Το κύκνειο άσμα της μεσαίας τάξης

Του ΚΩΣΤΑ ΚΥΡΙΑΚΟΠΟΥΛΟΥ

Τον Φεβρουάριο του 2009 το περιοδικό «The Economist» δημοσίευσε μια έρευνα, σύμφωνα με την οποία ο περισσότερος από το μισό πληθυσμό του πλανήτη ανήκε στη μεσαία τάξη και αυτό ήταν αποτέλεσμα της ταχείας ανάπτυξης στις αναδυόμενες χώρες στην παγκόσμια οικονομία.

Χαρακτηριστικό γνώρισμα της μεσαίας τάξης, σύμφωνα με τις διεθνείς οικονομικές προδιαγραφές, είναι να έχουν εισόδημα τέτοιου επιπέδου που να τους επιτρέπει να σπαταλούν περίπου το 1/3 του συνόλου για την κάλυψη βασικότατων αναγκών, όπως διατροφή, ένδυση και στέγη. Τα υπόλοιπα 2/3 του εισοδήματος μοιράζονται οι έκτακτες αλλά και οι τακτικές δαπάνες για την υγεία, τόσο των ίδιων των ανθρώπων που κερδίζουν τα εισοδήματα όσο και των παιδιών τους ή άλλων μελών της οικογένειας που αδυνατούν να έχουν προσωπικά εισοδήματα. Ουσιαστικά, σύμφωνα με αυτόν τον ορισμό της μεσαίας τάξης, αυτή είναι που διαθέτει ποσοστά του συνολικού εισοδήματος για την αγορά καταναλωτικών προϊόντων.
Ο ρόλος της μεσαίας τάξης σε ανερχόμενες οικονομίες είναι κάτι που απασχολεί τους οικονομολόγους από το Β' Παγκόσμιο Πόλεμο και μετά. Το 1953, για παράδειγμα, το περιοδικό «Time» είχε αναθέσει σε έναν από τους κορυφαίους δημοσιογράφους του, τον Αλβιν Τζόζεφι, να κάνει το γύρο των ΗΠΑ και να καταγράψει το πόσο μακριά απέχουν οι πολιτικοί, που αποφασίζουν για τις τύχες ενός από τους πολυπληθέστερους λαούς της Γης, από τις ανάγκες των ανθρώπων που τους ψηφίζουν.
Μία από τις ανταποκρίσεις του Τζόζεφι περιελάμβανε το εξής: «Ακόμα και στις μικρότερες κωμοπόλεις και στις πιο απομονωμένες περιοχές, οι ΗΠΑ είναι ντυμένες με εύπορο, μεσοαστικό κοστούμι. Μπορεί οι άνθρωποι να μην πλουτίζουν, αλλά οι περισσότεροι πορεύονται με άνεση».
Και τώρα, μέσα στο παγκόσμιο οικονομικό κατρακύλισμα, η θεωρία που φαίνεται να επιβεβαιώνεται μέρα με την ημέρα είναι η θεωρία του «κακού μπελά». Εκεί που η μεσαία τάξη ήταν το αποτελεσματικότερο όχημα του καπιταλισμού για να τον πάει μέχρις εκεί όπου δεν έχει φτάσει το τελευταίο μικρόβιο, τώρα μετατρέπεται σε απόλυτα ενοχλητική αλογόμυγα την οποία το σύστημα φυσικά και δεν έχει, πλέον, κάποιο λόγο να συντηρήσει. Παρά τα όσα περί του αντιθέτου υποσχέθηκε πριν από λίγες ημέρες ο Ομπάμα.
Η δημοσιονομική προσαρμογή, που απαιτεί το πρόγραμμα της τρόικας και του ΔΝΤ, δεν καλείται να διαχειριστεί το λάθος με τους πολλαπλασιαστές και τα ακαταλαβίστικα για τους πολλούς. Καλείται να διαχειριστεί την εξαφάνιση ενός εκ των σημαντικότερων λειτουργιών των οικονομικών συστημάτων από τις αρχές του περασμένου αιώνα μέχρι πριν από δύο-τρία χρόνια: του ρόλου της μεσαίας τάξης στην οικονομία. Αυτό αφορά ενδεχομένως τις καταστροφικές συνέπειες στη δομή του συστήματος. Υπάρχει, όμως, και μια σημαντικότερη μακρο-κοινωνιολογική προσέγγιση:
Η κοινωνική τάξη, αυτή, η μεσαία, είναι που δεν μπορεί να τροφοδοτήσει τον εαυτό της με τα βασικά. Μπορεί, όμως, να τροφοδοτεί ολόκληρο το κοινωνικό σύστημα με τα απόλυτα διαβρωτικά εργαλεία. Με γιατρούς που τ' αρπάζουν, αστυνομικούς που εκβιάζουν μετανάστες για κάποια κατοστάρικα ευρώ, υπαλλήλους του ΣΔΟΕ που απλώνουν το χέρι προς «τακτοποίηση υποθέσεων», εφοριακούς που αλληθωρίζουν προς τα πορτοφόλια των πολιτών, πιτσιρικάδες που ψάχνουν τα πάντα. Σπανίως και για... Καλάσνικοφ!

k.kyriakopoulos@eleftherotypia.net