψει, υπό τύπον ερωτημάτων: Γιατί αυτό το φαιό «εν σπέρματι» δεν εμφανίστηκε σε εποχές εκρηκτικού εθνικισμού, όπως ονομάζουν ορισμένοι την περίοδο του Μακεδονικού ή την κρίση των Ιμίων; Γιατί επί τόσα χρόνια δεν επηρεάστηκε η Ελλάδα από τον τρομακτικό ιό που χτύπησε την Ευρώπη, δίνοντας εκπληκτικά ποσοστά σε μαύρα μορφώματα τύπου Λεπέν και Χάιντερ; Πώς αξιολογείται η βάναυση επίθεση, εκ μέρους προοδευτικών, εναντίον των εννοιών πατρίδα και έθνος, σε συνάρτηση με οξύχολες προσπάθειες για αποδόμηση ιστορικών γεγονότων ή ανώδυνων μύθων, υπαρκτών σε κάθε εθνική ιστορία;
Οι μετρημένες και ουσιαστικές απαντήσεις στα ως άνω ερωτήματα φωτίζουν αρκετά και δύνανται να ερμηνεύσουν ικανοποιητικά τις αντιδράσεις και το ευμετάβλητον της κοινωνικής συμπεριφοράς. Και σε συνδυασμό με δύο πρωτόγνωρα και κορυφαία γεγονότα (μετανάστευση, οικονομική κρίση), να παράσχουν εχέγγυα για ψύχραιμες ερμηνείες του φαινομένου «Χρυσή Αυγή».
Επί παραδείγματι, δεν έχουν εισέτι αξιολογηθεί η αρνητική στάση των Ελλήνων απέναντι στο πρώτο κύμα των μεταναστών, στάση που απορρέει από την απουσία «κουλτούρας συνύπαρξης» με ξένους στην ελληνική επικράτεια, η σταδιακή αποφόρτιση και η σημερινή, λόγω κρίσης -και αντίστοιχης εκμετάλλευσης από τη Χρυσή Αυγή-, παροξυσμική αντίδραση στο ανέλεγκτον της μετανάστευσης και στο δυσβάσταχτο για την ελληνική κοινωνία βάρος.
Η νηφάλια αξιολόγηση των προαναφερθέντων στοιχείων θα εισφέρει στην εξήγηση και άλλων φαινομένων, όπως η καχυποψία έναντι των ισχυρών του κόσμου (και πώς να μην ενδημεί, με τόσες απροκάλυπτες παρεμβάσεις;) και η εγκόλπωση θεωριών συνωμοσίας. Εν πάση περιπτώσει, ούτε η κολακευμένη από λαϊκιστές κοινωνία μπορεί να σταθεί κριτικά απέναντι στον εαυτό της ούτε εκείνη που μαστιγώνεται συνεχώς από λογής τιμητές, αλαζόνες και διδάχους. Και όποιος δεν καταλαβαίνει...